Chính phủ đề xuất hàng chục nghìn tỷ đồng tiếp tục xây dựng nông thôn mới

Tại phiên họp chiều 13/7, Chính phủ trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

Kết quả mang tính lịch sử

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho biết, sau 10 năm triển khai thực hiện, Chương trình đã đạt được những kết quả quan trọng, theo như đánh giá của lãnh đạo Đảng và Nhà nước là “to lớn, toàn diện và mang tính lịch sử”.

Đến hết năm 2020, Chương trình đã hoàn thành vượt 12,4% số xã đạt chuẩn NTM so với mục tiêu được giao; đến tháng 7/2021, cả nước đã có 64,6% số xã đạt chuẩn NTM; Có 193 đơn vị cấp huyện thuộc 51 tỉnh, thành phố đạt chuẩn NTM (chiếm 29%); Có 12 tỉnh, thành phố đã có 100% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó có 04 tỉnh đã được công nhận tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 đạt 41,7 triệu đồng/người/năm, gấp 1,7 lần so với năm 2015 và gấp 3,25 lần so với năm 2010; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều khu vực nông thôn năm 2020 còn khoảng 7,1%, giảm 4,7% so với năm 2016…

Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện vẫn còn một số hạn chế, bất cập: Khoảng cách chênh lệch khá lớn về kết quả NTM giữa các địa phương, giữa các vùng, miền; Tư duy ngành nông nghiệp và người dân còn chú trọng tăng quy mô, sản lượng mà chưa quan tâm nhiều đến nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm; Một số địa phương chưa quan tâm đúng mức đến thực hiện tiêu chí môi trường, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn an ninh trật tự xã hội nông thôn…

Về điểm mới của Chương trình giai đoạn 2021-2025, ông Lê Minh Hoan cho biết sẽ xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia về NTM các cấp theo các mức độ (đạt chuẩn, nâng cao, kiểu mẫu), trong đó, tập trung chỉ đạo ưu tiên hỗ trợ cho các xã, huyện phấn đấu đạt chuẩn NTM và nâng cao chất lượng các tiêu chí sau đạt chuẩn theo hướng bền vững; phấn đấu đến 2025 cả nước không còn xã dưới 15 tiêu chí; khuyến khích các địa phương có điều kiện chủ động xây dựng NTM kiểu mẫu.

Nội dung trọng tâm của Chương trình tập trung vào nâng cao chất lượng đời sống, phát triển kinh tế xã hội nông thôn. Nâng cao năng lực của cộng đồng, thay đổi tư duy của người dân về phát triển kinh tế nông thôn

Về mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, cấp xã có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó, có khoảng 40% số xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 10% số xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Cấp huyện phấn đấu cả nước có ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM, trong đó, có ít nhất 20% số huyện đạt chuẩn được công nhận là huyện NTM nâng cao và huyện NTM kiểu mẫu. Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ít nhất 02 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM.

Cả nước có ít nhất 15 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Cùng với đó phấn đấu có ít nhất 60% số thôn, bản, ấp thuộc các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo được công nhận đạt chuẩn NTM theo các tiêu chí NTM do cấp tỉnh quy định.

“Tạo cốt” nhưng phải giữ được “hồn”

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, 10 năm thực hiện, chương trình đã được triển khai quyết liệt, đồng bộ, rộng khắp trong cả nước với sự hưởng ứng tham gia tích cực, nhiệt tình của nhân dân, có nhiều mô hình mới, cách làm hay đã được thực hiện.

Tuy nhiên, khu vực nông thôn còn đứng trước nhiều thách thức đòi hỏi tiếp tục có sự quan tâm đầu tư, vừa duy trì, phát huy các thành quả đã đạt được, vừa hỗ trợ các xã còn lại đạt chuẩn nông thôn mới.

Uỷ ban Kinh tế cũng cho rằng, theo quy định tại khoản 7 Điều 29 Luật Đầu tư công thì nội dung báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình đầu tư công bao gồm các dự án thành phần, tuy nhiên, trong Báo cáo đề xuất chưa phân chia thành các dự án thành phần mà phân chia thành các nội dung.

Theo Tờ trình, để tránh trùng lặp giữa các Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG), Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (MTQGXDNTM) đã tách bạch rõ địa bàn các xã thực hiện xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, phạm vi Chương trình lại xác định bao gồm tất cả các xã, các huyện, các thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cơ cấu nguồn lực huy động lại được lồng ghép vào Chương trình, trong khi từng Chương trình có đối tượng và phạm vi khác nhau, vì vậy, sẽ khó khăn trong quá trình phân bổ, đánh giá, mặt khác khó tránh khỏi sự trùng lặp hoặc bỏ sót trong thực hiện.

Liên quan đến vốn đầu tư, đa số ý kiến thành viên Chính phủ nhất trí với tính toán của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, giai đoạn 2021-2025 cần bố trí 51.500 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo tính toán của Hội đồng thẩm định Nhà nước, tổng vốn ngân sách Trung ương dự kiến sẽ bố trí được khoảng 39.632 tỷ đồng, bằng 62,7% số vốn dành cho Chương trình trong giai đoạn 2016-2020. Trong Uỷ ban Kinh tế vẫn có các loại ý kiến khác nhau về vấn đề này.

Góp ý vào nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, chỗ nào có địa bàn nông thôn thì phải “làm mới”, không phân biệt nơi khó khăn cũng như thuận lợi mà đều phải xây dựng nông thôn mới. Chỗ tốt thì hoàn thành nâng cao thành kiểu mẫu, chỗ chưa tốt làm thôn, bản rồi dần mở rộng ra. Tương tự về giảm nghèo thì ở đâu nghèo là làm ở đó, không chỉ các xã bãi ngang.

“Không hiểu chia tách ra thì giải quyết thế nào? Giảm nghèo mà chỉ có bãi ngang ven biển thì khu vực thành thị và khu vực khác thì đưa vào đâu? Giảm ngheo theo đối tượng chứ không phải địa bàn” – ông Vương Đình Huệ đặt vấn đề.

Nhấn mạnh không phải giảm bớt tiêu chí mà cần phân cấp để cụ thể hoá, sát hợp với địa phương, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, tới đây cũng phải rà soát lại và thực hiện theo hướng này. Ví dụ trường chuẩn quốc gia mà yêu cầu miền núi như ở Thủ đô thì có hợp lý không? Đô thị cũng có nhiều loại khác nhau, quận ở Hà Nội tư duy khác việc duy trì làng trong phố hay phố trong làng. Do đó cần phân cấp cho địa phương làm quy hoạch.

Ở góc độ văn hoá, ông Nguyễn Đắc Vinh – Chủ nhiệm Uỷ ban VH-GD-TN-TN-NĐ cho rằng “hiện tượng bê tông hoá nông thôn nhiều quá” mà chưa quan tâm đúng mức về bảo tồn gìn giữ văn hoá làng xã. Theo ông, nên chăng có chuyên đề riêng, nghiên cứu làm sao giữ gìn bản sắc văn hoá nông thôn, bởi “những ao làng, đình làng, luỹ tre không có tội gì, giữ được mà biết làm còn đẹp hơn”.

Đồng quan điểm, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, đô thị hoá cũng có hai mặt, song quan điểm của ông là xây dựng nông thôn mới là “tạo cốt” nhưng phải giữ được “hồn”, bản sắc văn hoá nông thôn. Chương trình lần này có điểm mới nhấn mạnh truyền thống văn hoá lịch sử của địa phương./.