Tiềm năng phát triển thương mại số của ASEAN thông qua hài hòa tiêu chuẩn 

Thương mại toàn thế giới đang trải qua quá trình chuyển đổi đáng kể và tạo ra các cơ hội “thương mại số” mới. Thực tế, thương mại số vẫn là một khái niệm mới liên quan đến hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số; hàng hóa và dịch vụ hữu hình được phân phối dựa trên các công cụ hỗ trợ kỹ thuật số và sản phẩm mới cũng như các công nghệ mới nổi như in 3D và công nghệ sổ cái kỹ thuật số (DLT).

Trong xu hướng phát triển thương mại số, ASEAN được đánh giá là khu vực có nhiều tiềm năng nhờ lượng người dùng internet lớn, có khả năng thích ứng nhanh với sự phát triển của công nghệ. 

Theo ông Lê Quang Lân, Giám đốc Ban hội nhập thị trường thuộc Ban thư ký ASEAN, số lượng người dùng internet tại ASEAN đã tăng hơn 100 triệu người trong vòng 3 năm qua, đưa ASEAN trở thành thị trường internet phát triển nhanh nhất thế giới. Sự gia tăng người dùng internet dự kiến sẽ đóng góp 330 tỷ USD vào tổng giá trị hàng hóa (GMV) vào năm 2025 và thương mại điện tử là lĩnh vực dẫn đầu kinh tế số với tỉ lệ đóng góp 64% GMV. 

Theo đánh giá của bà Faiza Saleem, chuyên gia Access Partnership Úc và bà Abbey Dorian thuộc Cơ quan Tiêu chuẩn Úc, nền kinh tế số của ASEAN được dự đoán sẽ tăng trưởng theo cấp số nhân, bổ sung thêm 1,1 nghìn tỷ USD vào GDP tổng thể trong mười năm tới.

Tuy nhiên, những thách thức mà ASEAN đang gặp phải khi phát triển thương mại số gồm các hạn chế về quy định kỹ thuật số đang gia tăng và các quốc gia trong khu vực cũng đang ở các giai đoạn cải cách quy định khác nhau - phân mảnh quy định; Các định nghĩa, tiêu chuẩn, giao thức không đồng nhất và khó thiết lập và duy trì kết nối với nhau; Chưa có các phương tiện để kết nối các mạng và nền tảng số. 

Để có thể tối đa hóa lợi ích từ tiềm năng tăng trưởng to lớn của thương mại số, ASEAN và từng quốc gia thành viên (AMS) sẽ cần xem xét thương mại dưới góc độ tiếp cận khu vực toàn diện. AMS nên thúc đẩy chính sách trong nước, tăng cường khả năng tương tác để hoàn thành giao dịch xuyên biên giới, giảm các rào cản đối với thương mại thông qua số hóa.

ASEAN không nên phát triển các hệ thống kỹ thuật khác nhau không thể tương thích với nhau hoặc khác các khuôn khổ quy định và quản trị tạo ra sự không tương thích trong toàn khu vực và với các đối tác thương mại khác. Theo đó, ASEAN nên xem xét đến các tiêu chuẩn chung và sự hài hòa tiêu chuẩn với từng quốc gia thành viên và toàn khu vực đối với thương mại số. 

Theo ông Lân, để tiếp tục đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi số phục vụ tăng trưởng kinh tế, các nhà Lãnh đạo cấp cao ASEAN đã thống nhất một tầm nhìn về nền kinh tế số Asean, trong đó Lộ trình chuyển đổi số Bandar Seri Begawan (BSBR) đc đánh giá là quan trọng nhất. Theo đó, một trong những lĩnh vực ưu tiên của nền kinh tế số ASEAN là tiêu chuẩn thương mại số. ASEAN cần tăng cường việc sử dụng công nghệ số trong các quy trình thương mại và hải quan, phát triển Cơ chế một cửa ASEAN.

Đồng thời phát triển các tiêu chuẩn được chấp nhận trên toàn cầu để đảm bảo khả năng tương tác trong các nền tảng kỹ thuật khác nhau. ASEAN cũng đã sớm thành lập Nhóm công tác về Tiêu chuẩn Thương mại số ASEAN (DTSCWG) nhằm thúc đẩy hài hòa hóa, tiêu chuẩn hóa và đánh giá sự phù hợp của thương mại số trong ASEAN.

Về phía Việt Nam, ông Nguyễn Văn Khôi, Vụ trưởng Vụ tiêu chuẩn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng cho biết, nhận thức được tầm quan trọng của hài hòa tiêu chuẩn thương mại số, Việt Nam đã sớm xác định nhiệm vụ xây dựng, ban hành, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phục vụ phát triển kinh tế số; Xây dựng các khuôn khổ pháp lý, tiêu chuẩn về công nghệ số phù hợp với mục tiêu và lợi ích của Việt Nam, thúc đẩy hài hòa hóa tiêu chuẩn quốc tế, thương mại số là một trong các nhiệm vụ quan trọng của Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số đến năm 2025, định hướng đến 2030 nhằm tạo cơ sở cho việc thúc đẩy phát triển kinh tế số trong tương lai. 

Là nước chủ trì thực hiện một trong các sáng kiến thuộc Chương trình làm việc của DTSCWG về tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân để thúc đẩy phát triển và tăng cường khả năng cung cấp dịch vụ cho các ngành và doanh nghiệp, Việt Nam tổ chức Hội thảo quốc tế về tiêu chuẩn thương mại số với mục tiêu nâng cao nhận thức về nội dung rất mới là “Tiêu chuẩn thương mại số”.

Đây là bước đầu tiên nhằm giúp các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp tiếp cận tiêu chuẩn thương mại số dưới nhiều góc độ, xây dựng nền tảng kiến thức giúp họ ứng dụng hiệu quả tiêu chuẩn thương mại số trong hoạt động sản xuất, kinh doanh trong thời gian tới./.