Hé lộ vụ nổ quả bom hạt nhân mạnh nhất trong lịch sử

Sĩ quan Andrei Durnovtsev, chỉ huy của một máy bay ném bom Tu-95 của Liên Xô, nắm trong tay một trong những vinh dự có một không hai trong Chiến tranh Lạnh.

Ông Durnovtsev đã thả quả bom nguyên tử mạnh nhất trong lịch sử từ oanh tạc cơ của mình. Nó có sức công phá lên đến 50 megaton, gấp 3.000 lần so với quả bom được thả xuống Hiroshima.

Bom nguyên tử Tsar Bomba, được coi là loại bom mạnh nhất trong lịch sử

Trong nhiều năm, các sử gia đã xác định tên của những người đã tham gia vào dự án bom nguyên tử này.

Andrei Sakharov, một trong những nhà vật lý đóng góp vào công tác chế tạo, chỉ gọi nó là “quả bom lớn”. Tổng bí thư Liên Xô Nikita Khrushchev đặt cho nó tên gọi là “mẹ của Kuzka”, dựa trên điển tích Nga mang hàm ý rằng một người sẽ dạy cho ai đó một bài học nhớ đời.

CIA thì chỉ gọi cuộc thử nghiệm là “Joe 111”. Nhưng một cái tên được người ta nhớ đến nhiều nhất bởi sự kiêu hãnh của người Nga và sự vĩ đại của công trình, đó là Tsar Bomba, "vua" của các loại bom.

“Theo như tôi được biết, cái tên này không xuất hiện cho đến khi Chiến tranh Lạnh sắp kết thúc”, ông Alex Wellerstein, một sử gia của Viện Công nghệ Stevens (Mỹ) cho biết. “Trước đó người ta chỉ gọi nó là quả bom 50 megaton hoặc 100 megaton”.

“Người Mỹ muốn coi nó là minh chứng về sự điên rồ của Chiến tranh Lạnh, và sự điên rồ của người Nga xưa và nay”, ông Wellerstein nói thêm. “Còn người Nga thì luôn tự hào về nó”.

Vào ngày 30/10/1961, ông Durnovtsev cùng tổ bay đã cất cánh từ một sân bay trên bán đảo Kola, hướng tới khu vực thử nghiệm hạt nhân của Liên Xô ở vịnh Mityushikha, nằm gần quân đảo Novaya Zemlya ở cực Bắc.

Các nhà khoa học đã cho sơn máy bay Tu-95 và Tu-16 đi cùng màu trắng để giới hạn tác động do nhiệt sau khi bom phát nổ. Họ hy vọng rằng lớp sơn này sẽ giúp cho máy bay được an toàn.

Quả bom cũng được lắp đặt một cái dù để giảm tốc độ rơi, cho phép cả hai máy bay có thời gian để bay được 48km khỏi điểm bom rơi trước khi nó nổ. Điều này cho phép ông Durnovtsev cùng các đồng đội có thể thoát thân.

Khi hai máy bay đến địa điểm đã định tại độ cao 10,3km, ông Durnovtsev ra lệnh thả bom. Chiếc dù bung ra, quả bom rơi xuống, và chỉ còn 3 phút nữa bom sẽ chạm mặt đất và phát nổ.

Durnovtsev cho máy bay chạy hết tốc lực. Quả bom sau đó phát nổ.

Hình nấm vươn cao tới 60km

Quả cầu lửa có bề rộng lên đến 8km vươn cao trên trời, ngang với chiếc Tu-95. Chấn động của vụ nổ khiến máy bay bị mất độ cao trước khi Durnovtsev kiểm soát lại được tình hình.

Sức công phá của vũ khí hạt nhân khủng khiếp

Vụ nổ đã phá vỡ nhiều cửa kính của nhà dân cách đó hơn 800km. Nhân chứng nói rằng họ nhìn thấy ánh sáng chói lòa qua lớp mây dày từ cách điểm bom phát nổ hơn 950km.

Đám mây hình nấm mà quả bom gây ra xuyên qua bầu khí quyển, cao 60km (gần vượt tầng vũ trụ). Phía trên của đám mây nấm còn tản rộng ra đến 95km nữa. Nhiệt năng của quả bom đã đốt cháy toàn bộ lớp sơn của cả hai máy bay.

Ban đầu, kế hoạch của Liên Xô còn lớn hơn thế nhiều. Các nhà khoa học có ý định chế tạo để quả bom có sức công phá 100 megaton. Họ sử dụng một động cơ 3 tầng với nhiên liệu khô Teller-Ulam, tương tự như loại bom mà Mỹ đã nhiều lần thử nghiệm trước đó.

Những lo ngại về bụi phóng xạ đã buộc các nhà khoa học phải tìm cách giảm bớt sức công phá của quả bom xuống còn một nửa. Điều thú vị là Tsar Bomba là một trong những loại vũ khí “sạch” nhất khi phát nổ, bởi thiết kế của nó khiến 97% số bụi phóng xạ bị triệt tiêu.

Kích cỡ của nó cũng rất đáng nể. Nó dài 8m, có đường kính 2,1m và trọng lượng hơn 27 tấn. Nó lớn đến mức không thể đặt vừa bên trong khoang chứa bom của máy bay Tu-95.

Tsar Bomba quá lớn nên có nhiều người nghi ngờ rằng liệu nó có thể trở thành một loại vũ khí thực sự hay không. Việc tháo bớt những bình nhiên liệu để trang bị bom này, cùng với trọng lượng của nó, khiến cho Tu-95 không có đủ nhiên liệu để có thể oanh tạc các mục tiêu xa, ngay cả khi được tiếp liệu nhiều lần trên không.

Tuy vậy, CIA đã điều tra xem liệu phía Liên Xô có kế hoạch lắp đặt một đầu đạn có sức công phá tương tự lên một loại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, có khả năng tấn công các thành phố lớn của Mỹ hay không.

Với lợi thế về vũ khí hạt nhân của NATO, Mỹ có thể bố trí máy bay ném bom và các loại tên lửa đạn đạo tầm trung gần với các mục tiêu ở Đông Âu.

Cột lửa của Tsar Bomba cao hơn gấp nhiều lần các loại bom nguyên tử khác đã từng được cho nổ trong lịch sử

Vào cuối thập niên 50 và đầu thập niên 60 của thế kỷ trước, Mỹ đã có những tên lửa Thor ở Anh và Thổ Nhĩ Kỳ, và tên lửa Honest John và Matador được đặt ở Tây Đức. Bởi quãng đường bay ngắn, các tên lửa của phương Tây có thể bắn đến mục tiêu với độ chính xác cao hơn.

Trong khi đó, tên lửa của Nga phải bay xa hơn nên tỉ lệ trượt cao hơn. Nhưng với một đầu đạn 100 megaton, vấn đề chính xác chỉ là thứ yếu.

Nếu một quả bom 100 megaton như Tsar Bomba có thể bắn trúng thành phố Los Angeles, nó sẽ tạo ra một quả cầu lửa rộng 3,2km nóng hơn cả bề mặt của mặt trời, biến toàn bộ các tòa nhà cao tầng thành tro bụi.

Trong bán kính 8km, những người nào không bị chết vì vụ nổ và sức nóng khủng khiếp sẽ phải hứng chịu ảnh hưởng của chất phóng xạ. Toàn bộ các tòa nhà trong bán kính 32km sẽ bị phá hủy gần như hoàn toàn.

Cách đó 80km, bất kỳ ai trong khu vực sẽ bị bỏng cấp độ 3. Nói cách khác, một đầu đạn như Tsar Bomba sẽ xóa sổ hoàn toàn khu đô thị của Los Angeles.

Năm 1963, Tổng bí thư Khrushchev nói rằng Liên Xô có trong tay một quả bom 100 megaton và đã được triển khai đến Đông Đức. Cho đến giờ nhiều sử gia vẫn tranh cãi về tính xác thực của tuyên bố này.

Còn với Sakharov, việc chế tạo và thử nghiệm Tsar Bomba đã thay đổi cuộc đời ông, khiến ông từ bỏ nghiên cứu vũ khí.

Ông trở thành một trong những người chỉ trích việc Liên Xô chế tạo hệ thống phòng chống tên lửa đạn đạo, đồng thời cổ vũ dân quyền ở nước này. Ông được nhận giải thưởng Nobel Hòa Bình vào năm 1975.

Còn với Durnovtsev, ngay sau khi thả Tsar Bomba, không quân Liên Xô đã cho ông thăng chức trung tá, đồng thời còn tặng Huân chương Anh hùng Liên Xô, danh hiệu cao quý nhất đối với những người có công với tổ quốc.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo Tạp chí National Interest. National Interest được thành lập vào năm 1985. Tạp chí thường tập trung vào vấn đề chính sách đối ngoại và những lợi ích quốc gia của Mỹ.