Vốn FDI tạo hiệu ứng tràn về công nghệ và kỹ năng cho khu vực nội địa

VOV.VN - Khu vực FDI giữ vai trò quan trọng trong việc trực tiếp đóng góp vào tốc độ tăng trưởng năng suất lao động của Việt Nam.

Theo đánh giá của TS. Lê Văn Hùng (Viện Kinh tế Việt Nam), khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giữ vai trò quan trọng trong việc trực tiếp đóng góp vào tốc độ tăng trưởng năng suất lao động (NSLĐ) của Việt Nam. Tuy nhiên, đóng góp của khu vực FDI vào tăng trưởng NSLĐ phần lớn do dịch chuyển lao động từ khu vực NSLĐ thấp sang khu vực FDI với năng suất lao động cao hơn (chiếm 64%). Trong khi đó, đóng góp vào tăng trưởng NSLĐ thực sự từ khu vực FDI (đã trừ phần đóng góp do dịch chuyển lao động) chiếm tỷ lệ nhỏ hơn rất nhiều (36%).

Hầu hết các ngành thuộc lĩnh vực công nghiệp chế biến của Việt Nam đều có sự tham gia của khu vực FDI với các mức độ rất khác nhau. (Ảnh minh họa: laodongthudo.vn)

TS. Hùng cho rằng, vốn FDI có vai trò quan trọng đối với tăng trưởng NSLĐ của nước nhận đầu tư. Ở khía cạnh tác động trực tiếp, vốn FDI giúp dịch chuyển cơ cấu lao động trong nước từ khu vực có NSLĐ thấp sang khu vực có NSLĐ cao hơn. Bên cạnh đó, các nước nhận đầu tư kỳ vọng rằng các doanh nghiệp FDI với lợi thế về công nghệ, về thị trường, quản lý sẽ có mức tăng trưởng năng suất lao động cao hơn so với với khu vực trong nước.

Ở khía cạnh tác động gián tiếp, theo TS. Hùng, vốn FDI tạo ra hiệu ứng tràn về công nghệ và kỹ năng đối với khu vực nội địa thông qua liên kết sản xuất giữa 2 khu vực. Hơn nữa, sự hiện diện của khu vực FDI làm gia tăng áp lực cạnh trạnh buộc các doanh nghiệp nội địa cải tiến. Từ đó, khu vực FDI sẽ tạo ra hiệu ứng tràn cho khu vực nội địa và gián tiếp cải thiện năng suất lao động chung.

Các kênh tác động của khu vực FDI lên năng suất lao động. (Theo nghiên cứu của TS. Lê Văn Hùng, Viện Kinh tế Việt Nam)

Về cơ bản, TS. Hùng nhận định, sự hiện diện của khu vực FDI sẽ giúp tạo ra hiệu ứng lan tỏa theo chiều ngang, đó là giúp các doanh nghiệp nội địa mô phỏng, bắt chước, dịch chuyển lao động, cải tiển để cạnh tranh. Để tăng hiệu ứng tích cực từ khu vực FDI theo chiều dọc, khu vực nội địa phải tham gia liên kết được với khu vực các doanh nghiệp nước ngoài thông qua cung ứng đầu vào và ngược lại.

Giữa các thành phần kinh tế, theo đánh giá của chuyên gia Viện Kinh tế Việt Nam, khu vực FDI luôn có NSLĐ tuyệt đối cao nhất so với các thành phần kinh tế nội địa, đặc biệt khi so sánh với khu vực ngoài nhà nước (phần lớn là kinh tế hộ gia đình).

Kết quả nghiên cứu của TS. Lê Văn Hùng, Viện Kinh tế Việt Nam)

Yếu tố chính dẫn tới kết quả này là do khu vực FDI tập trung chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp chế biếnm trong khi khu vực nội địa lao động vẫn chủ yếu tập trung trong lĩnh vực nông nghiệp, ngành có NSLĐ tuyệt đối rất thấp. Sự khác biệt về lĩnh vực đầu tư dẫn tới NSLĐ bình quân của khu vực FDI cao hơn gấp nhiều lần so với lao động làm việc trong khu vực ngoài nhà nước, TS. Hùng chỉ rõ.

Nghiên cứu của TS. Nguyễn Thị Tuệ Anh (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - CIEM) về tác động của FDI tới tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam cũng cho thấy, khu vực FDI đã tạo hiệu ứng lan toả tích cực đến quy mô doanh nghiệp, chất lượng lao động, cường độ vốn…

TS. Tuệ Anh cho rằng, trình độ lao động thấp của Việt Nam là nhân tố cản trở tác động tích cực của nguồn vốn FDI với năng suất lao động. Ở cấp độ doanh nghiệp, trình độ lao động thấp sẽ hạn chế khả năng tiếp thu và chuyển giao công nghệ. Như vậy, nếu thiếu lao động có trình độ đáp ứng ở một mức nào đó, việc phổ biến công nghệ sẽ khó hoặc không xảy ra.

Ngoài trình độ lao động, chênh lệch lớn về công nghệ và NSLĐ cũng đang gây khó khăn cho việc di chuyển lao động có chuyên môn giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước. TS. Tuệ Anh nhận định, hiện tượng rời khỏi doanh nghiệp trong nước để đến với doanh nghiệp FDI nhiều hơn rời khỏi doanh nghiệp FDI để đến doanh nghiệp trong nước.

Còn theo TS. Trần Toàn Thắng (Trung tâm thông tin dự báo kinh tế xã hội quốc gia, Bộ KHĐT), doanh nghiệp Việt Nam có sự thay đổi nhanh về năng suất trong thời gian qua nhờ nguồn vốn FDI.

TS. Thắng khẳng định tác động tích cực của FDI đến năng suất của doanh nghiệp trong nước ở Việt Nam thông qua kênh liên kết dọc và xuôi. Tuy nhiên, theo ông Thắng, tác động lan toả qua hai kênh này là không đáng kể.

Nguyên nhân là các doanh nghiệp FDI hoạt động trong một môi trường khá biệt lập với doanh nghiệp trong nước, mối liên kết sản xuất, cung cấp đầu vào rất yếu do năng lực sản xuất của các doanh nghiệp trong nước bị hạn chế, TS. Thắng nhận định./.