Amish – Tộc người “chối bỏ thế giới hiện đại” giữa lòng nước Mỹ

Ngay tại Mỹ, một nước giàu có và phát triển nhất thế giới, có một tộc người đang thực hành một lối sống “tối giản”, khi từ chối mọi tiện nghi của nhân loại và trung thành với truyền thống từ cách đây hàng trăm năm. Họ không dùng điện thoại, máy tính, ô tô, điện lưới, không nhà cao cửa rộng, thậm chí không dùng cả đèn pin. Họ chính là tộc người Amish với gần 300.000 người, hiện sinh sống rải rác ở các bang tại Mỹ như Pennsylvania, Ohio, Indiana, New York.

Lịch sử của người Amish

Người Amish đã sinh sống ở Mỹ trong một thời gian dài. Những người Amish đầu tiên đặt chân đến Mỹ vào đầu thế kỷ 18 để thoát khỏi sự đàn áp tôn giáo ở châu Âu và tìm đất để canh tác. Lịch sử của người Amish bắt nguồn từ cuối thế kỷ 17, vào năm 1693, khi một nhóm người do linh mục Jakob Ammann dẫn đầu tách khỏi phái Anabaptist (phái rửa tội lại). Ammann dạy giáo dân cách sống không kháng cự, quan tâm tới cộng đồng, làm nông và thực hiện những lời trong Kinh Thánh. Những người đi theo Ammann được gọi là người Amish.

Ngôn ngữ

Người Amish sử dụng phương ngữ “Pennsylvania Dutch”, được phát triển từ ngôn ngữ của tổ tiên Thụy Sĩ và Đức, tuy nhiên, trong hơn ba thế kỷ, ngôn ngữ của họ đã phát triển và thay đổi rất nhiều đến nỗi người nói tiếng Đức bản địa cũng khó mà hiểu được. Chữ “Dutch” (Hà Lan) trong “Pennsylvania Dutch” không ám chỉ đến đất nước Hà Lan với địa hình bằng phẳng và tràn ngập hoa, mà là “Deutsch” - tiếng Đức. “Pennsylvania Dutch” là một phương ngữ của Đức. Người Amish nói tiếng Đức nhưng cách phát âm không giống tiếng Đức bây giờ. Ngôn ngữ của họ còn bị ảnh hưởng bởi tiếng Anh do môi trường sống xung quanh. Một số người Amish, đặc biệt là ở bang Indiana, nói một thứ tiếng gần với tiếng Đức Thụy Sĩ.

Nơi sinh sống

Với việc canh tác nông nghiệp là nền tảng cơ bản trong cuộc sống, người Amish không bị ảnh hưởng bởi những lối sống hiện đại giữa một quốc gia tân tiến nhất thế giới. Họ luôn tìm kiếm những vùng đất mới cách xa các khu đô thị. Hiện nay có khoảng hơn 250.000 người Amish sống rải rác tại 30 tiểu bang của Mỹ và Ontario của Canada, tập trung nhiều nhất ở 3 bang Ohio (đông nhất), Pennsylvania và Indiana.

Sự phát triển

Người Amish là một trong những nhóm dân số phát triển nhanh nhất ở Mỹ. Theo Trung tâm Nghiên cứu người theo phái Anabaptist và Pietist tại Đại học Elizabethtown, dân số người Amish tăng từ khoảng 5.000 người vào năm 1920 lên gần 300.000 người ngày nay. Cơ quan trên ước tính chỉ có khoảng 84.000 người Amish vào năm 1984, nghĩa là dân số đã tăng hơn gấp 3 lần trong khoảng 30 năm. Sự bùng nổ dân số trong cộng đồng người Amish là do các gia đình có rất đông con bởi họ xem đó như một sự ban phước từ Chúa. Những gia đình đông con cũng cung cấp cho họ một lực lượng lao động hùng hậu phục vụ việc làm nông.

Công việc, thuế và nghĩa vụ quân sự

Theo truyền thống, nông nghiệp là nền tảng cơ bản trong cuộc sống lao động của người Amish. Tuy nhiên, trong thế kỷ qua, ngày càng nhiều người Amish tham gia vào các doanh nghiệp kinh doanh, đặc biệt là trong ngành mộc và bán nông sản. Họ cũng thành lập các đội xây dựng để xây nhà và các công trình khác cho những người không phải người Amish. Đôi khi họ cũng làm việc tại các nhà máy và xưởng thuộc sở hữu của người nói tiếng Anh, chẳng hạn như những công ty ở bang Indiana chuyên sản xuất các phương tiện giải trí.

Cũng giống như công dân Mỹ, người Amish phải nộp tất cả các loại thuế như thuế thu nhập, thuế tài sản, thuế hàng hóa, thuế bất động sản, công ty và trường học. Trên thực tế, nhiều người Amish phải đóng thuế trường học hai lần, cho cả trường công lập và trường tư thục. Tuy nhiên, họ không nộp và cũng không nhận được tiền bảo hiểm xã hội. Năm 1965, Quốc hội Mỹ đã thông qua việc miễn trừ loại phí này cho người Amish vì họ cho rằng đó là một dạng bảo hiểm thương mại.

Người Amish cũng được miễn nghĩa vụ quân sự vì tin vào chủ nghĩa hoà bình.

Người Amish từ chối công nghệ hiện đại

Cuộc sống của người Amish tuân theo “Quy tắc Ordnung”. Đây là luật bất thành văn của người Amish, trong đó nhấn mạnh sự khiêm tốn, nghe lời và giản dị. Họ phản đối bất cứ hình thức bạo lực nào, đồng thời tránh tham gia chiến tranh, quân đội. Họ cũng tránh dính líu đến pháp luật, muốn tha thứ nhiều hơn là trừng phạt.

Với lối sống từ chối sử dụng mọi tiện nghi của nhân loại và trung thành với truyền thống cách đây từ hàng trăm năm, phần lớn cộng đồng người Amish bị cấm sở hữu ô tô, không dùng điện từ các đường dây công cộng, không sử dụng các loại máy nông nghiệp tự động, không dùng tivi, đài phát thanh và máy tính, không học phổ thông và đại học, không tham gia quân đội và bài trừ việc ly hôn. Họ không được phép lắp điện thoại trong nhà, không dùng điện thoại di động. Gần đây, một số nơi cho phép người Amish sử dụng điện thoại bàn, một số nhà sẽ dùng chung một chiếc và để chúng ở một nhà kho bên ngoài nhà.

Đối với người Amish, việc chụp ảnh cũng bị cấm vì họ cho rằng điều đó nuôi dưỡng cho sự phù phiếm cá nhân. Họ tin rằng công nghệ sẽ khiến cộng đồng của mình bị đồng hóa bởi xã hội bên ngoài. “Người Amish lo sợ rằng công nghệ và truyền thông dại chúng sẽ đưa các giá trị ngoại lai vào văn hóa của họ”, một bài báo trên trang web của Trung tâm nghiên cứu cho biết.

Dù biết ô tô sẽ giúp ích cho công việc của mình, nhưng người Amish lo sợ phương tiện này sẽ khiến cộng đồng của họ xa cách nhau. Họ chọn cách vận chuyển bằng ngựa để giữ cho cộng đồng ở địa phương có sự gắn kết hơn.

Tuy nhiên, một số quy tắc của người Amish lại có vẻ mâu thuẫn. Chẳng hạn, họ được phép sử dụng pin xe hơi loại 12 volt nhưng lại không được phép sử dụng dòng điện 120 volt. Ngoài ra, phần lớn người Amish không được phép lái xe cơ giới nhưng được phép đi thuê xe để lái.

Đi học

Trẻ em trong cộng đồng Amish thường chỉ đi học đến lớp 8, chủ yếu ở các trường tư thục và chỉ khoảng 10% trẻ em theo học các trường công lập. Đến năm 14 tuổi, trẻ em được quyền nghỉ học. Quy định này đã được xác nhận bởi phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ vào năm 1972.

Cộng đồng đa dạng

Cộng đồng người Amish không phải chỉ có duy nhất một nhóm. Họ chia ra làm 4 nhóm chính là Old Order, New Order, Beachy Amish, Amish Mennonites, và có những quy tắc khác nhau. Trong đó, nhóm Beachy Amish và Amish Mennonites vẫn sử dụng xe hơi và điện trong khi hai nhóm còn lại sử dụng xe ngựa kéo.

Trang phục

Người Amish thường mặc những trang phục giản dị và đơn sắc. Một số nhóm trong cộng đồng người Amish chỉ mặc quần áo màu đen và trắng, trong khi những nhóm khác mặc cả quần áo màu. Trên trang phục, họ không sử dụng khóa kéo hay cúc bấm vì họ cho rằng chúng có nguy cơ làm lộ cơ thể. Thay vào đó, họ dùng ghim cài. Trong các buổi lễ tôn giáo, người Amish sẽ mặc thêm áo choàng. Phụ nữ Amish thường vấn tóc, đội mũ vải, mặc váy dài và tạp dề, không đeo bất cứ loại trang sức nào. Nam giới người Amish phải để râu mọc tự do. Một trong những tội lỗi nghiêm trọng nhất trong cộng đồng này là cạo râu, khiến người đó bị xa lánh, tẩy chay.

Tôn giáo

Giai đoạn duy nhất mà người Amish có thể thả lỏng và không thực hiện theo “Quy tắc Ordnung” được gọi là “rumspringa”, diễn ra trong khoảng thời gian ở độ tuổi 16, trước khi người Amish được rửa tội và chính thức gia nhập vào cộng đồng. Từ “rumspringa” trong tiếng Đức của Pennsylvania có nghĩa là “chạy rông”, vì đây là lần cuối người Amish có thể trải nghiệm cuộc sống tự do trước khi vào khuôn phép.

Đây cũng là giai đoạn quan trọng để thanh niên Amish quyết định xem họ có muốn gia nhập lâu dài vào cộng đồng hay không. Trong khoảng từ 18 đến 21 tuổi, nếu đồng ý gia nhập, họ sẽ được rửa tội. Nếu không, họ có thể rời khỏi cộng đồng người Amish./.