Nợ xấu mới bị “xích” lại, chưa được xử lý theo nguyên tắc thị trường

Theo TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nhìn thị trường tài chính – tiền tệ Việt Nam 2014 và đầu 2015, ngoài những điểm nhấn về sự ổn định thị trường, khó khăn của thị trường vẫn nằm ở khâu tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu.

Giá trị nợ xấu VAMC thu hồi được không đáng kể

Phân tích cụ thể, ông Thiên cho biết: Đến hết năm 2014, nhiều kết quả của Đề án tái cấu trúc các TCTD theo Quyết định 254/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã được ghi nhận là tích cực. Trong số 9 ngân hàng được xác định là yếu kém từ năm 2012, NHNN đã phê duyệt 8 phương án tái cơ cấu. Thông qua phương thức sáp nhập, toàn hệ thống hiện đã giảm được 7 TCTD, 2 chi nhánh ngân hàng liên doanh, 4 chi nhánh ngân hàng nước ngoài và 5 quỹ tín dụng; 3 ngân hàng nước ngoài được chuyển đổi hình thức hoạt động.

PGS, TS Trần Đình Thiên phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế mùa Xuân 2015

Trước đó, cho tới giữa năm 2013, xu hướng chung là tỷ lệ nợ xấu tăng lên. Từ giữa năm 2013, sự ra đời của VAMC và hoạt động mua nợ xấu của các NHTM đã giúp tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 3,6%. Đến tháng 7/2014, tỷ lệ nợ xấu tăng lên 4,11%. Đến tháng 11/2014. tỷ lệ nợ xấu đã giảm còn 3,8%, nhưng việc giảm này vẫn là nhờ vào cơ chế hoán đổi nợ lấy trái phiếu đặc biệt của VAMC.

Kể từ khi ra đời cho đến hết năm 2014, tổ chức này đã mua khoảng 125-130 nghìn tỷ đồng nợ xấu gốc từ các TCTD. Tuy vậy, giá trị nợ xấu VAMC thu hồi được là không đáng kể. Tính đến 24/12/2014, chỉ thu hồi được khoảng 4.161 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, cơ chế hoạt động của tổ chức VAMC tại Việt Nam có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình xử lý nợ xấu. Cụ thể hơn, theo ông Thiên, cơ chế hoạt động của một tổ chức như VAMC ở các quốc gia khác thực chất là Nhà nước bỏ tiền ra mua nợ, ôm khoản nợ đó một thời gian, sau đó khi kinh tế phục hồi, thị trường tài chính, bất động sản ấm lên sẽ bán ra thị trường.

Nhưng VAMC của Việt Nam không như vậy. VAMC mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt, được mang giao dịch với NHNN để vay tiền. Bán nợ, cầm giấy, ngân hàng vẫn phải tiếp tục đòi nợ và mỗi năm, trích dự phòng rủi ro bằng 20% tổng giá trị tờ giấy cầm ấy. Hiện VAMC đang gặp khó khăn trong việc phát mãi tài sản đảm bảo thông qua đấu giá, đã tổ chức ba lần đấu giá nhưng đều thất bại.

Với thực trạng như vậy, ông Thiên đánh giá: “hoạt động của thị trường tài chính - tiền tệ nói chung có sự ổn định hơn trong năm 2014 so với hai năm trước đó. Nhưng đó dường như chỉ là biểu hiện bề ngoài, còn ẩn sâu trong tổ chức quản trị, giám sát trên toàn hệ thống vẫn tồn tại nhiều điểm yếu, rõ ràng nhất là xu hướng gia tăng nợ xấu, xử lý nợ xấu mang tính cơ học, phi thị trường”.

Nợ xấu mới chỉ bị “xích” lại

Là người dõi theo và luôn bám riết bảo vệ quan điểm rằng, xử lý nợ xấu cần phải thực chất kiểu “tiền tươi thóc thật”, ông Trần Đình Thiên còn cho rằng, thực trạng xử lý nợ xấu như hiện nay còn do “sức khỏe” của nền kinh tế còn yếu, mặc dù có phục hồi. Và trong bối cảnh đó, nợ xấu mới chỉ bị “xích” lại hầu hết, nhưng chưa được xử lý theo nguyên tắc thị trường.

Đơn cử, ông Thiên đặt câu hỏi: Nếu lấy 500 tỷ đồng, thậm chí 2.000 tỷ đồng vốn của VAMC có phá tan được “cục máu đông” 150.000 - 200.000 tỷ đồng hay không? 80.000 tỷ vốn trái phiếu của VAMC có đủ là nguồn lực thị trường để mua bán sòng phẳng nợ xấu? Đến lúc nợ xấu “thoát xích” thì hệ quả sẽ ra sao?

Nói một cách hình ảnh, ông Thiên cho rằng, "xích" được nợ xấu nhưng "xích" được thì phải "thịt" được, nếu để nó sổng thì gay".

Trăn trở với tiến trình xử lý nợ xấu chưa thực sự khả quan, ông Thiên cho rằng, “giải quyết nợ xấu và cấu trúc lại hệ thống ngân hàng phải mất hàng chục năm với điều kiện phải làm nghiêm túc”. Còn hiện tại, theo ông Thiên, cách xử lý nợ chưa đủ tin cậy vì chưa rõ căn cốt thị trường là gì./.