Lần đầu tiên, Hiến định vai trò của Kiểm toán Nhà nước

Ngày mai (28/11), Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

Trao đổi với VOV.VN về bản dự thảo cuối cùng được phát đến các đại biểu Quốc hội, sáng nay (27/11), bà Lê Thị Nga – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho biết: “Lần đầu tiên Kiểm toán Nhà nước có mặt trong Hiến pháp với tư cách là một chế định độc lập”.

PV: Thưa bà, vị trí của Kiểm toán trong dự thảo Hiến pháp sửa đổi được qui định như thế nào?

Bà Lê Thị Nga: Trong Hiến pháp lần này đưa kiểm toán vào là một chế định độc lập. Hiện nay chế định độc lập có Hội đồng bầu cử và Kiểm toán. Trước đây, kiểm toán là cơ quan hoạt động theo Luật kiểm toán, nhưng Kiểm toán chưa có mặt trong Hiến pháp.

Hiến pháp đưa vào một điều mới là điều 118 xác định địa vị pháp lý, vai trò của kiểm toán, tổng kiểm toán. Đây là một thay đổi lớn, Hiến pháp hóa địa vị pháp lý, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nước.

PV: Việc hiến định Tổng kiểm toán là do Quốc hội bầu có ý nghĩa gì, thưa bà?

Bà Lê Thị Nga: Trước đây, trong Luật kiểm toán cũng qui đinh điều này, nhưng đưa vào Hiến pháp là khẳng định được vị trí quan trọng, là thiết chế độc lập.

Các bản dự thảo Hiến pháp trước đây có đưa vào Hội đồng hiến pháp, hội đồng bầu cử và kiểm toán. Nhưng bây giờ không còn Hội đồng Hiến pháp nữa.

Trước đây, Tổng Kiểm toán cũng do Quốc hội bầu nhưng khi thỏa thuận về nhân sự thì phải có sự thống nhất của Thủ tướng, trong HIến pháp sửa đổi lần này không nói cụ thể nữa. Có thể cách làm này sẽ làm cho ông Tổng kiểm toán có vị thế độc lập với Chính phủ. Còn cụ thể, sau này qui trình, thủ tục nhân sự Tổng kiểm toán như thế nào phải đợi việc sửa Luật Kiểm toán.

Nhiệm kỳ kiểm toán trước đây có ý kiến nói rằng theo nhiệm kỳ Quốc hội nhưng hiện nay trong luật Kiểm toán là nhiệm kỳ 7 năm, lệch so với nhiệm kỳ Quốc hội. Nhưng hiện nay đang thả lỏng cái này trong Hiến pháp để do luật định. Tới đây sẽ xem xét nhiệm kỳ của Tổng kiểm toán là 7 năm hay 5 năm.

PV: Tổng Kiểm toán  do Quốc hội bầu, vậy có nhất thiết nhân sự này phải là đại biểu Quốc hội, thưa bà?

Bà Lê Thị Nga: Theo dự thảo thì không nói là bầu Tổng kiểm toán trong số đại biểu Quốc hội, có nghĩa là ông Tổng Kiểm toán có thể là đại biểu Quốc hội và có thể không phải là đại biểu Quốc hội.

Đến thời điểm này đã đưa Kiểm toán thành một thiết chế độc lập, là một thay đổi có tính lịch sử.

Theo tôi, đây là điểm tiến bộ, nhất là trong tình hình tăng cường phòng, chống tham nhũng và kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài sản tài chính, tài sản công thì đây là một việc rất quan trọng.

Hy vọng, sau khi có bản Hiến pháp mới, hoạt động của Kiểm toán Nhà nước sẽ tốt hơn.

PV: Việc thực hiện kết luận kiểm toán giờ chưa được nghiêm. Vậy khi Hiến định vị trí, vai trò của Kiểm toán Nhà nước thì các kết luận, đề nghị của cơ quan sẽ có sức nặng hơn hay không, thưa bà?

Bà Lê Thị Nga: Chế tài của việc thực hiện hay không thực hiện kết luận, kiến nghị của kiểm toán mới là quan trọng. Điều này cần được giải quyết bằng Luật chứ không thể giải quyết trong Hiến pháp. Nhưng hoàn toàn chúng ta có thể làm được.

Thứ nhất, phải qui định giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán, kết luận, kiến nghị của kiểm toán Nhà nước. Ví dụ, từ nhiều năm, trong kiến nghị chi không đúng, ghi thu – ghi chi chưa đúng... việc thực hiện kết luận này của kiểm toán không riêng gì địa phương mà các cơ quan trung ương cũng chưa nghiêm. Có năm, kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị của Kiểm toán chỉ đạt 60-65%. Đó là do kỷ luật của chúng ta không nghiêm. Anh chi không đúng rồi, chưa nói chuyện có tham nhũng ở đây không, chi sai chế độ, chính sách thực hiện không đúng thì phải có người kiểm soát việc này, yêu cầu thực hiện cho đúng. Trường hợp không thực hiện kiến nghị, kết luận của kKểm toán thì phải có chế tài.

Cho nên, trong Luật phải qui định giá trị pháp lý của kết luận, kiến nghị của kiểm toán. Trong trường hợp không phải thi hành thì phải có chế tài chứ không thể dùng ngân sách, tài sản công không đúng mục đích, bị phát hiện mà không thực hiện lại không sao cả. Đó là do kỷ luật không nghiêm. Tình hình sẽ không thể tốt lên nếu người làm tốt không được biểu dương, người làm sai không bị xử lý.

PV: Việc ra các quyết định kiểm toán sẽ được thực hiện như thế nào, thưa bà?

Bà Lê Thị Nga: Kế hoạch kiểm toán phải xin ý kiến Quốc hội. Tùy theo nhiệm vụ từng thời kỳ, từng năm thì Quốc hội quyết định kế hoạch kiểm toán.

Kiểm toán là loại cơ quan chuyên môn rất độc lập. Cho nên, Quốc hội hình thành ra cơ quan này để quản lý tài sản của Nhà nước. Luật qui định Quốc hội quyết định phần nào của kiểm toán, phần nào là chuyên môn độc lập.

Còn vấn đề về nhân sự, bộ máy, thì UBTVQH quyết định.

PV: Theo bà, cách bầu Tổng kiểm toán nên được tiến hành như thế nào?

Bà Lê Thị Nga: Việc này phải đợi vì chưa qui định trong Luật. Về địa vị pháp lý vẫn là Hiến pháp hóa luật hiện hành. Bây giờ cách hình thành ông Tổng Kiểm toán như thế nào? Trước đây, qui trình này do Thường vụ Quốc hội thống nhất với Thủ tướng để tìm ra nhân sự Tổng kiểm toán. Tôi cho rằng, qui định đó không hợp lý ở chỗ, về lý thuyết khu vực dùng nhiều tiền của Nhà nước nhất là khu vực hành pháp mà lại tham gia vào việc chọn lựa nhân sự Tổng kiểm toán. Dư luận cũng đặt ra vấn đề, Kiểm toán càng tìm ra được nhiều lỗi, phát hiện ra được nhiều sai phạm thì liệu Chính phủ và người đứng đầu chính phủ có thể tin tưởng giới thiệu ông ấy trong cả một khóa để luôn tìm ra sai phạm của mình?

Để Kiểm toán hoạt động được độc lập thì phải độc lập cả về tổ chức, cách hình thành nên ông Tổng Kiểm toán. Điều này phải được giải quyết trong Luật Kiểm toán. Hiến pháp không qui định qui trình cụ thể để bổ nhiệm một Tổng kiểm toán mà chỉ nói là Quốc hội bầu.

PV: Xin cảm ơn bà!/.