Mạng lưới tác chiến điện tử tinh vi và phức tạp của Nga

Cả Nga và Ukraine đều cố gắng cải tiến những cách thức tốt nhất để đánh lừa, gây nhiễu và phá vỡ thông tin liên lạc của đối phương, đặc biệt là máy bay không người lái, đồng nỗ lực củng cố các hệ thống chống tác chiến điện tử. Vào cuối năm 2023, Ukraine xác định việc giành ưu thế trong cuộc chiến tác chiến điện tử là một trong những ưu tiên chính của nước này. Trong bối cảnh việc Nga liên tục tiến quân khắp miền Đông Ukraine, nhu cầu giành quyền kiểm soát không gian điện từ và bầu trời ngày càng trở nên quan trọng hơn. Bất kể kết quả diễn ra như thế nào vào năm 2025, cuộc xung đột tại Ukraine đang làm thay đổi chiến thuật tác chiến điện tử.

Chiến tranh điện tử, hay EW, là một phần của các cuộc xung đột trong hơn một thế kỷ qua. Ngay sau khi radio được triển khai ra chiến trường, các binh sỹ nhận ra rằng việc gửi các tín hiệu gây nhiễu trên một tần số có thể làm gián đoạn khả năng liên lạc của đối phương. Nhưng phải đến Thế chiến II, EW mới thực sự phát huy tác dụng.

Ngày nay, không gian điện từ phức tạp hơn nhiều. Nhiều loại tín hiệu khác nhau được phát trực tiếp qua quang phổ điện từ, từ radar đến GPS và GLONASS, thậm chí tín hiệu di động. Tại bất kỳ thời điểm nào, một người lính, UAV, máy bay chiến đấu hoặc tên lửa hành trình có thể gửi và nhận nhiều loại tín hiệu khác nhau. Trong bối cảnh đó, quân đội các nước đã chạy đua để tìm ra những cách mới nhằm gây nhiễu, ngăn chặn, thậm chí là giả mạo các tín hiệu đó.

Một quốc gia có thể cấp các tín hiệu radio được mã hóa mới cho lực lượng của mình và quốc gia đối đầu sẽ tìm cách phát triển các radio mạnh hơn để làm nhiễu các tín hiệu đó. Trong những thập kỷ gần đây ​​radar và radio được sử dụng để phát hiện các vụ pháo kích và xác định vị trí chính xác của các hệ thống pháo. Đặc biệt, máy bay chiến đấu đã được tích hợp một số hệ thống radio và radar để liên lạc, tác chiến điện tử và chống tác chiến điện tử.

Nga đã phát triển một mạng lưới tác chiến điện tử vô cùng tinh vi và phức tạp. Trên mặt trận, họ triển khai tổ hợp Infauna có hệ thống vận hành tự động hóa cao để áp chế sóng của đối phương. EW "infauna” có các máy phát gây nhiễu dải tần rộng. Nhờ có linh kiện tốt, các đèn phát và an-ten phức hợp, nó sẽ tăng cường gây nhiễu thông tin vô tuyến điện, công suất gấp 1,5 lần, cường độ chế áp sóng đối phương tăng 15-20%.

Cách tiền tuyến khoảng 24km, Nga triển khai tổ hợp tác chiến điện tử Leer-3, không chỉ có khả năng gây nhiễu mạng di động mà còn chặn liên lạc và thậm chí chuyển tiếp tin nhắn SMS đến các điện thoại di động gần đó. Xa hơn nữa, từ phạm vi khoảng 289km, là hệ thống tác chiến điện tử Krasukha-4 có kích thước bằng xe cứu hỏa, tạo ra sóng điện từ cực mạnh, có thể ngăn chặn hoạt động của radar đối phương, gây nhiễu liên lạc vô tuyến thông thường và chống lại việc thu tín hiệu GPS, từ đó tạo lá chắn điện tử bảo vệ sở chỉ huy, căn cứ quân sự cũng như lực lượng phòng không.

Bryan Clark, Giám đốc Trung tâm Khái niệm và Công nghệ Quốc phòng tại Viện HudsonClark cho rằng: "Khi đến gần mặt trận, bạn sẽ rơi vào không gian điện từ. GPS, sóng điện thoại di động và hệ thống kết nối Internet Starlink của bạn sẽ không hoạt động".

Ảnh vệ tinh hé lộ động thái bất ngờ của Nga tại các căn cứ không quân trọng yếu

VOV.VN - Các hình ảnh vệ tinh cho thấy, Nga đang xây dựng hoặc gia cố nhà chứa máy bay và bổ sung nhiều công trình phụ trợ để bảo vệ máy bay chiến đấu trước các cuộc tấn công của Ukraine.

Chiến lược đối phó của Ukraine

Để đối phó với Nga, Ukraine đã phát triển hai chiến lược bổ sung: tạo ra số lượng lớn các giải pháp EW giá thành rẻ và khiến chúng trở nên dễ thích ứng. Chẳng hạn, hệ thống chống máy bay không người lái Bukovel-AD của Ukraine có thể vừa vặn trên thùng xe bán tải. Hệ thống Eter với kích thước bằng một chiếc vali, có thể phát hiện các tín hiệu gây nhiễu từ các hệ thống EW của Nga, cho phép Ukraine tấn công bằng pháo binh. Công ty tác chiến điện tử Kvertus của Ukraine hiện sản xuất 15 hệ thống chống máy bay không người lái khác nhau, từ ba lô gây nhiễu máy bay không người lái đến các thiết bị cố định có thể lắp trên tháp radio để ngăn chặn UAV đang lao tới.

Khi cuộc xung đột bắt đầu vào năm 2022, Kvertus chỉ có một sản phẩm là súng chống máy bay không người lái gắn trên vai. “Vào năm 2022, chúng tôi đã sản xuất thêm hàng chục thiết bị. Đến năm 2023, con số đó là hàng trăm. Còn bây giờ là hàng nghìn”, ông Yaroslav Filimonov, Tổng giám đốc điều hành của Kvertus cho biết.

Để tự vệ, Ukraine đã chọn giải pháp EW phi tập trung và phân tán. Trong hơn hai năm qua, Ukraine đã phải đối mặt với nhiều cuộc tấn công dữ dội bằng tên lửa, máy bay không người lái và bom lượn của Nga, tất cả đều được trang bị hệ thống liên lạc và radar để vượt qua các hệ thống phòng không của Ukraine. Trong những tháng gần đây, máy bay không người lái Shahed do Iran thiết kế có thể bay lượn, đánh lừa và lảng vảng trên bầu trời Ukraine, gây mất tập trung và gây khó khăn cho các hệ thống phòng không của Kiev.

Nhằm ngăn chặn mối đe dọa trên không này, Ukraine đã phát triển hệ thống tác chiến điện tử Pokrova, được tiết lộ vào đầu năm nay. Hệ thống vừa có thể ngăn chặn các hệ thống định vị dựa trên vệ tinh, chẳng hạn như GLONASS của Nga, vừa giả mạo chúng bằng cách thay thế tín hiệu thật bằng tín hiệu sai.

Pokrova không chỉ gây nhiễu hệ thống dẫn đường Shahed mà còn giả mạo tín hiệu của chúng. Trong những tháng gần đây, Ukraine đã giả mạo các tín hiệu được gửi đến máy bay không người lái của Nga, khiến hơn 100 chiếc quay trở lại Nga.

Theo giới phân tích, EW không hoàn toàn an toàn nhưng đây vẫn là một công nghệ phòng thủ cực kỳ hứa hẹn, giúp bổ sung cho các hệ thống phòng không khác. Khả năng mở rộng ngành công nghiệp của Ukraine trong lĩnh vực này đã giúp Kiev dần bắt kịp với Nga – quốc gia được cho là có chương trình EW tiên tiến nhất thế giới. Nhưng Nga cũng đã học hỏi và thích nghi nhờ các kinh nghiệm thực tiễn trên chiến trường. Chuyên gia Clark cho rằng, cuộc chiến EW giữa Nga và Ukraine hiện giờ giống "trò chơi mèo vờn chuột".