Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn: “Thư mời đi họp cũng ghi mật”

Tài liệu ghi mật tràn lan

Luật Tiếp cận thông tin ra đời nhằm đảm bảo quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp ghi nhận. Tuy vậy, thảo luận về dự án luật này tại phiên họp 40 Uỷ ban Thường vụ Quốc hội sáng 12/8, ông Huỳnh Ngọc Sơn lưu ý, nếu không cụ thể hoá thì luật khó khả thi. Bởi lẽ, mục đích xây dựng luật đặt ra rất cao nhưng các quy định lại chung chung.

“Điều 20 đề cập quyền từ chối cung cấp thông tin rất mâu thuẫn với quyền tiếp cận thông tin của người dân vì mới “có thể” ảnh hưởng đến anh ninh hay đời tư thôi thì anh đã từ chối rồi. Tôi cũng không hiểu cơ quan trả lời thì trả lời đến mức độ nào. Thực tế tài liệu ghi mật tràn lan, thậm chí có thư mời đi họp cũng ghi chữ Mật”, ông Huỳnh Ngọc Sơn băn khoăn.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng chính việc quy định chưa cụ thể, rõ ràng cũng gây khó cho người được yêu cầu cung cấp thông tin vì chỉ cần từ chối với lý do không phù hợp cũng có thể bị khởi kiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn đề nghị làm rõ loại thông tin người dân được tiếp cận

“Thông tin nào mật và mật đến khi nào để người ta biết còn trả lời chứ. Luật muốn mở ra cho người ta tiếp cận nhưng quy định chưa rõ. Ví dụ tình hình sức khoẻ của một đồng chí cán bộ như thế nào, khi nào về nước thì cứ cung cấp bình thường chứ có gì đâu mà bí mật. Chính bí mật của mình làm phức tạp thêm tình hình. Do đó cần rà soát hết lại, phải rõ cái nào được cung cấp và không cung cấp thì luật ra mới khả thi”, ông Sơn nêu quan điểm.

Thực tế tiếp cận thông tin của người dân còn hạn chế. Luật này ra đời nhằm điều chỉnh được thực tế đó trên tinh thần Hiến pháp 2013. Do đó, theo Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý, những gì hạn chế quyền tiếp cận thông tin của người dân phải ghi cụ thể trong luật.

“Luật này ra đời nhằm mở ra quyền tiếp cận thông tin của công dân, tạo thuận lợi cho người dân. Đến thư mời đi họp cũng ghi Mật như anh Sơn nói thì còn gì để công khai. Do đó cần có danh mục những loại thông tin không được cung cấp và thể hiện trong luật”, ông Lý nói.

Phải xác định loại thông tin cung cấp

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước cho rằng thông tin cung cấp là thông tin do cơ quan nhà nước tạo ra và đang nắm giữ chứ không bao gồm thông tin cơ quan đó đang có do nơi khác đưa đến, nghe có vẻ thuận nhưng thực tế không phải vậy.

Cơ quan nhà nước có thể không tạo ra thông tin nhưng lại có điều kiện nắm thông tin, đặc biệt là thông tin gốc thì người dân yêu cầu có cung cấp không? Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cho rằng quy định Văn phòng đoàn đại biểu Quốc hội chỉ cung cấp thông tin hoạt động của đoàn là quá hẹp. Vì họ có cả thông tin chương trình kỳ họp, kết quả kỳ họp Quốc hội. Không để một người đến Văn phòng đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau hỏi lại bảo người ta về Văn phòng Quốc hội để có thông tin.

Ông Đào Trọng Thi- Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá- Giáo dục- Thanh thiếu niên và Nhi đồng nhấn mạnh, luật cần làm rõ thông tin nào cần phải cung cấp và ai cung cấp vì nếu đặt vấn đề không chính xác sẽ dẫn đến mâu thuẫn ngay trong luật.

“Dự thảo nói thông tin do cơ quan nhà nước tạo ra và nắm giữ, nhưng mở rộng ra một chút là thông tin do cơ quan nhà nước nắm giữ mà không phải do mình tạo ra là mâu thuẫn ngay. Ví dụ thông tin của đơn vị nào đó nếu không cung cấp cho cơ quan Nhà nước thì bí mật của người ta, còn khi cung cấp lại công khai nên có thể họ đối phó bằng cách không cung cấp”, ông Thi đặt vấn đề.

Cũng theo ông Đào Trọng Thi, nếu không xác định cụ thể thì sẽ tạo sự bất bình đẳng: “Tại sao học phí của trường công lập thì phải công bố còn tư tục thì không cung cấp mặc dù bản chất như nhau? Viện phí và các khoản tài chính của doanh nghiệp cũng vậy”. Do đó ông Thi đề nghị phải xác định loại thông tin gì liên quan đến lợi ích của người dân, cộng đồng, nhà nước thì phải cung cấp cho dù tạo ra từ nguồn nào, kể cả thuộc Nhà nước và không thuộc Nhà nước.

Tán thành với quan điểm trên, Chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai cho rằng đây là điểm còn vướng khi tiếp cận dự án luật này. Thông tin do cơ quan nhà nước “tạo ra” và “nắm giữ” là quá trình xuyên suốt hay là hai dạng thông tin độc lập.

“Người dân muốn biết khu đất này quy hoạch chưa, quy hoạch đến khi nào; hay dịch bệnh có thể lan đến vùng này không… Nhu cầu đó là có thật, nên luật ra đời phải tạo cơ chế thuận lợi cho người ta tiếp cận và trên tinh thần phục vụ thực sự”, bà Mai nêu ý kiến.

Nhấn mạnh nhu cầu thông tin rất đa dạng và diễn ra hàng ngày, Chủ nhiệm Trương Thị Mai đề nghị nhất thiết phải rà soát để xác định loại thông tin nào là bí mật, thông tin nào trước đây là mật bây giờ có thể cung cấp và hình thành danh mục rõ ràng để luật bớt đi sự mơ hồ.

Thông tin đến mức nào thì người dân phải trả phí?

Nêu đặc thù ở nước ta người dân thường đến UBND xã, phường để hỏi thông tin, bà Trương Thị Mai đề nghị nên có cơ chế để UBND xã, phường hướng dẫn, hay giúp đỡ người dân đưa ra yêu cầu đến cơ quan khác.

“Nhưng nếu đến UBND xã, phường yêu cầu cung cấp thông tin mà phải trả phí thì hình như có cái gì đó cản trở vì nếu trong thời gian xác định mà không có tiền thì không có thông tin. Có phải loại thông tin nào cũng trả phí không?”, bà Mai băn khoăn về vấn đề phí.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính- Ngân sách Phùng Quốc Hiển đề nghị cụ thể quy định khoản thu mà người nhận thông tin phải trả, trả như thế nào: “Không cẩn thận thì chi phí hành thu lớn hơn cả khoản thu. Nếu in tài liệu mà lên vài trăm nghìn thì thu còn ít thôi thì Nhà nước cần phục vụ cho người dân. Do đó quy định trong luật này phải đồng bộ với Luật phí, lệ phí; cần có danh mục để quy định cụ thể”.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội cũng đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá khi luật này ra đời thì số tiền ngân sách phải chi cho hoạt động cung cấp thông tin là bao nhiêu.

“Số tiền sẽ không ít vì hoạt động này thông suốt từ Trung ương đến địa phương. Tuy nhiên, cần trên quan điểm công dân càng tiếp cận thông tin và thông tin càng công khai, minh bạch thì xã hội văn minh”, ông Phùng Quốc Hiển nêu quan điểm.

Giải trình thêm tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cho biết, kinh nghiệm thế giới cho thấy thực thi luật tiếp cận thông tin rất tốn kém. “Nhưng dù tốn kém mà tạo sự thống nhất, đồng thuận của người dân, của xã hội với hoạt động của Nhà nước là vô giá”./.