Vận dụng UNCLOS 1982 để đưa Việt Nam trở thành quốc gia giàu mạnh về biển

Tại tọa đàm, các đại biểu khẳng định: Ngày 10/12/1982 đã đánh dấu một sự kiện pháp lý quan trọng trong quá trình phát triển của luật pháp quốc tế, đó là sự ra đời của một văn kiện được coi như bản Hiến pháp của biển và đại dương, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Tiếp theo đó, ngày 16/11/1994, UNCLOS 1982 bắt đầu có hiệu lực. Sau 4 thập kỷ ra đời, UNCLOS 1982 vẫn còn nguyên giá trị pháp lý. Đến nay đã có 167 quốc gia tham gia Công ước, trong đó có 164 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc.

Công ước LHQ về Luật Biển 1982 đã tạo nền móng để thiết lập một trật tự quốc tế mới trên biển và cân bằng lợi ích của tất cả các quốc gia đã phát triển và đang phát triển. Đây là Công ước đầu tiên xác định tất cả các vùng biển ở trên thế giới. Công ước cũng là Hiến chương, điều lệ cho việc thành lập ra tất cả những tổ chức quốc tế lớn về biển như Tòa án quốc tế về Luật Biển, Ủy ban Ranh giới thềm lục địa - cơ quan quyền lực về đáy đại dương. Đặc biệt, Công ước cũng  ra cơ chế để giải quyết những tranh chấp về biển.

Tham gia chương trình, Giáo sư Carl Thayer, nhà nghiên cứu quốc tế, thuộc Đại học New South Wales, Australia cũng cho rằng: “Điểm đặc trưng duy nhất chỉ có ở UNCLOS, đó là nó đã thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp bắt buộc. Nếu hai bên xảy ra tranh chấp, họ có thể viện dẫn UNCLOS để giải quyết tranh chấp. Nếu chúng ta thực sự muốn một trật tự dựa trên luật lệ, hãy khiến UNCLOS giống như một trọng tài và khi đưa ra một thẻ đỏ, cầu thủ phải rời khỏi sân”.

Nhấn mạnh Việt Nam là một quốc gia biển, có bờ biển dài hơn 3.260 km, với 4000 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó gồm hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ, Đại sứ Nguyễn Hồng Thao, ngay sau khi thống nhất đất nước năm 1975, chỉ hai năm sau, Việt Nam đã cử đoàn cán bộ tham dự các hội nghị của Liên Hợp Quốc về Luật Biển và tiếp thu những tinh thần của dự thảo văn kiện của Công ước LHQ về Luật Biển 1982. Điều nay đã góp phần để ngày 12/5/1977, Việt Nam trở thành quốc gia Đông Nam Á đầu tiên ra Tuyên bố về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Tiếp sau đó, đến khi Việt Nam ban hành Luật Biển năm 2012, Việt Nam đã có tới có hơn 500 văn bản pháp quy ở Trung ương và địa phương liên quan đến quản lý Nhà nước về biển đảo.

Sau khi Công ước LHQ về Luật Biển 1982 được thông qua, Việt Nam là một trong 107 nước đầu tiên ký và sớm tiến hành thủ tục phê chuẩn. Ngày 23/6/1994, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành Nghị quyết về việc phê chuẩn Công ước LHQ về Luật Biển 1982. Bằng việc phê chuẩn Công ước, Việt Nam đã tỏ rõ ý chí thực hiện các quyền trong các giới hạn cho phép của Công ước, có tính đến quyền tự do của các quốc gia khác.

Đề cập đến Luật Biển Việt Nam, các đại biểu đã khẳng định việc trở thành thành viên Công ước LHQ về Luật Biển 1982 đòi hỏi Việt Nam phải có một đạo luật riêng và tổng thể về biển. Trong bối cảnh đó, ngày 21/6/2012, Luật Biển Việt Nam đã được Quốc hội Việt Nam thông qua, có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2013. Luật Biển Việt Nam được xây dựng trên cơ sở các quy định của UNCLOS và pháp luật quốc tế. Đây là một dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung, cũng như trong quá trình xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến biển đảo nói riêng.

Tại hội thảo, các đại biểu đã đưa ra những kiến giải, và những đề xuất để Việt Nam phát huy giá trị của Công ước LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982), Luật Biển Việt Nam năm 2012 nhằm hiện thực hóa mục tiêu mà Nghị quyết số 36-NQ/TW của Hội nghị lần thứ Tám, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đó là đến năm 2030 nhằm đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh và Tầm nhìn đến năm 2045 là Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn.

Theo đó, nhấn mạnh đến việc phát triển kinh tế biển, du lịch biển gắn chặt với bảo vệ bền vững môi trường biển; xác định rõ và đầu tư trọng điểm vào các ngành kinh tế biển mũi nhọn; ứng dụng thành tựu của Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 trong quản lý, phát triển kinh tế biển, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển…/.