Iran làm giàu urani mức tinh khiết 60% tại cơ sở mới, phương Tây lo ngại

Đây được coi là lời đáp trả của Iran trước Nghị quyết mới mà IAEA vừa thông qua tuần trước. Bước đi này khiến Mỹ và nhiều nước châu Âu phải lên tiếng quan ngại.

Iran vừa bắt đầu quy trình thay thế loại máy ly tâm đời đầu IR-1 sang loại máy ly tâm tân tiến IR-6, để làm giàu urani ở mức độ tinh khiết 60% tại cơ sở Fordow – một động thái tương tự mà Iran từng làm tại cơ sở Natanz kể từ tháng 4 năm ngoái.

Urani mức tinh khiết 60% đã vượt xa giới hạn 3,67% mà thỏa thuận hạt nhân 2015 quy định và tiến gần tới mức 90% để có thể làm ra một quả bom nguyên tử.

Động thái của Iran diễn ra sau khi Hội đồng thống đốc IAEA gồm 35 quốc gia thành viên thông qua một nghị quyết liên quan đến các vấn đề an toàn hạt nhân, yêu cầu Iran nhanh chóng hợp tác với cuộc điều tra về các dấu vết hạt nhân được phát hiện tại 3 cơ sở mà Tehran chưa từng công bố. Đây là nghị quyết thứ 2 trong vòng một năm, sau nghị quyết hồi tháng 6 vừa qua, yêu cầu Iran hợp tác điều tra về sự việc này. 

Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết: “Khi Iran tiến hành các hoạt động hạt nhân, và có một chương trình rất tham vọng – Iran phải tuân thủ các quy tắc. Và nếu có thứ gì đó được tìm thấy mà lẽ ra không nên có ở các cơ sở hạt nhân, thì Iran phải giải thích”.

Tuy nhiên, trong các cuộc đàm phán khôi phục thỏa thuận hạt nhân 2015 thời gian qua, Iran đã nhiều lần yêu cầu IAEA phải ngừng các cuộc điều tra như vậy; đồng thời cảnh báo 2 Nghị quyết của Cơ quan này nhằm vào Iran sẽ không mang lại kết quả và ảnh hưởng xấu đến quá trình hợp tác giữa hai bên.

Việc tăng cường làm giàu urani ở mức độ tinh khiết cao tại cơ sở Fordow ngầm dưới một ngọn núi của Iran được coi là động thái đáp trả từ Tehran với IAEA cũng như với sự thờ ơ đàm phán của Mỹ về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân.

Bước đi mới này của Iran ngay lập tức khiến IAEA và các nước phương Tây tỏ rõ quan ngại.

IAEA cho rằng, Iran đang mở rộng quy mô làm giàu urani tại các cơ sở hạt nhân của mình, tăng cường số lượng lớn các máy ly tâm tiên tiến để thay thế các máy đời đầu, nhằm có được urani ở mức độ tinh khiết cao trong một thời gian ngắn. Cùng với việc lắp máy ly tâm IR-6 tại Fordow, Iran đang vi phạm ngày một nhiều các điều khoản thỏa thuận hạt nhân Iran 2015.

Trong khi đó, đêm qua, Anh, Pháp và Đức – 3 nước châu Âu tham gia ký thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 đã ra một tuyên bố chung, khẳng định, bước đi của Iran là một thách thức đối với hệ thống không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu. Nó mang lại những rủi ro đáng kể và không thể có sự biện minh dân sự đáng tin cậy nào cho hành động như vậy. 3 quốc gia này khẳng định sẽ phối hợp cùng các đối tác quốc tế để giải quyết vấn đề hạt nhân Iran mà họ cho là “đang leo thang quan ngại”.

Chính phủ Mỹ cũng đã lên tiếng khẳng định sẽ ngăn chặn Iran sở hữu được vũ khí hạt nhân, nhấn mạnh cánh cửa đối thoại để khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 vẫn đang mở; nhưng đồng thời cũng nhắc lại có lựa chọn thay thế khi giải pháp ngoại giao không thành./.