Nên đọc sách in hay sách điện tử?

Tuy nhiên lựa chọn đọc sách in (sách truyền thống) hay sách điện tử (e-book, đọc trực tuyến bằng máy tính, các thiết bị cầm tay) đôi khi cũng làm ta lúng túng.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trong nhóm khảo sát, người đọc sách in trả lời tốt hơn các câu hỏi trừu tượng đòi hỏi suy luận; ngược lại, những người đọc kỹ thuật số có lợi thế khi trả lời các câu hỏi cụ thể.

Các nhà nghiên cứu quan sát thấy khả năng đọc hiểu giảm sút khi phải cuộn trang (sách điện tử) thay vì tập trung vào các đoạn văn bản cố định ở sách truyền thống.

Hơn nữa tính năng tương tác phong phú của nền tảng kỹ thuật số khiến người đọc mất tập trung vào nội dung văn bản. Chúng ta sẽ bị phân tâm nếu như đang đọc trên điện thoại hay máy tính bất chợt có tin nhắn hay cuộc gọi qua mạng xã hội.

Điều này hoàn toàn ngược lại so với đọc trên bản in. Đọc sách in giúp ta tập trung tốt hơn. Đó cũng là lý do khiến một số người cho rằng khi đọc sách in hiểu sâu hơn so với đọc kỹ thuật số.

Với cùng số trang thì đọc sách in mất nhiều thời gian hơn.  Đọc sách in cần có thời gian để ngồi xuống và tập trung vào tài liệu. Thế nhưng với một số người, “mất nhiều thời gian” bị coi là điểm trừ cho việc đọc sách in.

Dù đọc trên màn hình khiến chúng ta mỏi mắt nhưng ở đó có nhiều sự tiện lợi. Còn sách in mang lại điểm cộng cho đọc hiểu, tạo bản đồ nhận thức về toàn bộ đoạn văn đang đọc dễ dàng hơn.

Khi truy cập để tìm thông tin tham khảo, chúng ta có cảm giác đang “sử dụng” một cuốn sách chứ không phải đọc nó. Chúng ta lướt nhanh để tìm tài liệu tham khảo rồi vội vã thoát ra. Điều này thú vị nhưng vô tình loại bỏ nghĩa vụ phải thực sự đọc toàn bộ văn bản. Còn khi cầm cuốn sách in trên tay, sẽ mất nhiều thời gian hơn để tìm tài liệu tham khảo trong đó, nhưng chúng ta thường phải đọc toàn bộ.

Công nghệ trực tuyến được thiết kế để tìm kiếm thông tin nên sách điện tử có ưu thế về “thông tin”. Sách in - dù cũ kỹ, nhàm chán, không bắt mắt bằng văn bản kỹ thuật số - lại có lợi thế về phân tích các ý tưởng và cảm xúc phức tạp, lợi thế về chiêm nghiệm và thấu hiểu. 

Đọc trên mạng, thậm chí ngay cả trò chơi điện tử (game online) có thể thúc đẩy trí thông minh thị giác, nhưng cái giá phải trả là quá trình xử lý sâu hay tạm gọi là hiểu văn bản một cách triệt để, tiếp thu kiến thức một cách đúng đắn (tuệ tri).

Những người yêu môi trường thì ủng hộ sách điện tử vì sẽ bớt đi phá rừng (làm giấy); giới trẻ tôn trọng sự riêng tư, đề cao sự thuận tiện và tiết kiệm cũng “giơ cả hai tay” cho sách điện tử vì không ai biết mình đang đọc gì. Với trẻ em thì đây lại là điểm trừ cho sách điện tử vì bố mẹ không thể quản lý được việc đọc của con. 

Khi nói đến sự lựa chọn đọc sách in truyền thống hay sách điện tử thời internet, chúng ta nhớ lịch sử có rất nhiều ví dụ về sự lo lắng công nghệ mới sẽ làm suy yếu các kỹ năng cũ.

Vào cuối thế kỷ thứ 5 TCN, khi sự phổ biến của chữ viết đang thách thức truyền thống truyền miệng, triết gia Platon bày tỏ mối quan tâm (trong tác phẩm Phaedrus) rằng “tin tưởng vào chữ viết . . . sẽ ngăn cản việc sử dụng trí nhớ”.

Platon quá lo xa. “Viết” đã được chứng minh là một “công nghệ” hữu dụng trong khi trí nhớ con người tới hôm nay vẫn phát triển bình thường.

Đọc kỹ thuật số (digital reading) là một công cụ giáo dục hữu ích. Công cụ mới này giúp hàng triệu người truy cập vào các văn bản mà nếu không có thì sẽ không thể tiếp cận được vì những nguyên nhân như tự do dân chủ hoặc tài chính...  

Nhưng liệu chúng ta có chấp nhận để công nghệ dẫn dắt, định hướng, quyết định phương pháp đọc của mình mà không đếm xỉa đến cách thức hoạt động của bộ não, bất chấp thực tế tâm sinh lý, bất chấp tác động đến cảm xúc… hay không?./.

Bạn đang đọc sách gì? Có đồng ý với quan điểm trên? Xin để lại ý kiến ở phần bình luận.