Kỳ cuối: Chiến thắng trong cuộc chiến không cân sức

•  Kỳ 1: Âm mưu thâm độc của đế quốc Mỹ

Phần thắng không thuộc về kẻ mạnh

Nhiều cán bộ, chiến sĩ của Quân chủng Hải quân không thể quên cái đêm cuối cùng tháng Bảy và rạng sáng đầu tháng Tám năm 1964 ấy. Khi cán bộ chiến sĩ phân đội 3 đang mải miết luyện tập trên vùng biển Đông Bắc thì nhận được lệnh: lắp ngư lôi và di chuyển từ Vạn Hoa - Quảng Ninh vào Hòn Nẹ - Thanh Hóa để phục kích, đón đánh tàu khu trục Maddox. Phân đội 3 bấy giờ gồm 3 tàu 333, 336, 339 do Đại úy Lê Duy Khoái - đoàn trưởng 135 (tiểu đoàn 135 là lực lượng chiến đấu trực thuộc Quân chủng Hải quân) trực tiếp chỉ huy, Trung úy Nguyễn Xuân Bột làm phân đội trưởng kiêm thuyền trưởng tàu 333.

Rạng sáng 2/8/1964, mọi công tác chuẩn bị hoàn tất, nhưng thật không may, khi ấy biển động. Gió mùa Đông Bắc, sóng cấp 4, cấp 5 đã khiến cả 3 tàu 333, 336, 339 phải mất hơn 8h mới hoàn thành chặng đường 100 hải lý, gấp đôi thời gian so với dự kiến. Tới Hòn Nẹ, phân đội 3 lại nhận lệnh hành quân ngay vào Hòn Mê. Khi phát hiện tàu lạ ở phía nam Hòn Mê, Đại úy Lê Duy Khoái phán đoán có khả năng là tàu khu trục. Đúng như phán đoán, bởi sóng radar báo về cho thấy “tàu lạ” hình dạng trùng với hình dạng tàu Maddox phát hiện ở đèo Ngang Quảng Bình trước đó. Dưới dự chỉ huy của Đại úy Khoái, 10 phút sau, cả phân đội nhổ neo lên đường.

Phân đội trưởng Nguyễn Xuân Bột ra lệnh đội hình chạy cách nhau 50m, chiến sĩ radar Nguyễn Văn Luyện tiếp tục bám sát mục tiêu, mỗi phút báo cáo một lần. Nhận thấy có 3 tàu tốc độ cao đang tiếp cận, tàu Maddox cũng tăng tốc và chạy ra xa hướng về cửa Ba Lạt. Ỷ vào lợi thế hỏa lực mạnh, tàu Maddox bắt đầu dùng pháo lớn bắn dữ dội. Phân đội 3 chuyển từ đội hình hàng dọc sang đội hình tránh pháo bậc thang phải, bậc thang trái. Trên vùng biển mịt mù khói súng, pháo liên hồi trên tàu  bốc các thành viên phân đội ném sang hai bên. Chỉ huy trưởng phân đội lệnh cho tàu 333 tăng tốc để chặn tàu địch, tạo điều kiện thuận lợi cho hai tàu 336 và 339 tấn công. Tiếp cận được góc mạn 1.100 tàu địch, cự ly 7-8 liên (một liên = 1/10 hải lý) , thuyền trưởng tàu 339 hạ lệnh phóng ngư lôi và chuyển hướng rời khỏi khu vực tác chiến.

Khi đó trên trời bất ngờ xuất hiện 5 máy bay địch tập kích. Chúng điên cuồng bắn phá. Một quả bom thả trúng khoang máy chính của tàu 339 làm cho tàu hỏng máy và bốc cháy. Vừa tập trung dập lửa, sửa chữa hỏng hóc vừa ngoan cường đánh trả bằng súng 14,5mm và súng trung liên. Sau khi tàu 339 phóng ngư lôi, tàu 336 tiếp tục tiếp cận mục tiêu từ góc mạn 1.100-1.200, cự ly 6-7 liên và tiến hành phóng ngư lôi rồi giảm tốc độ chuyển hướng rời khỏi khu vực tác chiến. Pháo trên tàu Maddox của Mỹ vẫn nhả cấp tập vào đội hình tác chiến của 3 tàu. Một quả đã rơi trúng vào tàu 336. Thuyền trưởng Phạm Văn Tự trúng đạn hy sinh, thuyền phó Nguyễn Văn Chuẩn mặc dù bị thương vẫn chỉ huy điều khiển tàu chiến đấu.

Lúc này, tàu 333 đang chạy với tốc độ 36 hải lý/giờ, liền tăng tốc 42 hải lý/giờ, mở góc mạn ra ngoài biển. Tình hình thật nguy cấp. Cột antena của tàu bị pháo đánh gục, không thể báo cáo được lên cấp trên. Quả ngư lôi trái cũng trúng đạn, tuột xuống biển. Tàu bị lệch hẳn một bên vì chỉ còn duy nhất quả ngư lôi bên phải. Còn cách tàu địch khoảng 8 liên, Đại úy Khoái ra lệnh “phóng đi”. Lúc đó Trung úy Bột muốn cho tàu tiếp cận gần tàu địch hơn cho chắc nên đã hạ lệnh tàu tăng tốc tối đã 52 lý/giờ. Máy trưởng của tàu báo cáo nếu tàu chạy tốc độ nhanh hơn máy sẽ vỡ, nhưng Đại úy Khoái vẫn lệnh tăng tốc. Tàu 333 cách tàu Maddox của Mỹ 6 liên, 5 liên, rồi 4 liên. Đại úy Khoái hô to “chuẩn bị”, anh em đồng thanh hô theo đầy khí thế, “bắn”. Quả ngư lôi xé mặt biển lướt đi, cả tàu gần như ngừng thở. Tàu Maddox vội vã xoay mũi tàu để tránh. “Nó trúng ngư lôi của tôi rồi”- Nguyễn Văn Đạt và Nguyễn Thái Nguyên, chiến sĩ và nghiệp vụ trưởng ngư lôi hét lên. Một tiếng nổ từ phía Maddox phát ra ầm vang mặt biển.

Bác Hồ về thăm bộ đội Hải quân năm 1964 (Ảnh tư liệu)

Sự kiện “Vịnh Bắc bộ”

Ngay sau khi tàu Maddox bị đánh đuổi khỏi vùng biển của ta, đêm mùng 4, rạng sáng 5/8, chính quyền Mỹ đã dựng lên cái gọi là “sự kiện vịnh Bắc bộ” vu khống Hải quân Việt Nam tấn công tàu Mỹ trên vùng biển quốc tế để đánh lừa dư luận thế giới và nhân dân Mỹ. Có cớ để thực hiện kế hoạch đã được vạch ra từ trước, Mỹ sử dụng tối đa lực lượng không quân của hai biên đội tàu sân bay hòng tiêu diệt lực lượng hải quân ta trong ngày 5/8/1964.

Ngày 5/8/1964, sau hàng loạt hành động khiêu khích phá hoại có hệ thống, Mỹ đã sử dụng lực lượng của hai biên đội tàu sân bay Constellation và Ticonderoga gồm 40 máy bay cánh quạt và phản lực hiện đại, cả tiêm kích và cường kích như AD6, A4D, F8U, F4H… bất ngờ mở cuộc tấn công mang tên “Hành quân Pierce Arrow” (Mũi tên xuyên), đánh phá vào hầu hết các căn cứ Hải quân của ta trên suốt dải ven biển miền Bắc từ Cảng sông Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thuỷ (Nghệ An); từ Lạch Trường (Thanh Hoá) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh) hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân ta và mở đầu cho cuộc chiến tranh phá hoại quy mô lớn.

Tại vùng biển Cửa Hội và Thành phố Vinh lúc 12 h20 ngày 5/8/1964, đã có 8 máy bay Mỹ lao vào ném bom. Các tàu của Phân đội 5 và Phân đội 7 đã báo động kịp thời, nhanh chóng triển khai đội hình chiến đấu, phối hợp với các lực lượng phòng không đánh trả địch. Trong trận chiến đấu đầu tiên, tàu 187 đã bắn rơi 1 máy bay Mỹ ở phía Tây đảo Hòn Mát 2 km. Tại Cửa Ròn và Cảng Gianh, một tốp máy bay Mỹ gồm 8 chiếc lợi dụng sự che khuất của núi từ phía Tây đã lao đến ném bom. Tàu đo đạc 527, tàu 181 và tàu 183 (Phân đội 7); Tàu 173, 175, 177 (Phân đội 6) đã phối hợp với lực lượng phòng không, dân quân tự vệ anh dũng đánh trả các đợt không kích của địch, bắn cháy 1 máy bay Mỹ và bắn bị thương 1 chiếc khác. Tại vùng biển Lạch Trường (Thanh Hoá), hai tàu phóng lôi 333, 336 vừa chiến đấu đánh đuổi Tàu khu trục Maddox ngày 2/8 trở về và 3 tàu tuần tiễu 130, 132, 146 tập kết ở vùng biển Lạch Trường (Thanh Hoá) khi được lệnh chiến đấu đã phối hợp với lực lượng phòng không nhân dân kịp thời nổ súng bắn rơi 1 máy bay, bắn bị thương 2 chiếc khác, lập chiến công đầu trên vùng biển Thanh Hoá.

Tại vùng biển Hòn Gai, Bãi Cháy một tốp 8 chiếc máy bay vừa lao xuống ném bom đã bị các Tàu 122, 124, 134, 144 thuộc Khu tuần phòng 1 và Căn cứ Hải quân Bãi Cháy phối hợp với Tiểu đoàn phòng không 217 và các lực lư­ợng phòng không khác bắn rơi 2 máy bay Mỹ, bắt sống phi công. Hồi 14h45 ngày 5/8/1964, máy bay Mỹ tiếp tục đánh Bãi Cháy, Lạch Tr­ường và bị ta bắn rơi 2 chiếc, bắn bị thư­ơng 1 chiếc khác.

Cùng với lực l­ượng phòng không, ba thứ quân và nhân dân địa ph­ương, bộ đội Hải quân đã chiến đấu anh dũng, góp phần quan trọng trong trận chiến thắng Không quân và Hải quân Mỹ ngày mùng 2 và 5/8/1964. Trong thế trận chiến tranh nhân dân đất đối không, bộ đội Hải quân đã m­ưu trí, dũng cảm, kiên cư­ờng đánh trả, bắn rơi 8 chiếc máy bay phản lực hiện đại của đế quốc Mỹ.

Cán bộ chiến sĩ Vùng 2 Hải quân nghiêm trang trong buổi chào cờ đầu tháng

Tự hào lính biển

Phát huy truyền thống đánh thắng trận đầu, trải qua hơn nửa thế kỷ xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trư­ởng thành, Hải quân Nhân dân Việt Nam đã lập nên nhiều chiến công vẻ vang. Tiêu biểu trong những chiến công ấy là các lực lượng bộ đội Hải quân đã chiến đấu anh dũng, đập tan cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân, hải quân của Đế quốc Mỹ, chiến đấu 716 trận, bắn rơi 118 máy bay và bắn bị thương 102 lần chiếc khác, bắn bị th­ương 45 lần tàu chiến Mỹ. Với quyết tâm "Đánh địch mà đi, mở đư­ờng mà tiến", Hải quân Nhân dân Việt Nam đã phát huy vai trò là lực nòng cốt, lực lượng đầu tiên, trực tiếp và chủ yếu trong tháo gỡ, rà phá, làm mất hiệu lực 2.400 quả thuỷ lôi, mở tuyến thông luồng, đảm bảo cho tàu thuyền hoạt động, sản xuất cũng như­ vận tải, chi viện cho chiến trường miền Nam trên hầu hết các cửa sông, cửa biển và hải cảng. Đánh bại một ph­ương thức tác chiến chiến lư­ợc rất thâm độc của địch, góp phần cùng với quân và dân ta đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ 2 của địch trên miền Bắc, cùng với Đoàn 559 mở đ­ường Hồ Chí Minh trên dãy Trư­ờng Sơn, mở thành công đường Hồ Chí Minh trên biển, vận chuyển hơn 12.000 tấn vũ khí,  đạn dược chi viện cho chiến trường miền Nam đánh Mỹ, cùng với quân và dân Campuchia anh em bắt sống hàng ngàn tên địch, góp phần cứu nhân dân Campuchia thoát khỏi hoạ diệt chủng Polpot Iengsary.

Thấm nhuần sâu sắc lời dạy của Bác Hồ kính yêu khi Người về thăm Quân chủng (ngày 15/3/1961) "Ngày trư­ớc ta chỉ có đêm và rừng. Ngày nay ta có ngày, có trời, có biển. Bờ biển ta dài, t­ươi đẹp, ta phải biết giữ gìn lấy nó". Trong công cuộc đổi mới đất n­ước, HQND Việt Nam đã nỗ lực phấn đấu, vư­ợt qua mọi khó khăn thử thách, kể cả hy sinh xư­ơng máu để bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc.

Trong những ngày này, các lực lượng bộ đội Hải quân đang dấy lên phong trào phát huy thắng lợi của chiến thắng trận đầu ngày 5/8/1964. Cán bộ chiến sỹ trong toàn Quân chủng đang đoàn kết một lòng, nêu cao tinh thần trách nhiệm, xây dựng ý chí quyết tâm, vượt qua mọi khó khăn thử thách để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị được giao. Góp phần xây dựng HQND Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, thực sự làm nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc./.