Nâng mức phạt trong lĩnh vực kiểm toán độc lập lên 20 lần để răn đe

Sáng nay (7/11), Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Dự trữ quốc gia.

Băn khoăn về mức xử phạt vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán độc lập

Cho ý kiến cụ thể vào nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán độc lập, một số đại biểu cho rằng, tại khoản 2 Điều 60 quy định mức phạt tiền vi phạm hành chính tối đa là 1 tỷ đồng đối với cá nhân, 2 tỷ đồng đối với tổ chức và thời hiệu xử phạt là 5 năm là chưa phù hợp.

Đại biểu Thái Thị An Chung (Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An) cho rằng, mức phạt tiền tối đa dự thảo đưa ra so với mức phạt tối đa mà Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành quy định đối với vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán độc lập tăng gấp 20 lần là chưa phù hợp.

Dẫn quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính, mức phạt tối đa 1 tỷ đồng chỉ được áp dụng đối với vi phạm trong lĩnh vực quản lý các vùng biển, đảo và thềm lục địa, quản lý hạt nhân và chất phóng xạ, năng lượng nguyên tử; tiền tệ, kim loại quý, đá quý, ngân hàng, tín dụng; hoạt động dầu khí và hoạt động khoáng sản khác, bảo vệ môi trường, thủy sản.

Đồng thời, thời hiệu xử phạt dự thảo đưa ra là 5 năm, trong khi quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính thời hiệu xử phạt tối đa là 2 năm. Đại biểu cho biết, hiện nay, việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực về kiểm toán và kế toán được điều chỉnh chung bằng Nghị định 41/2018/NĐ-CP bởi hai lĩnh vực này có tính chất khá tương đồng.

"Nếu điều chỉnh tăng mức phạt vi phạm hành chính đối với kiểm toán thì có đặt ra vấn đề điều chỉnh tăng trong lĩnh vực kế toán hay không? Việc nâng mức phạt trong lĩnh vực kiểm toán lên gần với lĩnh vực có mức phạt cao nhất là chứng khoán liệu đã là hợp lý chưa nếu so sánh với tính chất, mức độ và hậu quả vi phạm?", nữ đại biểu đặt câu hỏi, đồng thời cho rằng, vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán ảnh hưởng trực tiếp, ngay lập tức và tới hàng trăm, hàng ngàn, thậm chí là hàng triệu giao dịch cũng như nhà đầu tư. Trong khi đó, vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán ảnh hưởng gián tiếp, có độ trễ và phạm vi ảnh hưởng hẹp hơn rất nhiều.

Đại biểu An Chung cũng bày tỏ băn khoăn với dự thảo nghị định của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập kèm theo hồ sơ dự thảo Luật.

Đại biểu đơn cử mức phạt tiền tối đa 1 tỷ đồng dự kiến được áp dụng cho hành vi vi phạm quy định về hồ sơ dự thi chứng chỉ kiểm toán viên (cụ thể là hành vi sửa chữa, giả mạo, khai man về bằng cấp, chứng chỉ và các tài liệu khác trong hồ sơ để đủ điều kiện dự thi lấy chứng chỉ kiểm toán viên).

Hành vi này nếu đủ điều kiện cấu thành tội phạm hình sự thì sẽ bị xử lý theo quy định của Bộ luật Hình sự. Nếu chưa đến mức xử lý hình sự thì bị xử lý hành chính và mức phạt tiền hiện nay đang áp dụng tối đa là 30 triệu đồng theo Nghị định 41, mức phạt tương đương như đối với hành vi vi phạm quy định về hồ sơ dự thi chứng chỉ kế toán viên.

Cũng hành vi này, Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định mức phạt tiền tối đa là 40 triệu đồng (làm giả giấy chứng nhận đảm bảo điều kiện về an ninh trật tự), Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định mức phạt tối đa là 7 triệu đồng (tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung giấy tờ, văn bản trong hồ sơ đề nghị cấp, cấp lại chứng chỉ hành nghề luật sư, công chứng, đấu giá)…

Bên cạnh đó, nhiều vi phạm nhỏ cũng sẽ bị xử lý rất khắt khe, ví dụ hành vi nộp trả lại giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán/giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán chậm dưới 15 ngày so với thời hạn quy định chỉ bị phạt cảnh cáo thì nay dự thảo đưa ra mức phạt tiền từ 10-20 triệu đồng đối với cá nhân và từ 20-40 triệu đồng đối với tổ chức; hành vi vi phạm quy định về mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho kiểm toán viên hành nghề hoặc trích lập quỹ dự phòng rủi ro nghề nghiệp không đúng quy định của Bộ Tài chính hiện nay là từ 5-10 triệu đồng nay dự kiến tăng lên 20-40 triệu đồng (gấp 4 lần).

Thời gian qua, qua điều tra, xử lý một số vụ án lớn xảy ra tại SCB, Vạn Thịnh Phát, FLC cho thấy có trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị, trong đó có công ty kiểm toán, kiểm toán viên với các báo cáo kiểm toán thiếu trung thực. Đại biểu đồng tình cần tăng mức xử phạt và tăng thời hiệu xử phạt để đảm bảo tính răn đe đối với doanh nghiệp kiểm toán, kiểm toán viên vi phạm. Tuy nhiên, việc tăng như thế nào cần phải cân nhắc để đảm bảo phù hợp với tính chất, mức độ và hậu quả vi phạm, đối tượng vi phạm.

"Nếu quy định như dự thảo thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới việc phát triển ngành kiểm toán độc lập Việt Nam, một ngành đang cần số nhân sự gấp 3-4 lần con số hiện nay so với quy mô của thị trường," đại biểu Thái Thị An Chung nhấn mạnh và đề xuất chỉ nên tăng mức xử phạt tối đa gấp 2 lần so với hiện nay và thời hiệu xử phạt là 2 năm.

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh) cũng cho rằng, quy định về mức xử phạt và thời hiệu xử phạt trong Dự thảo Luật Kiểm toán độc lập không phù hợp với Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành. Tuy nhiên, đại biểu này kiến nghị sửa Luật Xử lý vi phạm hành chính thay vì hạ mức xử phạt trong Dự thảo Luật Kiểm toán độc lập sửa đổi.

Theo đại biểu Đỗ Thị Lan, tăng mức xử phạt hành chính với cá nhân lên 20 lần là phù hợp. Đại biểu đề nghị nâng mức phạt của tổ chức cao hơn nữa, nâng lên mức 3 tỷ đồng như dự kiến của cơ quan chủ trì soạn thảo khi làm việc với các cơ quan của Quốc hội.

“Mức phạt như vậy sẽ nâng tính nghiêm minh trong việc thực hiện trách nhiệm kiểm toán độc lập của công ty kiểm toán độc lập. Tôi cho rằng, mức phạt này bảo đảm sức răn đe và tương xứng với sự phát triển, quy mô tổ chức kiểm toán độc lập hiện nay về phạm vi hoạt động, đối tượng kiểm toán đang được mở rộng và một số công ty kiểm toán lớn của chúng ta hiện nay mức doanh thu lên tới trên 500 tỷ đồng, có đơn vị có thể lên tới 1.000 tỷ đồng”, đại biểu đoàn Quảng Ninh nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng: Phải phạt ở mức cao để răn đe

Giải trình, làm rõ ý kiến của các đại biểu về vấn đề này tại phiên thảo luận, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, vấn đề vi phạm thuộc 2 việc, nếu vi phạm Bộ luật Hình sự thì đương nhiên phải bị khởi tố hình sự, còn chưa đến mức khởi tố hình sự nhưng hành vi đó nguy hiểm hay tạo điều kiện để một số người, một số doanh nghiệp vẫn tiếp tục hành vi đó gây thiệt hại hoặc gây ảnh hưởng đến vấn đề phát triển kinh tế - xã hội thì phải phạt ở mức cao để có tính chất răn đe.

“Nếu như luật cũ thì rõ ràng không có tính chất răn đe nên chúng tôi trình Quốc hội với lĩnh vực đặc thù này nếu thao túng thị trường chứng khoán, gian lận trong thị trường chứng khoán, gian lận trong phát hành trái phiếu, nếu chưa đủ yếu tố để cấu thành tội hình sự thì phải phạt nặng, mở thời gian kiểm tra ra không phải 2 năm, khi đã kiểm tra, phát hiện ra thì quá mất thời hiệu, cho nên chúng tôi phải mở thời hiệu ra là 5 năm”, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.