Thủ tướng: Các nhà khoa học cần trăn trở trước tình hình BĐKH

Nhân chuyến công tác tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, sáng 13/6, tại Cần Thơ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và đoàn công tác của Chính phủ đã đến thăm và làm việc tại Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long.

40 năm qua, Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long đã nghiên cứu và đưa vào sản xuất 165 giống lúa, trong đó, có giống lúa ngắn ngày chỉ từ 90-105 ngày, có năng suất cao. Với đội ngũ nhà nghiên cứu, chuyên gia đầu ngành, đạt trình độ quốc tế, Viện đã đóng góp 5/10 giống lúa phổ biến nhất cả nước.

Trước tình trạng mặn xâm nhập vừa qua, Viện đã khuyến cáo người dân các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long sử dụng 8 loại giống lúa có khả năng chịu mặn từ 2 - 4‰. Viện đã đưa ra giải pháp kỹ thuật  “3 giảm 3 tăng” đạt khoảng 35% diện tích trồng lúa vùng ĐBSCL, làm lợi mỗi năm 1.300 tỷ đồng cho toàn vùng.

Tại buổi làm việc, Viện đề nghị có chính sách để giúp Viện tạo nguồn thu từ sản phẩm nghiên cứu như tăng cường quy định, thanh tra, kiểm tra chặt chẽ việc thực hiện bản quyền giống cây trồng đối với các doanh nghiệp kinh doanh giống lúa hoặc hỗ trợ các đơn vị chọn tạo giống lúa thu tác quyền thông qua lượng gạo xuất khẩu. Đây là biện pháp cần thiết để Viện dần chuyển sang cơ chế tự chủ tài chính. Hiện 77% diện tích lúa gieo trồng ở Đồng bằng sông Cửu Long là từ giống của Viện, nhưng lại chưa thể tạo nguồn thu từ đây.  

Tại buổi làm việc, lãnh đạo các bộ ngành gợi ý cho Viện hướng giải quyết để tăng nguồn thu, tiến tới tự chủ; đồng thời chuyển đổi từ nghiên cứu giống năng suất cao sang giống tạo giá trị thương mại cao; đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu các giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu, cụ thể là thích ứng với tình trạng hạn hán và xâm mặn nghiêm trọng ở nước ta.

Kết luận buổi làm việc, Thủ tướng biểu dương Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long đã đạt được nhiều thành quả trong 40 năm qua, đóng góp lớn cho lĩnh vực sản xuất nông nghiệp nước ta. Tuy vậy, trước tình hình thời tiết khí hậu diễn biến phức tạp, Thủ tướng yêu cầu Viện cần nghiên cứu các giống lúa mới.

“Chúng ta đang gặp phải mấy vấn đề lớn mà Viện lúa và các nhà khoa học phải xử lý cho được. Tình hình biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long hết sức gay gắt và nhanh chóng. Chúng ta mất trên dưới 1 triệu tấn thóc do nhiễm mặn, không thể chịu được độ mặn 0,7 - 0,8‰. Chúng ta ứng phó không kịp, giống lúa không chịu nổi, khiến nhiều cánh đồng lúa lớn cháy hết, do nhiễm mặn. Lãnh đạo phải trăn trở, các nhà khoa học càng phải trăn trở trước tình hình này. Và việc đầu tiên là phải nghiên cứu giống, cách thức ứng phó với biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long”, Thủ tướng đề nghị.   

Cùng với đó, Viện cần nghiên cứu đất đai để chuyển đổi loại cây trồng khác, có giá trị kinh tế cao hơn. Viện cũng cần đặt ra mục tiêu tự chủ tài chính thời gian tới, với lộ trình cần thiết, giảm dần phụ thuộc ngân sách. Theo đó phải có cơ chế tháo gỡ các vướng mắc để tiến tới tự chủ, nâng cao mức sống cho cán bộ nghiên cứu trực tiếp tại Viện.

Thủ tướng nhấn mạnh, tinh thần là phải cải cách ngành lúa gạo Việt Nam để cải thiện chất lượng lúa gạo hàng hóa, nâng cao năng suất chất lượng và đời sống người nông dân.  

Viện cũng cần tiếp tục xây dựng Viện lớn mạnh, toàn diện, tạo điều kiện cho các nhà khoa học trẻ, những cán bộ nghiên cứu giỏi tham gia đóng góp. Với tinh thần Viện là một trong hai đơn vị nghiên cứu giống lúa và cây trồng lớn nhất Việt Nam, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, cùng Viện nghiên cứu, tìm cơ chế để dần tự chủ tài chính, kể cả tính đến cơ chế chuyển giao công nghệ, bán giống lúa ra quốc tế nếu thấy phù hợp, không ảnh hưởng đến an ninh lương thực.

Thủ tướng cũng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nghiên cứu giải quyết các đề xuất cụ thể của Viện về cơ sở hạ tầng nhằm phục vụ công tác nghiên cứu hiệu quả hơn./.