Nguồn nhân lực thương mại điện tử thiếu hụt trầm trọng

Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử (TMĐT) năm 2020 và 2022 cho thấy, nâng cao nguồn nhân lực chất lượng cao về TMĐT tại hàng triệu DN vừa và nhỏ cũng như các hộ kinh doanh, là một trong các yếu tố quyết định tới sự phát triển nhanh và bền vững của TMĐT của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Trong Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 theo Quyết định 645/QĐ-TTg của Chính phủ cũng đặt ra 2 mục tiêu về đào tạo nguồn nhân lực. Mục tiêu thứ nhất là 50% cơ sở giáo dục Đại học và giáo dục nghề nghiệp triển khai đào tạo TMĐT. Mục tiêu thứ hai là 1 triệu lượt DN, hộ kinh doanh, cán bộ quản lý nhà nước, sinh viên được tham gia các khoá đào tạo về kỹ năng ứng dụng TMĐT.

Hiện nay, kênh chủ yếu để đào tạo nguồn nhân lực TMĐT chuyên nghiệp, chất lượng cao là tại các trường Đại học, với 76 trường có đào tạo ngành và chuyên ngành TMĐT, 53 trường đã giảng dạy học phần TMĐT. Theo đánh giá của nhiều Tập đoàn TMĐT lớn đang hoạt động tại Việt Nam, mặc dù quy mô thị trường TMĐT Việt Nam đứng sau Indonesia nhưng sức bật, mặt bằng nhân lực ở Việt Nam vượt Indonesia, ngang bằng Thái Lan, và sau Singapore.

Nhưng từ góc nhìn của nhà tuyển dụng, bà Vũ Thị Minh Tú, Giám đốc đối ngoại của Lazada Việt Nam cho biết, nhu cầu nhân lực TMĐT tại Việt Nam đang tăng nhanh và cung không đủ cầu. “DN buộc phải tuyển cả những ngành khác liên quan đến lĩnh vực kinh tế này như ngành quản trị kinh doanh…”, bà Tú nói.

Trong khi đó, chuyên gia đào tạo và phát triển nguồn nhân lực của công ty công nghệ Sapo - ông Trần Mạnh Cường lại chia sẻ rằng, khi tuyển dụng sinh viên ngành TMĐT vào làm việc, hầu như Sapo phải thực hiện đào tạo lại. “DN từng gặp khó khi năng lực của các nhân sự đã qua đào tạo trường, lớp vẫn không đáp ứng được yêu cầu thực tế của thị trường”, ông Cường bày tỏ.

Khảo sát mới đây của VECOM cũng cho thấy, hiện chỉ có 30% nhân lực tại các công ty cung cấp giải pháp TMĐT được đào tạo chính quy. Như vậy có tới 70% nhân sự TMĐT ở những đơn vị này được tuyển dụng từ những chuyên ngành đào tạo khác như thương mại, kinh doanh, công nghệ thông tin… Điều này cũng đồng nghĩa dư địa cho các cơ sở đào tạo nhân lực TMĐT là rất lớn.

Theo chia sẻ của Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM) – ông Nguyễn Ngọc Dũng, nguồn nhân lực cho TMĐT hiện nay đang và sẽ thiếu hụt trầm trọng. “Hàng năm, Hiệp hội luôn phối hợp xây dựng chương trình phát triển TMĐT bền vững giữa Hà Nội, TP.HCM và các tỉnh, thành với mong mỏi nhất là làm thế nào để cung cấp tốt nhất nguồn lực TMĐT chuyên nghiệp đáp ứng nhu cầu cho phát triển”, ông Dũng cho biết.

Là một quốc gia có thị trường TMĐT lớn, sức tăng trưởng cao, khả năng bùng phát mạnh đang tạo nên nhiều cơ hội việc làm với mức lương cao. Đây là một trong những lý do thu hút các sinh viên lựa chọn học ngành này. Tuy nhiên bên cạnh những thuận lợi, theo các chuyên gia để cải thiện cả về chất và lượng nhân lực TMĐT, cần tăng cường phối hợp đào tạo giữa DN và nhà trường. TMĐT là ngành phát triển và thay đổi nhanh chóng, nên chương trình học cần được cập nhật bằng việc đẩy mạnh liên kết với DN tham gia đào tạo thực tế cho sinh viên.

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) lưu ý, trong công tác đào tạo nhân lực TMĐT cần chú trọng vào chất lượng, song song với việc gia tăng số lượng để đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao của các doanh nghiệp trên thị trường

“Mô hình đào tạo nhân lực TMĐT cần chú trọng kết nối 3 bên, gồm cơ sở đào tạo, DN và cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội, tổ chức để cùng nhau nâng cao chất lượng đào tạo với tính ứng dụng cao, phù hợp với các nhu cầu thực tế của DN”, bà Việt Anh chỉ rõ.

Đại diện nhiều trường Đại học cũng cho biết, vẫn còn sự chênh lệch giữa đào tạo TMĐT và nhu cầu ứng dụng thực tiễn tại DN, khiến nhiều khi cả người được tuyển dụng và DN tốn thêm thời gian, công sức, tiền bạc để đào tạo lại. Vì vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các DN và trường Đại học để có hướng tiếp cận gần với thực tế.

Vì thế, việc liên kết đào tạo giữa nhà trường và DN là cách tốt nhất, là chìa khóa để nâng cao chất lượng nhân lực TMĐT. Bên cạnh đó, việc hợp tác chia sẻ kinh nghiệm đào tạo giữa các trường cũng được cho là cách để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Để hoạt động đào tạo nguồn nhân lực trong TMĐT hiệu quả, chất lượng, Hiệp hội Thương mại điện tử đã đưa ra một số đề xuất như cần khảo sát định kỳ tình hình đào tạo TMĐT tại các cơ sở giáo dục Đại học và cơ sở giáo dục nghề nghiệp; xây dựng mạng lưới các cơ sở đào tạo TMĐT; bồi dưỡng giảng viên TMĐT.

Đồng thời, tổ chức định kỳ các hội thảo khoa học về đào tạo TMĐT; đào tạo và cấp chứng nhận một số học phần TMĐT; tiếp tục thành lập và nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ sinh viên TMĐT; tổ chức cuộc thi toàn quốc về TMĐT; nhanh chóng nâng cao chất lượng học liệu TMĐT cũng như đẩy mạnh hoạt động định hướng nghề nghiệp, phổ biến tuyên truyền về ngành TMĐT.../.