Luật sau khi ban hành phải điều chỉnh trực tiếp quan hệ xã hội

Sáng 2/11, tại Nhà Quốc hội, Tiểu ban số 1, Ban chỉ đạo các chuyên đề Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” tổ chức Tọa đàm chuyên gia.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Ban Chỉ đạo Trung ương về triển khai xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” đã giao Đảng đoàn Quốc hội chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan nghiên cứu xây dựng 4 chuyên đề. Tiểu ban số 1, do Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ trực tiếp chỉ đạo thực hiện Chuyên đề số 09 về Chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Phát biểu gợi mở tại tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, đây là nội dung khó, phức tạp, mang tính lý luận, nghiên cứu cao, nên việc tham vấn các chuyên gia rất quan trọng. Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội mong muốn các chuyên gia cho ý kiến vào 3 nội dung chính như: định hướng thống nhất nội hàm một số khái niệm; nguyên tắc yêu cầu với việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật; mục tiêu, phương hướng, giải pháp xây dựng hệ thống pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Tại cuộc tọa đàm, các chuyên gia nhấn mạnh đến chiến lược, phát triển pháp luật phải có tầm nhìn trường tồn, rộng hơn, xa hơn, gắn với các quy luật phát triển của pháp luật, xã hội, gắn với vai trò, năng lực, khả năng, giá trị, chức năng ngày càng gia tăng, không thể bị thay thế của pháp luật trong xã hội, trong phát triển, trong đổi mới đất nước, hội nhập quốc tế.

Đa số các chuyên gia góp ý hai vấn đề mà chiến lược nêu ra có mối quan hệ rất biện chứng đó là khâu ban hành và thực thi pháp luật. Hiện nay, công tác tổ chức thi hành pháp luật là khâu yếu, hạn chế. Do đó, chiến lược nhất thiết phải nêu cả 2 vấn đề, vừa xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, vừa tổ chức thi hành pháp luật.

Về nội dung này, Giáo sư Tiến sĩ Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng: “Về yêu cầu xây dựng pháp luật trong thời gian đến, tập trung vào chất lượng các đạo luật, phấn đấu làm sao mà luật điều chỉnh được trực tiếp các quan hệ xã hội, giảm bớt hoặc hạn chế ủy quyền luật pháp, hạn chế bớt được việc giao cho Chính phủ hoặc chính quyền địa phương quy định chi tiết thi hành. Làm thế nào luật sau khi ban hành điều chỉnh trực tiếp quan hệ xã hội. Về nguyên tắc, xuyên suốt trong quá trình lập pháp từ giai đoạn đưa sáng kiến đến soạn thảo, xem xét thông qua tại Quốc hội đều xuyên suốt hai nguyên tắc. Một là nguyên tắc pháp quyền và  hai là nguyên tắc dân chủ. Tức là thượng tôn hiến pháp và pháp luật, xây dựng pháp luật cũng như tổ chức thi hành pháp luật”.

Đồng tình quan điểm phải đẩy mạnh thực thi pháp luật, trong chiến lược cũng cần cân đối giữa tự do và điều chỉnh, ông Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng: Quốc hội phải rất khó tính trong việc thông qua luật, càng khó tính cắt giảm những quy phạm bao nhiêu thì đất nước càng phát triển. "Chúng ta sẽ không thực thi pháp luật tốt được nếu để lẫn lộn giữa hành pháp chính trị và hành chính công vụ” - ông Dũng nói.

Từ những phân tích trong việc ban hành pháp luật đến công tác thực thi pháp luật, Giáo sư Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đề nghị 3 khâu đột phá quan trọng đó là nâng cao chất lượng phát triển pháp luật, hệ thống pháp luật; đột phá thực hiện pháp luật và đẩy mạnh phát triển toàn diện nguồn nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực pháp luật chất lượng cao.

“Tôi đề nghị đột phá thứ hai là xây dựng hoàn thiện các thiết chế thi hành pháp luật. Hệ thống pháp luật hiện nay tương đối đầy đủ nhưng thiết chế năng lực, khả năng, trình độ tổ chức thi hành còn rất hẫng hụt. Ngay cả tư tưởng mới trong xây dựng pháp luật, thể hiện trong văn bản để tổ chức thiết chế để hiểu hết giá trị chưa cũng là một chuyện đại sự. Ngay trong mấy bộ luật, đặc biệt là Hiến pháp của chúng ta, những tư tưởng mới vẫn nằm lại ở những người xây dựng” - Giáo sư Võ Khánh Vinh nói.

GS.TS Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp nhấn mạnh, phải “gạch đầu dòng” những yêu cầu của một nhà nước pháp quyền đặt ra cho hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật. Ví dụ, trong nhà nước pháp quyền thì tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân. Quyền lực nhà nước được giới hạn bởi hiến pháp và pháp luật.

“Pháp luật không phải là công cụ của nhà nước, mà là công cụ của nhân dân để kiểm soát và pháp luật cũng là “tấm khiên” che chở, bảo vệ lợi ích của nhân dân. Thượng tôn pháp luật phải bảo đảm thượng tôn hiến pháp, pháp luật và an toàn pháp lý. Cùng với đó là phải bảo đảm bình đẳng trước pháp luật, đó mới chính là những giá trị cốt lõi rất lớn mà phải ghi nhận được” - Giáo sư Tiến sỹ Hoàng Thế Liên nêu ý kiến.

Ghi nhận những ý kiến tâm huyết, sâu sắc, nhiều chiều của các chuyên gia, nhà khoa học, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh, đây là một đề tài rất khó. Ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học đã gợi mở được rất nhiều vấn đề và Đảng đoàn Quốc hội sẽ tiếp tục tổ chức các hội nghị, hội thảo để lắng nghe, tiếp tục nghiên cứu, giúp cho việc xây dựng “Chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam” đạt chất lượng tốt nhất./.