Thêm thẩm quyền tố tụng hình sự, công an xã có đảm trách nổi?

Vụ Lê Bá Mai là ví dụ về sai phạm của công an xã

Dự thảo Luật Tổ chức điều tra hình sự đang được trình Quốc hội thảo luận giao công an xã khi tiếp nhận tố giác tin báo ngoài việc lập biên bản tiếp nhận còn bổ sung thẩm quyền lấy lời khai.

Trường hợp tội phạm quả tang thì ngoài việc lập biên bản, tịch thu vũ khí, hung khí của bị can còn bổ sung thẩm quyền cho công an xã lấy lời khai, khám người, vẽ sơ đồ hiện trường, thu giữ và tạm giữ, bảo quản vật, tài liệu có liên quan.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, bà Lê Thị Nga cho rằng những quy định này rộng hơn rất nhiều những quy định về xử lý tin báo và bắt người phạm tội quả tang tại Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga

Theo bà Lê Thị Nga, công an xã đang được giao rất nhiều thẩm quyền, trong đó có thẩm quyền về tố tụng hình sự. Để thực hiện các thẩm quyền này và và một số thẩm quyền hành chính thì công an xã được sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ theo quy định gồm súng trường, súng tiểu liên, bình xịt hơi cay, roi điện, dùi cui để thực hiện các biện pháp công tác công an.

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự thì vẽ sơ đồ hiện trường theo quy định hiện hành là một trong những nội dung quan trọng của công tác khám nghiệm hiện trường. Việc truy xét, lấy lời khai, xác minh chính là hoạt động điều tra ban đầu.

“Thực tế cho thấy những hoạt động điều tra ban đầu này là liên quan chứng cứ hết sức quan trọng đối với vụ án. Trong nhiều trường hợp nếu làm sai lệch thì không thể khắc phục được. Ví dụ dấu vết bị xóa, vật chứng bị mất, bị hại, nhân chứng đã chết. Vụ Lê Bá Mai là ví dụ rất cụ thể về sai phạm trong hoạt động điều tra ban đầu của công an xã, làm vụ án kéo dài và phức tạp trong đánh giá chứng cứ về sau này”, đại biểu Lê Thị Nga nói.

Khi tiến hành các hoạt động này sẽ hạn chế đền quyền con người, quyền công dân được Hiến pháp bảo vệ nên trình tự, thủ tục buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự, cụ thể là điều tra viên hoặc người được luật giao nhiệm vụ thực hiện một số hoạt động điều tra.

Trình độ thấp, thiếu nghiệp vụ làm sao điều tra?

Đối với miền núi, vùng sâu, vùng xa không có đối tượng tuyển chọn có đủ tiêu chuẩn học vấn theo quy định tại điểm này thì trình độ học vấn của Trưởng Công an xã, Phó trưởng Công an xã và Công an viên có thể thấp hơn nhưng cũng phải là người đã học xong chương trình tiểu học trở lên.

Đáng lưu ý Nghị định không yêu cầu phải qua đào tạo nghiệp vụ trước khi tuyển chọn.

“Rất nghi nhận, trân trọng những đóng góp của lực lượng công an xã thời gian qua. Những tấm gương nỗ lực không kể ngày đêm thực hiện nhiệm vụ, thậm chí hy sinh tính mạng, đóng góp quan trọng trong bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở. Tuy nhiên vừa qua xảy ra nhiều sai phạm, ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân, uy tín Nhà nước”, đại biểu bày tỏ.

Theo bà Nga, chỉ cần ít phút tra cứu trên mạng chính thống sẽ ra kết quả hàng chục vụ sai phạm liên quan đến trách nhiệm của công an xã đã được báo chí đưa tin rộng rãi. Trong đó có những vụ đánh chết người dân, gây thương tích nghiêm trọng, làm sai lệch hồ sơ vụ án. Những vụ này tùy theo mức độ đã bị xử lý hình sự, kỷ luật.

Đại biểu phân tích: Nguyên nhân về mặt pháp luật của những sai phạm này là giao cho công xã những thẩm quyền vượt quá năng lực, trình độ của họ. Chúng ta cần nhìn thẳng vào một sự thật là với người có trình độ học vấn thấp (do không có người nên chấp nhận cả trình độ tiểu học), ít được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, hoạt động bán chuyên trách luôn luôn chịu áp lực phải hoàn thành nhiệm vụ mà lại được trao thẩm quyền quá lớn và công cụ phương tiện có thể gây nguy hiểm cao độ thì việc lạm quyền, vi phạm là khó tránh khỏi.

Đại biểu đề nghị bỏ quy định thẩm quyền mang tính chất điều tra ban đầu của công an xã trong dự thảo Luật Tổ chức điều tra hình sự. Đề nghị Quốc hội cho dừng thực hiện Pháp lệnh công an xã và các văn bản hướng dẫn thi hành về những nội dung thẩm quyền tố tụng hình sự của công an xã để ngăn chặn sai phạm có thể xảy ra trong thơi gian tới. Thay vào đó là tăng cường thành lập các đồn công an chính quy và điều động cán bộ, chiến sĩ công an chính quy xuống thực hiện những nhiệm vụ này.

Đại biểu cũng đề nghị nâng tiêu chuẩn tuyển chọn đầu vào của công an xã để đảm bảo năng lực thực thi nhiệm vụ; nâng chế độ chính sách cho lực lượng này để đảm bảo cuộc sống và yên tâm gắn bó với nghề.

Trong trường hợp tiếp tục giao thêm nhiều quyền hạn liên quan quyền con người, quyền công dân của công an xã thì theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, nên xây dựng lượng này thành lực lượng công an chính quy cho dù có phát sinh thêm biên chế và kinh phí./.