Bứt phá công nghiệp 2024 - Tiếp tục động lực dẫn dắt tăng trưởng cao 2025

Năm 2024 sắp đi qua với những cơ hội và thách thức đan xen. Mặc dù chịu tác động cả trực tiếp và gián tiếp trước những bất ổn, không chắc chắn của kinh tế toàn cầu, song nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn (với tỷ lệ thương mại trên GDP đạt gần 200%) đã đạt những kết quả rất đáng tự hào - với 15/15 chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch đề ra, trong đó, tăng trưởng GDP cả năm ước đạt trên 7%.

Đóng góp vào thành công chung đó phải kể đến sản xuất công nghiệp - đã thể hiện rõ vai trò động lực dẫn dắt cho tăng trưởng - với chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) cả năm ước tăng 8,4% so với cùng kỳ năm trước, là mức tăng cao nhất trong cả giai đoạn từ năm 2020 đến nay.

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương - Nguyễn Hồng Diên: "Năm 2024, sản xuất công nghiệp phục hồi mạnh mẽ, tăng trưởng ngoạn mục trên 8% so với năm trước, vượt kế hoạch được giao và cao hơn nhiều mức tăng trưởng của các năm trước. Trong đó, ngành chế biến chế tạo tăng gần 10%, cao gấp hơn 3 lần mức tăng của các năm trước, khẳng định vai trò trụ cột quan trọng, dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế".

Phải khẳng định đây là những con số thể hiện sự bứt phá mạnh mẽ của các ngành sản xuất trong bối cảnh kinh tế thế giới có rất nhiều biến động bất thường và không thuận. Ở trong nước, cộng đồng doanh nghiệp - với rất nhiều cơ sở sản xuất vẫn còn không ít khó khăn bởi tác động của đại dịch Covid-19 chưa thể phục hồi hoàn toàn, và có tới 26 địa phương phía Bắc bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3 (Yagi) - cơn bão có cường độ mạnh nhất trong vòng 30 năm qua đổ bộ vào nước ta hồi đầu tháng 9/2024.

Nếu nhìn lại các ngành sản xuất trong nước, với chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) cả năm 2023 chỉ tăng 1,5% so với năm 2022 - trong đó sản xuất công nghiệp đã tăng trưởng âm ngay trong những tháng đầu năm 2023 - chúng ta càng thấy những kết quả có được của sản xuất công nghiệp 2024 là hết sức ấn tượng. Nhất là khi tăng trưởng tháng sau luôn cao hơn tháng trước, quý sau cao hơn quý trước và tăng trưởng ở hầu hết các địa phương - với 60/63 địa phương trên cả nước ghi nhận mức tăng trưởng tích cực.

Ông Trịnh Minh Hoàng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận (địa phương có tăng trưởng GRDP năm 2024 ước đạt 8,74%, đứng thứ 4/14 tỉnh khu vực và 16/63 tỉnh, thành cả nước) ghi nhận những đóng góp từ các ngành công nghiệp.

"Năm 2024, tỉnh Ninh Thuận đã bám sát tình hình thực tiễn và tập trung triển khai quyết liệt ba khâu đột phá và 6 ngành, lĩnh vực ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng, trong đó năng lượng tái tạo và công nghiệp chế biến - và chúng tôi xem đây là trong những khâu đột phá và trụ cột quan trọng đối với tỉnh" - ông Hoàng chia sẻ.

Để có được sản xuất công nghiệp phục hồi ở mức cao, góp phần đưa tăng trưởng GDP năm 2024 đạt trên 7% phải kể đến những bứt phá ngoạn mục của lĩnh vực năng lượng - ngành công nghiệp hạ tầng nền tảng - đã đảm bảo đủ than, điện, xăng dầu và dầu khí cho sản xuất và tiêu dùng. Trong đó, chỉ riêng tăng trưởng điện tính chung cả năm lên tới 12% mặc dù năm 2024 khu vực miền Bắc chưa có nguồn điện công suất lớn nào mới được đưa vào vận hành, nhưng đã không để xảy ra tình trạng căng thẳng nguồn cung điện như năm 2023.

Nhiều dự án lớn trong lĩnh vực dầu khí, năng lượng được hoàn thành trong năm 2024. Đặc biệt là Dự án đường dây  500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối được thi công xây dựng “thần tốc” trong rất nhiều khó khăn thách thức, nhưng chỉ sau hơn 6 tháng đã hoàn thành, trở thành biểu tượng của sức mạnh niềm tin, sự quyết tâm và đoàn kết của cả hệ thống chính trị. 

Tại hội nghị tổng kết ngành Công Thương mới đây, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn ghi nhận: Các đồng chí đã quyết tâm cao, nỗ lực lớn, để thực hiện thành công các dự án trọng điểm, có ý nghĩa chiến lược như Dự án đường dây 500kV mạch 3 mà Thủ tướng Chính phủ nêu rất nhiều lần đây là một điển hình của quyết tâm rất lớn, quyết tâm này được triển khai một cách rất bài bản, rất quyết liệt và thành công. Đây là bài học cho những dự án trọng điểm chiến lược, nhất là trong ngành năng lượng trong thời gian tới.

Sản xuất công nghiệp phục hồi, trong đó, các ngành chế biến, chế tạo tăng gần 10%, đóng góp 8,5 điểm phần trăm trong mức tăng chung, là động lực quan trọng dẫn dắt tăng trưởng kinh tế và là điều kiện để có hàng hoá giao thương, đưa lĩnh vực xuất nhập khẩu lập kỷ lục mới - với tổng kim ngạch đạt gần 800 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ. Mặt hàng công nghiệp chế biến, chế tạo hiện chiếm tới 85% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam. Điều này đòi hỏi năm 2025 cần có sự bứt phá mạnh mẽ hơn của các ngành công nghiệp để đem về giá trị gia tăng cao hơn.

Chuyên gia kinh tế, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng: "Vai trò của ngành công nghiệp là xương sống của sự phát triển, tăng trưởng GDP chúng ta cần phải khẳng định. Tôi nghĩ chúng ta cần phải chuyển đổi cơ cấu công nghiệp Việt Nam theo hướng công nghiệp xanh, công nghiệp sạch, công nghiệp thông minh; coi trọng việc tổ chức công nghiệp Việt Nam theo chuỗi giá trị. Và đặc biệt chúng ta cần phải tinh gọn bộ máy quản trị để chi phí về tuân thủ, chi phí về hồ sơ, giấy tờ, chi phí của môi trường phi chính thức giảm đi…

Chúng ta cũng nên lưu ý là những lĩnh vực công nghiệp mới cần phải được đầu tư mạnh hơn. Ví dụ như công nghiệp bán dẫn, công nghiệp năng lượng sạch, năng lượng xanh rồi những ngành công nghiệp liên quan đến chuyển đổi số - như AI chẳng hạn, những cái đó chúng ta nên đầu tư nhiều hơn, mạnh hơn, quyết liệt hơn để tạo sự bứt phá của ngành công nghiệp. Do đó, nó sẽ là đầu tàu để đẩy nền kinh tế tăng trưởng trong giai đoạn tiếp theo - giai đoạn vươn mình của nền kinh tế".

Đồng quan điểm này, chuyên gia kinh tế, TS Lương Văn Khôi - Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) đơn cử ngành dệt may - một lĩnh vực đóng góp lớn vào tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cũng như tăng trưởng của cả nền kinh tế - ở cả góc độ sản xuất, cung ứng hàng hoá và năng suất lao động, và cho rằng, nếu có sự quan tâm đầu tư ở cả góc độ doanh nghiệp và chính sách, sự điều hành của nhà nước thì tăng trưởng công nghiệp sẽ góp phần quan trọng đưa tăng trưởng GDP năm 2025 đạt tăng trưởng 2 con số như mục tiêu của Chính phủ.

TS Lương Văn Khôi ví dụ như ngành công nghiệp chủ lực hiện nay của chúng ta thì hiệu quả thực sự mới chỉ loanh quanh khoảng 50% hiệu quả tối đa. Như vậy là 50% giá trị gia tăng của ngành đã bị mất đi do kém hiệu quả. Mà việc kém hiệu quả này do hai nguyên nhân: Một là những yếu tố nội tại của doanh nghiệp (như trình độ lao động, quản lý, công nghệ, máy móc, thiết bị, nguồn nhân lực... Nó sẽ làm cho GDP của Việt Nam - cụ thể như ngành dệt may mất đi khoảng 0,57% GDP  - tính theo quy mô của năm 2021).

Thứ hai là do những yếu tố bên ngoài doanh nghiệp và môi trường chính sách; Những yếu tố như môi trường đầu tư, kinh doanh, những quy định chính sách của Chính phủ… rồi các cú sốc bên ngoài và cách ứng phó của Việt Nam… Nếu làm tốt thì chúng ta có thể cải thiện tình hình. Chỉ riêng ngành dệt may chúng ta có thể làm cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam thêm 1,26% (tính theo quy mô năm 2021). Đây chỉ là một ngành nhỏ trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo - thì tiềm năng tăng trưởng phát triển kinh tế Việt Nam là vô cùng lớn".

Năm 2025 Chính phủ phấn đấu tăng trưởng ở mức 2 con số. Đây là yêu cầu rất cao, đòi hỏi nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị, của người dân và cộng đồng doanh nghiệp, trong đó có vai trò tiên phong của các ngành, lĩnh vực quan trọng, nền tảng như công nghiệp năng lượng, chế biến, chế tạo…

Trong các nhóm nhiệm vụ giải pháp quan trọng, cùng với việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, “không để thiếu điện là yêu cầu bắt buộc”, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn yêu cầu ngành Công Thương cần sớm rà soát, hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp, nhằm nâng cao năng lực độc lập, tự chủ của nền sản xuất Việt Nam; Phát triển các ngành công nghiệp sử dụng nhiều công nghệ, có giá trị gia tăng cao và các ngành công nghiệp phát thải carbon thấp; Và ban hành cơ chế khuyến khích đủ mạnh để phát triển những lĩnh vực ưu tiên của các ngành công nghiệp trọng điểm, như: luyện kim; cơ khí chế tạo; công nghiệp điện tử, bán dẫn; phát triển hệ sinh thái công nghiệp năng lượng, công nghiệp phụ trợ.

Nhờ sản xuất công nghiệp phục hồi, bứt phá, là điều kiện để lĩnh vực xuất nhập khẩu lập kỷ lục mới - với tổng kim ngạch đạt gần 800 tỷ USD. Mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt “hai con số” đòi hỏi các giải pháp sản xuất bền vững, tạo đà cho chân kiềng “xuất khẩu” tăng trưởng mạnh mẽ, cho giá trị gia tăng cao.