10 năm sang Lào “cắm” bản

Vượt hàng trăm cây số đến trạm xá khám bệnh

Trạm xá quân dân y kết hợp Thoọng Pẹ, huyện Khăm Cợt, tỉnh Bô Ly Khăm Xay, Lào nằm trên ngọn đồi cao hút gió, nhìn xuống là thung lũng - nơi người dân sinh sống quần tụ thành bản làng. Trạm xá có 10 giường bệnh, gần như quanh năm đều có bệnh nhân đến điều trị nội trú. 

Ông Sỉ Phông Xay Xụ Thị ở bản Na Pè, huyện Khăm Cợt bị tiểu đường, huyết áp cao, thường xuyên đến trạm xá thăm khám sức khỏe nhiều đến mức thân thuộc như ở nhà. Năm ngoái, ông Sỉ Phông bị tai biến, liệt nửa người, được bác sĩ Đức điều trị gần 2 tháng, ông đã đi lại và sinh hoạt bình thường: “Hoàn cảnh khó khăn, bác sĩ còn giảm viện phí. Ở đây chúng tôi có 9 bản, nhân dân đều đến khám ở trạm xá này. Nếu được hỏi có muốn bác sĩ Việt Nam về nước hay không thì có lẽ tất cả chúng tôi đều đồng lòng nói rằng: Chỉ muốn bác sĩ ở đây để chữa bệnh cho dân bản”.

Nhân dân tin tưởng vào chuyên môn của bác sĩ nên nhiều người ở các địa bàn xa xôi như Viêng Chăn, Thà Khẹt... nghe tiếng lành về quân y biên phòng Việt Nam cũng tìm đến chữa bệnh. Có vợ chồng bệnh nhân vượt 170km đường rừng mất 10 tiếng đồng hồ, mang theo gạo, thực phẩm đến Trạm y tế cùng bộ đội Việt Nam, chuẩn bị cho những ngày dài điều trị. 

Vùng đất Khăm Cợt nằm ở phía Tây dãy Trường Sơn của nước bạn Lào tiếp giáp với huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Nơi đây từng là những bản làng tiều tụy, nghèo xơ xác vì ma túy, nhân dân thiếu kiến thức chăm sóc sức khỏe trong khi mạng lưới y tế cơ sở rất mỏng. Cả 9 bản biên giới tương đương với 9 xã ở Việt Nam mới có 1 trạm y tế. Đã có không ít trường hợp tử vong do không được chăm sóc sức khỏe kịp thời. Năm 2007, Bộ đội Biên phòng Việt Nam phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh xây tặng nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trạm xá quân dân y kết hợp đặt tại bản Thoọng Pẹ. Bác sĩ Nguyễn Việt Đức phụ trách Trạm xá từ năm 2013 đến nay.

Ngày sang Lào nhận nhiệm vụ, bác sĩ Đức đã hình dung trọng trách đặt trên vai anh không dễ dàng. Thời gian đầu, rào cản lớn nhất với bác sĩ Đức là không thông thạo tiếng bản địa. Để khắc phục, anh nghĩ cách kết thân với một số người Lào gốc Việt. Mỗi lần khám bệnh, anh gọi điện, mở loa ngoài nhờ bạn mình phiên dịch. Sau khoảng 6 tháng vừa làm, vừa học tiếng Lào, bác sĩ Đức phần nào hiểu được những câu, từ cơ bản phục vụ việc khám, chữa bệnh, không còn phải nhờ đến sự trợ giúp của “phiên dịch viên” đặc biệt và chiếc điện thoại làm cầu nối nữa.

Khác biệt về ngôn ngữ chưa phải là rào cản duy nhất. Ngày đó, đồng bào các dân tộc Lào khu vực biên giới còn sống chung với những hủ tục lạc hậu, mê tín. Các gia đình thường tổ chức cúng bái, xin “con ma rừng” tha cho khỏi bệnh. Vì những hủ tục tối tăm này mà không ít người bị chết oan uổng. Thương dân, bác sĩ Đức thường xuyên trực tiếp xuống từng nhà trong bản trò chuyện, thăm hỏi khám bệnh và cấp thuốc miễn phí. Cứ ròng rã như vậy, đến nay, trong đầu anh có hàng trăm hồ sơ bệnh án. Anh nắm rõ từng gia đình người dân ở bản nào. Mỗi khi gặp họ anh đều hỏi thăm tình hình sức khoẻ ra sao, ăn uống cần kiêng cữ cái gì, chữa như thế nào?  

Chia sẻ về những kỷ niệm khó quên, bác sĩ Đức kể: Có lần, một bệnh nhân rất trẻ lên cơn co giật được đưa đến trạm xá. Qua thăm khám, bác sĩ chẩn đoán người này có biểu hiện hạ canxi máu. Gia đình thì quả quyết do ma nhập, phải uống nước tiểu để đuổi con ma ra khỏi cơ thể bệnh nhân. Bằng sự thân tình, bác sĩ Đức nhẹ nhàng giải thích, thuyết phục người nhà để các bác sĩ điều trị. Kết quả, bệnh nhân nhanh chóng hết các triệu chứng sau một thời gian ngắn. Nhiều ca cấp cứu được thực hiện kịp thời, nhiều bệnh nan y được phát hiện để chuyển lên tuyến trên điều trị­­­­­­. Dần dần, người dân thay đổi nhận thức, tự tìm đến bác sĩ Đức khi có bệnh.

Chưa kể hết câu chuyện, nghe tin trong bản có người ốm nặng, bác sĩ Đức lại mang theo chiếc ba lô quân dụng đựng sẵn đồ nghề, tức tốc lên đường, khi trở về lưng áo đã ướt sũng: “Làm công việc này lúc nào cũng trong tư thế sẵn sàng. Nhiều hôm nửa đêm, vừa thiu thiu ngủ, nhận cuộc gọi khẩn cấp, chúng tôi lại bật dậy xử lý tình huống ngay”. 

Bác sĩ quân y - cầu nối tình hữu nghị Việt - Lào

Không chỉ chữa bệnh cho người dân, Trạm xá quân dân y kết hợp Thoọng Pẹ cũng là địa chỉ tin cậy của những chiến sĩ biên phòng Đại đội 253 của huyện Khăm Cợt. Là người nhiều lần được bác sĩ Nguyễn Việt Đức điều trị, Thiếu tá Khăm Pạ Sợt Luổng Lạt Pằn Đít, Phó Chủ nhiệm Chính trị, Đại đội 253 chia sẻ: “Bác sĩ Đức là người tốt bụng, hỗ trợ bộ đội và người dân rất nhiều. Ngoài ra, ông còn phối hợp trong việc tuần tra biên giới thường xuyên, là người phiên dịch cho lực lượng bộ đội hai bên. Bác sĩ Đức được bà con tin yêu, kính trọng, là một trong những tấm gương trong việc giữ gìn và vun đắp mối quan hệ 2 nước Việt Nam - Lào ngày thêm gắn bó, bền chặt”.

Bác sĩ Đức và đồng nghiệp thường xuyên phối hợp với cán bộ y tế địa phương tuyên truyền, hướng dẫn người dân phòng tránh các bệnh thông thường, giữ vệ sinh môi trường; vận động xây dựng khu vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi bảo đảm khoa học, không trồng cây thuốc phiện và hút thuốc phiện... 

Bác sĩ Nguyễn Việt Đức xa gia đình sang Lào làm nhiệm vụ khi 2 con còn nhỏ, rất ít khi có điều kiện về thăm nhà, mọi công việc nuôi dạy con, đối nội, đối ngoại đều dồn lên đôi vai người vợ hiền. Chị Đậu Thị Kim Quyên, giảng viên trường Đại học Hà Tĩnh, vợ bác sĩ Nguyễn Việt Đức chia sẻ, là vợ lính nên chị thấu hiểu nhiệm vụ của chồng, vì thế, chị luôn cố gắng gánh vác thay anh nuôi dạy con, chăm sóc cha mẹ già. Có những công việc cần đôi tay người đàn ông như sửa chữa vật dụng trong nhà, chị cũng phải học và quen dần với những công việc đó. Nỗi nhớ thương anh, chị chỉ được thể hiện qua các cuộc gọi điện thoại bằng hình ảnh vào mỗi buổi tối, cả gia đình lại cùng vui cười, động viên, chia sẻ với nhau những khó khăn trong công việc và cuộc sống.

Lại sắp thêm một cái Tết có thể không có chồng ở bên, chị Quyên cũng có chút chạnh lòng, nhưng chị luôn khắc phục khó khăn để chồng yên tâm làm nhiệm vụ: “Những dịp lễ, Tết, tôi cũng mong muốn gia đình được đoàn viên, quây quần. Thế nhưng vì tính chất công việc của anh nên chúng tôi phải gác lại niềm riêng. Ở nhà, gia đình cũng được anh em, đồng đội của anh Đức chia sẻ, giúp đỡ nên được an ủi phần nào. Chỉ mong sao anh yên tâm công tác, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ”.

Năm nay là năm thứ 11 bác sĩ Nguyễn Việt Đức làm nhiệm vụ tại nước bạn Lào. Gác lại niềm riêng, mỗi dịp Tết đến Xuân về, bác sĩ Đức tiếp tục có những đóng góp thầm lặng mà quý giá, làm đẹp thêm hình ảnh người chiến sĩ áo trắng trên mặt trận chăm sóc sức khỏe nhân dân 2 nước Việt - Lào”.

Năm 2023, Trạm xá Thoọng Pẹ đã khám chữa bệnh cho hơn 3.600 lượt người; khám chữa bệnh và cấp phát thuốc miễn phí cho gần 1.800 lượt người; cấp cứu hơn 100 lượt người; chuyển viện tuyến trên 9 người.