“Sức sống mới” ở làng mỹ nghệ Sơn Đồng

Tinh hoa nghề: “chữ Tâm bằng ba chữ Tài”

Đến Sơn Đồng vào một ngày đầu tháng 7, ấn tượng nhất với chúng tôi về ngôi làng này là tiếng đục khắc “Cắc! Cắc! Cắc” dứt khoát, nhịp nhàng tấu lên như khúc nhạc lạ lẫm và vui tai khắp ngõ xóm. Thử đưa mắt nhìn vào những nhà xưởng, thấy ai ai cũng say sưa làm việc bên những pho tượng to nhỏ, đủ mọi trạng thái. Mỗi người mỗi việc: người xẻ gỗ, người đẽo, đục hay phủ sơn cho tượng.

Chúng tôi đến nhà ông Nguyễn Viết Đa, nghệ nhân làm đồ thờ, tượng Phật, hoành phi, câu đối... Sau khi ngồi tỉ mẩn sơn một bức hoành phi, ông tiếp chuyện với chúng tôi bằng một ấm trà nóng.

Ông Đa năm nay 65 tuổi, dáng người cao và gầy nhưng giọng nói hào sảng, chắc nịch. Ổng kể rành rọt về việc làm tượng gỗ ở Sơn Đồng. Từ chuyện các sản phẩm giả cổ của Sơn Đồng được làm từ ba loại gỗ: mít, vàng tâm, rổi được chủ gỗ thu mua từ Tây Nguyên, Hải Phòng thậm chí từ Campuchia. Với tượng Phật giả cổ, nguyên liệu bắt buộc phải là gỗ mít (phần lõi). Qua bàn tay khéo léo, tài hoa của người nghệ nhân, từ những thân mít thô sơ đã trở thành những pho tượng A di đà, Thần tài hay những bức hoành phi, câu đối... Rồi chuyện, để làm ra một sản phẩm hoàn chỉnh thì người thợ phải trải qua hơn chục công đoạn từ chọn gỗ đến đục khắc, sơn tượng. Công phu là thế nên “ai cẩu thả thì không thể làm được nghề này. Làm tượng giả cổ cho những việc thờ cúng, tâm linh, người làm cần có hai chữ Tâm và Đức”.– ông Đa tâm sự.

Cũng suy nghĩ như ông Đa, ông Nguyễn Viết Lợi, một nghệ nhân có tiếng trong làng cho biết, khi người nghệ nhân làm việc với sự cần mẫn, tỉ mỉ và tâm huyết thì sản phẩm mới được coi là hoàn hảo. Chính bởi thế, sản phẩm tượng giả cổ Sơn Đồng chẳng bao giờ lẫn được với tượng gỗ nơi khác, tất cả là bởi “cái hồn” từ tâm, đức và tài của người thợ trong đó.

Hướng tới làng nghề du lịch trong tương lai

Bảo tồn và phát triển bền vững vốn nghề kết hợp với du lịch là tâm huyết của mỗi nghệ nhân Sơn Đồng. Để làm được điều này, làng mỹ nghệ Sơn Đồng đã có bước chuyển mình đáng kể. Không chỉ dừng lại ở các sản phẩm tượng gỗ, làng Sơn Đồng đang hướng đến những sản phẩm có sự kết hợp hài hòa yếu tố truyền thống, tâm linh với nét văn hóa Việt.

Những hình ảnh gần gũi, quen thuộc như quả cau, lá trầu, quả bầu, quả mướp… cũng được “biến hóa”  thành những sản phẩm mỹ nghệ độc đáo. Rồi những bức tượng Phật, tượng cô tiên… cũng được chế tác với kích thước nhỏ, sơn đủ màu sắc để có thể nằm gọn trong lòng bàn tay du khách.

Có vào tham quan khu trưng bày của anh Nguyễn Chí Thành, một trong những người tiên phong về sản phẩm mới mẻ, du khách mới thực sự choáng ngợp trước cách bố trí, sắp đặt như một bảo tàng tượng gỗ thu nhỏ. Anh Thành cho biết, những sản phẩm mới này đã được thị trường quốc tế ưa chuộng và đón nhận nhiệt thành. Khách du lịch nước ngoài sẵn sàng chi trả hàng chục đô la Mỹ cho một sản phẩm. Cũng nhờ đó mà nhiều người lao động ở Sơn Đồng hiện nay đã được giải quyết vấn đề công ăn việc làm.

Tuy vậy, điều trăn trở nhất của những người thợ Sơn Đồng hôm nay là làm sao để những sản phẩm mới có thể đến tay người tiêu dùng trong nước, để làng Sơn Đồng thu hút ngày càng nhiều du khách tham quan… Chúng tôi vẫn nhớ mãi lời tâm sự của nghệ nhân trẻ Nguyễn Chí Thành: “Mình đang suy nghĩ rất nhiều về chuyện xây dựng giá thành sản phẩm cho phù hợp với từng thị trường và tìm kiếm thị trường nội địa để có thể tiêu thụ dòng sản phẩm mới mẻ của nghề tạc tượng Sơn Đồng”./.