Mối lo từ những dự án chăn nuôi nghìn tỷ ở Tây Nguyên

Trước thềm Việt Nam gia nhập TPP, cụ thể là từ năm 2015 đến nay, các tỉnh Tây Nguyên đón một làn sóng đầu tư tăng bất thường để chăn nuôi bò, với tổng vốn đăng ký hàng chục nghìn tỷ đồng. Điều này hứa hẹn giá trị kinh tế lớn và tạo cơ hội xây dựng một nền nông nghiệp cân bằng giữa trồng trọt với chăn nuôi.

Tuy nhiên, làn sóng đầu tư mới cũng mang tới không ít lo ngại bởi dự án nào cũng cần hàng nghìn đến hàng chục nghìn ha đất, lấy từ đất rừng hoặc đất người dân đang sản xuất, gây xáo trộn về xã hội và môi trường. Lo ngại cũng tới từ thực tế, khi hầu hết các dự án nông nghiệp đầu tư ồ ạt vào Tây Nguyên thời gian gần đây đều không thành công, để lại nhiều hậu quả lớn.

Giữa mùa khô nắng cháy kỷ lục của hơn trăm năm qua, một biển xanh dập dờn lạ mắt vẫn bao phủ một vùng đất rộng lớn của huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai. Xen lẫn trong biển xanh ấy là những công trình tôn, thép to lớn, phản chiếu ánh nắng chói chang che khuất tầm nhìn. Màu xanh ấy không phải của cà phê hay mía, ngô, sắn, mà là của cỏ. Những công trình thép-tôn được xây dựng chính là chuồng bò. Đây chính là trang trại bò mới được xây dựng của Công ty Cổ phần chăn nuôi Gia Lai, thuộc tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai.

Ông Lê Đình Vũ, Giám đốc Công ty cho biết, những trang trại bò sữa, bò thịt nơi đây có quy mô thuộc loại lớn nhất Đông Nam Á. “Kế hoạch lâu dài của công ty sẽ phát triển bò sữa khoảng 100.000 con và 100.000 bò thịt. Hiện nay, công ty đã có khoảng 80.000 con bò thịt và kế hoạch về lâu về dài có thể sẽ tăng lên khoảng 100.000 con tùy theo tình hình thực tế”.

Ngoài trang trại ở huyện Mang Yang, Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai còn 4 trang trại khác, rải rác trong toàn tỉnh. Theo lãnh đạo tập đoàn, các trang trại đều áp dụng công nghệ chăn nuôi, vắt sữa, chế biến sữa tiên tiến hàng đầu thế giới. Giống bò được nuôi, giống cỏ được trồng cũng là những giống ưu tú nhất. Trong đó, cỏ có thể cho năng suất tới 500 tấn/1 ha/1 năm; bò thịt có thể đạt trọng lượng gần 5 tạ/1 con; bò sữa có thể cho năng suất 30 lít/1 con/1 ngày, cao vượt cả những doanh nghiệp sữa hiện tại như Vinamilk và TH True Milk.

Ông Dương Ngọc Thành, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Chăn nuôi - Thú y tỉnh Gia Lai, cho rằng, đóng góp của các doanh nghiệp nuôi bò là đáng ghi nhận.

“Sự đóng góp của các doanh nghiệp và công ty cổ phần chăn nuôi ở Gia Lai vào việc cải tạo thể vóc và chất lượng đàn bò là đáng ghi nhận. Sự đóng góp của họ đã góp phần tăng trọng lượng của con bò, bình quân chung đạt 350 kg. Bình quân khối lượng tăng và chất lượng cũng tăng”, ông Thành chia sẻ.

Cũng ở Gia Lai, một trang trại bò sữa khác cũng nhanh chóng mọc lên trong sự thán phục của người dân và chính quyền địa phương, đó là trang trại của một lãnh đạo Công ty con thuộc Tập đoàn Đức Long Gia Lai, xây dựng gần phần đất rừng nghèo đã chuyển đổi trồng cao su, tại xã Ia Plứ, huyện Chư Pứh. Cao su đã không mang lại nguồn vàng trắng giá trị như mong đợi, nay bò sữa là chỗ dựa mới.

Bởi vậy, dù mới tới lập nghiệp và định cư ở xã Ia Lâu, huyện Chư Prông, cách khá xa trang trại, nông dân Ngô Văn Lập vẫn nắm rõ thông tin và tràn ngập hy vọng vào dự án.

“Trang trại chăn nuôi này rất triển vọng. Trước mắt, họ họp dân, hứa đầu tư cho dân để dân trồng ngô, đến lúc thu hoạch được họ mua cả lá, cả thân cả. Ngô có thời gian trồng ngắn hơn, chỉ khoảng 70 ngày nhưng lại có giá bán cao hơn, đạt hơn 15 triệu đồng/ha so với trước. Cùng với đó, tập đoàn còn đầu tư đường xá, trải cấp phối, lu phẳng về đến tận trang trại”, ông Lập phấn khởi cho biết.

Ngoài Gia Lai, 3 tỉnh khác ở Tây Nguyên là Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng đều có doanh nghiệp xin đăng ký các dự án rất lớn về chăn nuôi bò; không tỉnh nào có tổng vốn cam kết dưới 10.000 tỷ đồng. Riêng Đăk Lăk, các dự án có tổng giá trị hơn 20.000 tỷ đồng. Lĩnh vực chăn nuôi bò hấp dẫn đến nỗi, doanh nghiệp chuyên về sản xuất đồ gỗ và trồng rừng như Tập đoàn Kỹ nghệ gỗ Trường Thành cũng sốt sắng triển khai dự án nuôi bò 4.500 tỷ đồng.

Bà Trương Thị Khánh Hoà, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Nông lâm nghiệp Trường Thành, Tập đoàn Kỹ nghệ Gỗ Trường Thành cho biết, thực hiện dự án tại Đăk Nông, Trường Thành triển khai dự án tiền khả thi 9.000 tỷ đồng. Dự án này tạo ra một chuỗi giá trị tiềm năng cho tỉnh, thu hút đông đảo người dân và doanh nghiệp trong tỉnh tham gia vào chuỗi giá trị. Trước đó, do quy trình thủ tục hành chính của tỉnh quá phức tạp, hội đồng quản trị công ty đã quyết định hạ quy mô dự án xuống còn 4.500 tỷ đồng nhưng vẫn giữ nguyên những chuỗi giá trị hoạch định ra trong dự án này.

Hy vọng vào những dự án bò còn nhanh chóng truyền tới cả những người làm công tác Giáo dục Đào tạo. TS. Trương Tấn Khanh, Phó trưởng khoa Chăn nuôi-Thú y, trường Đại học Tây Nguyên cho biết, chỉ riêng việc Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai tuyển kỹ sư chăn nuôi và bác sĩ thú y đã khiến ngành đào tạo này “cháy hàng”. Ngành cũng nhờ nhu cầu lớn của các dự án mà thoát khó, bước sang một thời kỳ mới đầy triển vọng.

“Trước đây 6 - 7 năm, ngành chăn nuôi đào tạo bác sỹ thú y ra trường không có việc làm, dẫn đến người ta chán học. Có khi hai ba năm ngành chăn nuôi không tuyển được vì học sinh không thi vào. Nhưng mấy năm nay thị trường lao động lại phát triển, các công ty đang triển khai những dự án chăn nuôi lớn tuyển hàng trăm bác sỹ thú y, từ đó số sinh viên theo học ngành này tăng cao”, TS. Khanh cho hay.

Cũng theo TS. Trương Tấn Khanh, tốc độ và hiệu quả áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào chăn nuôi ở Việt Nam là rất tốt, thậm chí tốt hơn cả Thái Lan, Philippines và Indonesia. “Việc tạo ra năng suất cao, phẩm chất tốt đối với ngành chăn nuôi Việt Nam là không có vấn đề gì” - ông khẳng định. Chính vì vậy, chăn nuôi bò ở Tây Nguyên nói riêng và Việt Nam nói chung có nhiều cơ hội thành công.

Tuy nhiên, TS. Trương Tấn Khanh cũng cho rằng, sẽ có 2 điều mà các nhà quản lý phải tính đến đó là những tác động xã hội và môi trường sẽ xảy ra. Khi đất ở những vùng dự án sẽ bị dồn vào các công ty, cứ 10.000 con bò thì cần khoảng 1.000 ha đất, đất ở chỗ này nhiều lên thì chỗ khác sẽ ít đi, ảnh hưởng tới sinh kế của người dân xung quanh. Ảnh hưởng thứ hai là môi trường. Ở các trại lớn đang xảy ra vấn đề về môi trường, nên ngay từ đầu phải lo vấn đề môi trường.

Có thể thấy, thực trạng của các dự án chăn nuôi bò có giá trị hàng chục nghìn tỷ đồng đang đăng ký đầu tư ở khu vực Tây Nguyên mặc dù có nhiều triển vọng nhưng cũng không ít lo âu. Hiện các tỉnh trong khu vực hoàn toàn không có quỹ đất trống; Khoảng 50.000 ha của các dự án phải rút ra từ đất rừng và đất người dân đang canh tác nhưng chưa có quyền sử dụng đất. Những mối lo lớn đến từ những dự án chăn nuôi ở Tây Nguyên sẽ được đề cập trong phần tiếp theo của loạt bài này…/.

(còn nữa)