Bài 1: Cơ quan điều tra vi phạm Luật Tố tụng
Dù các hợp tác xã tại Sóc Trăng đã thực hiện đúng hợp đồng nhưng vẫn bị cơ quan điều tra quy kết tội danh tham ô một cách vô căn cứ
Sau 3 ngày làm việc, ngày 23/6 phiên tòa lần thứ 5 xét xử sơ thẩm vụ án tham nhũng tại Trung tâm Khuyến Công tỉnh Sóc Trăng lại bị hoãn với lý do: Bị cáo Trần Tấn Là (Chủ nhiệm Hợp tác xã- HTX Như Ý) bị tai biến mạch máu não, không thể tiếp tục phiên tòa.
Cả 4 lần hoãn phiên tòa trước đây đều do lỗi chủ quan của cơ quan tiến hành tố tụng, trong đó có 2 lần hoãn trả hồ sơ để điều tra bổ sung, và thay đổi kiểm sát viên do có vi phạm tố tụng. 1 lần hoãn do các bị cáo chưa được nhận các kết luận của cơ quan giám định, 1 lần do triệu tập chưa đầy đủ các nhân chứng và người có quyền nghĩa vụ liên quan.
Theo cáo trạng, trong 2 năm 2006 và 2007, Trung tâm Khuyến Công được giao thực hiện 65 đề án khuyến công, dạy nghề giải quyết việc làm với tổng kinh phí hơn 1,4 tỉ đồng.
Trong quá trình thực hiện các đề án, trung tâm đã ký hợp đồng mở một số lớp đào tạo nghề sản xuất hàng tiểu thủ công nghiệp với HTX Huỳnh Ngọc, HTX Như Ý, HTX Ngọc Bích (đều nằm trong tỉnh Sóc Trăng) nhằm mục đích dạy nghề sản xuất hàng tiểu thủ công nghiệp từ nguyên liệu bèo lục bình, cói..., tạo việc làm và tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho xã viên, người lao động nông thôn nghèo.
Cuối năm 2007, trung tâm đã làm hồ sơ quyết toán và được thanh toán hơn 1,37 tỉ đồng. Tuy nhiên, trong quá trình lập hồ sơ quyết toán các đề án, một số cán bộ của trung tâm đã mắc một số sai phạm: buông lỏng quản lý; thu - chi chưa đúng nguyên tắc; nhiều chứng từ quyết toán không hợp lệ...
Trong vụ án này, có hai chủ nhiệm HTX bị “cuốn” vào “vòng xoáy” điều tra, đó là Trần Tấn Là (chủ nhiệm HTX Như Ý), Huỳnh Ngọc Bích (chủ nhiệm HTX Ngọc Bích).
Tại cáo trạng ngày 6/8/2010, Viện KSND tỉnh Sóc Trăng kết luận: Các bị can Phi, Út, Trung, Vương cấu kết với Là, Bảy, Bích vì mục đích vụ lợi và động cơ cá nhân, đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình lập chứng từ khống tạm ứng, thanh toán tiền trái nguyên tắc, chế độ, thể lệ về quản lý tài sản thuộc lĩnh vực công tác do mình quản lý, nhằm chiếm đoạt tiền của Nhà nước tổng cộng hơn 400 triệu đồng, vì vậy truy tố các bị can trên ra trước pháp luật về tội “Tham ô tài sản”.
Đây là một vụ án tham nhũng được các cơ quan tiến hành tố tụng xác định là “án điểm” cần phải giải quyết xong trong năm 2010. Vậy nhưng qua 5 lần mở phiên tòa, Hội đồng xét xử vẫn chưa thể tuyên án được.
Qua trực tiếp theo dõi cả 5 phiên tòa bị hoãn này chúng tôi thấy nổi lên nhiều vấn đề về tố tụng đáng quan ngại cũng như vấn đề tổ chức bộ máy, trách nhiệm quản lý ngân sách của các cơ quan chức năng ở Sóc Trăng.
Trong vụ án này các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều vi phạm luật Tố tụng hình sự: Qua xét hỏi công khai tại tòa, hầu hết các bị cáo khai nhận trong quá trình điều tra, các điều tra viên đã có hành động ép cung, mớm cung, hướng dẫn cho bị cáo viết lời khai theo chủ định của điều tra viên.
Một số bị cáo chưa nhận được kết luận giám định tài chính về số tiền thiệt hại cũng như số tiền mà các bị cáo phải chịu trách nhiệm...
Kiểm sát viên trực tiếp hỏi cung bị can khi vụ án đang trong giai đoạn điều tra của cơ quan điều tra. (Trong phiên tòa sơ thẩm mở lần 2 vị công tố này đã bị thay đổi).
Các điều tra viên đã không khách quan trong khi lấy, ghi lời khai của các nhân chứng.
Tại các tài liệu hồ sơ vụ án cũng như xác nhận tại phiên tòa của chính quyền địa phương đều khẳng định có việc mở lớp dạy nghề; các lớp dạy nghề có khai giảng; giáo viên dạy nghề chứng minh có dạy nghề, người lao động được học nghề, làm ra sản phẩm...).
Ủy ban Kiểm tra của Liên Minh Hợp tác xã Việt Nam cũng đã lập đoàn kiểm tra toàn bộ hoạt động của HTX Ngọc Bích (trong đó có việc dạy nghề cho xã viên theo Hợp đồng với Trung tâm Khuyến công tại 5 lớp).
Kết quả kiểm tra cho thấy HTX này có khai giảng, có mở lớp và có xã viên học, cán bộ Trung tâm Khuyến Công có nghiệp thu... Vậy nhưng cơ quan điều tra lại quy kết là không khai giảng, không mở lớp, không dạy và không có học viên.
Về vấn đề này ông Nguyễn Mạnh Thảo- Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phân tích: Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã kiểm tra toàn bộ và thấy rằng tài liệu hồ sơ vụ án cũng như kiểm tra thực tế thấy rằng HTX Ngọc Bích đã thực hiện đúng hợp đồng đã ký với. Vậy mà cơ quan điều tra, VKS lại quy kết chủ nhiệm Bích thông đồng tham ô là không có căn cứ.
Một vấn đề liên quan đến tố tụng đó là việc để quá hạn tạm giam đối với các bị cáo. Theo giới luật sư thì quy định của Luật Tố tụng Hình sự cho phép các cơ quan tiến hành tố tụng được ra quyết định tạm giam đối với các bị cáo trong vụ án này 3 lần, mỗi lần 3 tháng, nếu có thể thì sẽ ra lệnh tạm giam thêm 2 lần, mỗi lần không quá một tháng.
Vậy nhưng thực tế đã có một số bị cáo trong vụ án này bị tam giam 19 tháng, tức là quá thời hạn qui định.
Luật sư Phạm Văn Minh- Đoàn Luật sư TP HCM cho rằng: Nếu vụ án chưa thể xét xử được thì tòa án ra quyết định cho các bị cáo có thể được tại ngoại. Thế nhưng TAND tỉnh Sóc Trăng vẫn không xem xét đến vấn đề này.
Viện KSND tỉnh Sóc Trăng với chức năng Kiểm sát hoạt động của các cơ quan tư pháp cũng không có ý kiến gì mặc dù các bị cáo và luật sư bào chữa cho các bị cáo đã nhiều lần có kiến nghị.
Đối với những vụ án như thế này các bị can bị cáo chỉ có thể bị tạm giam đến 10 tháng. Vậy mà các cơ quan tiến hành tố tụng ở đây vì có nhiều vi phạm nên chưa xử được nay vẫn tạm giam họ đến 19-20 tháng là sai, chúng tôi đã có văn bản kiến nghị nhưng không trả lời. Thật là sự khó hiểu./.