Lênh đênh chuỗi giá trị cá ngừ đại dương

Hơn một năm triển khai Đề án “Tổ chức khai thác, bảo quản, thu mua, xuất khẩu cá ngừ theo chuỗi” tại các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, dù hiệu quả chưa như mong muốn nhưng cũng đã tìm được đường đi cho sản phẩm cá ngừ đại dương. Nhìn lại một năm đi biển, các ngư dân, doanh nghiệp tham gia chuỗi khai thác giá trị cá ngừ mong có thêm những cơ chế, chính sách hỗ trợ thiết thực để vững tin bước vào mùa đánh bắt mới.

Triển khai Đề án “Tổ chức khai thác, bảo quản, thu mua, xuất khẩu cá ngừ theo chuỗi”, ngư dân tỉnh Bình Định được tổ chức JICA (Nhật Bản), Hội Hữu nghị Nhật - Việt tại tỉnh Sakai xúc tiến, hỗ trợ thương mại, chuyển giao công nghệ đánh bắt cá ngừ đại dương của Nhật Bản.

Lễ ký kết bàn giao thiết bị công nghệ đánh bắt Nhật Bản cho ngư dân tỉnh Bình Định dưới sự chứng kiến của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.

Từ chỗ thực hiện thí điểm cho 5 tàu cá đầu tiên ở huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, trong khuôn khổ Dự án này, JICA tiếp tục hỗ trợ 25 bộ thiết bị khai thác cá ngừ đại dương. Tập đoàn Kato và Công ty Yamada cùng với Trường Đại học Kagoshima Nhật Bản hỗ trợ chuyển giao công nghệ, ngư cụ khai thác cho ngư dân tỉnh Bình Định. Đầu tháng 10 năm2015, 4 chuyên gia của Nhật Bản cùng lên tàu cá ngư dân ra khơi đánh bắt, hướng dẫn xử lý và bảo quản cá ngừ đại dương. UBND tỉnh Bình Định cũng hỗ trợ mỗi chủ tàu 30 triệu đồng để cải hoán hầm tàu bảo quản sản phẩm.

Ông Phan Trọng Hổ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Đinh cho biết: “Chúng tôi bàn bạc với chuyên gia của Nhật Bản và đưa ra 3 vấn đề: Tổ chức triển khai, hoàn chỉnh lại công nghệ. Công nghệ của Nhật điều kiện khác Việt Nam và tàu của họ cũng khác tàu của Việt Nam. 

Phân tích sự khác nhau chuyên gia của Nhật sản xuất dụng cụ đánh bắt tương đối phù hợp với Việt Nam. Sau khi hoàn chỉnh công nghệ xong thì vấn đề đặt ra bây giờ là dịch vụ hậu cần nghề cá trên biển. Tức là làm sao khi ngư dân đánh bắt chuyển cá sang Nhật không quá 10 ngày. Chúng tôi phải tổ chức 1 đội tàu, sau khi ngư dân đánh bắt thì chuyển vào đất liền không quá 7 ngày và chuyển sang Nhật không quá 10 ngày”. 

Thực hiện Đề án, tỉnh Khánh Hòa có nhiều doanh nghiệp thu mua, chế biến, xuất khẩu cá ngừ với số lượng lớn. Toàn tỉnh đã triển khai 4 mô hình liên kết, trong đó mô hình gồm 2 tàu mẹ của Công ty TNHH Thủy sản Hải Vương được trang bị hệ thống cấp đông âm 50 độ C theo công nghệ Nhật Bản. Công ty tổ chức thu mua cá ngừ ngay trên biển của 9 tàu cá, sau đó đưa về bờ chế biến và xuất khẩu.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tham quan bộ thiết bị câu cá của Nhật

Ông Nguyễn Xuân Nam, Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Hải Vương cho biết, 6 doanh nghiệp thuộc Hải Vương Group mỗi năm đạt doanh thu khoảng 200 triệu USD từ xuất khẩu cá ngừ đại dương. Hiện nay, các doanh nghiệp đang rất cần nguyên liệu để chế biến cá ngừ đông lạnh, cá ngừ đóng hộp. Thế nhưng, chuỗi liên kết giá trị vừa qua mới chú trọng đến cá ngừ xuất khẩu đi Nhật Bản qua đường hàng không.

Ông Nguyễn Xuân Nam chia sẻ: “Làm thế nào để có lãi thì yếu tố quan trọng là thời gian bám biển. Hiện nay, ngư dân mình đi 1 tháng 1 chuyến biển, đến sáng trăng là phải đi quay về. Các nhà khoa học nên đưa ra cái công nghệ nào cho ngư dân đánh bắt, kể cả trời sáng trăng đánh cũng có. Bởi vì người ta quay về là đá hết, sáng trăng không câu được, rồi công nghệ bảo quản không cho phép bám biển dài ngày”.

Nằm giữa hai địa phương đang có những tín hiệu khả quan về khai thác cá ngừ đại dương theo công nghệ mới, tỉnh Phú Yên lại có phần lặng lẽ. Cho đến nay, tại Phú Yên chưa có ngư dân và doanh nghiệp nào tiếp nhận bộ đánh bắt cá ngừ đại dương theo công nghệ Nhật Bản. Bà con đang sử dụng bộ sốc điện được chế tạo ngay tại địa phương mình. Dù là công nghệ nội địa nhưng hiệu quả đánh bắt cũng không thua kém hàng ngoại nhập.

Đánh bắt cá ngừ đại dương tại các tỉnh Nam Trung bộ

Ông Lê Tấn Hồng, ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên là Tổ đội trưởng Tổ đội sản xuất trên biển mang tên Hải Đăng có 11 chiếc tàu đánh cá, 2 chiếc tàu chuyên câu cá ngừ đại dương, công suất gần 700 mã lực. Từ ngày tham gia mô hình liên kết theo chuỗi, tàu của ông Hồng áp dụng công nghệ sốc điện, “ru ngủ” cá ngừ đại dương, đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Hiện nay, mỗi chuyến biển, tàu của ông Lê Tấn Hồng đều thu gom cá và vận chuyển sớm vào bờ để bán cho Công ty cổ phần Bá Hải. Công ty được chuyển giao bộ sốc điện. Trước là tôi đi thí điểm đã thành công để bắt cá nhanh nhất, hiệu quả nhất, không va đập mà không ảnh hưởng gì những con lá lớn. Bộ đèn Led công nghệ cao cũng chuẩn bị thí điểm. Theo cái chuỗi này, công ty đã mua cá của tôi được giá cao hơn ngoài chuỗi được từ 5-7 giá.

Ông Vũ Văn Tám, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT cho biết, sắp tới, Bộ sẽ kiến nghị Chính phủ xem xét, ban hành nhằm khuyến khích ngư dân, doanh nghiệp liên kết sản xuất theo chuỗi cá ngừ đại dương; giải quyết những vướng mắc lớn về vay vốn ngân hàng, hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công nghệ hiện đại...

Ông Vũ Văn Tám cũng lưu ý các địa phương cần xác định thế mạnh của cá ngừ Việt Nam trong tương lai để tập trung đầu tư. Hai tỉnh Bình Định và Phú Yên sẽ được đầu tư xây dựng cảng cá ngừ chuyên dụng, tỉnh Khánh Hòa hình thành trung tâm nghề cá lớn của khu vực Nam Trung bộ. Dự kiến, trong năm 2016, kho lạnh ở đảo Đá Tây, huyện đảo Trường Sa, tỉnh Khánh Hòa sẽ được đưa vào hoạt động, giúp ngư dân có điều kiện bảo quản cá và kéo dài chuyến biển.

Ông Vũ Văn Tám, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Doanh nghiệp phải đưa ra được yêu cầu của thị trường, chất lượng của sản phẩm từ đó chúng ta liên kết với các chủ tàu để tổ chức khai thác và đào tạo cho ngư dân ngay trên tàu. Đây cũng là yếu điểm thời gian vừa qua. Chính phủ đã ban hành Nghị định 55 thay thế Nghị định 41 đột phá vào tổ chức cho vay theo chuỗi giá trị. Kết hợp với Nghị định 89 sửa đổi, bổ sung sẽ hỗ trợ cho liên kết chuỗi rất là tốt”.

Để chuỗi giá trị cá ngừ đại dương thành công, doanh nghiệp và các ngư dân có vai trò quyết định. Tuy nhiên, họ rất cần sự hỗ trợ từ phía các cơ quan quản lý với những chính sách thông thoáng, minh bạch. Trước hết là và đơn giản hóa thủ tục vay vốn giúp ngư dân có điều kiện mua sắm thiết bị, phương tiện nâng cao chất lượng sản phẩm, hiệu quả khai thác. Xa hơn nữa làm sao cho cá ngừ đại dương Việt Nam trở thành thương hiệu nổi tiếng trên thị trường trong nước và xuất khẩu./.