Chiến lược sai lầm khiến Nhật Bản tiêu tan hy vọng khống chế Covid-19?

Từ vài tuần trước, số ca mắc Covid-19 tại Nhật Bản đã bắt đầu tăng mạnh. Điều này dường như làm tiêu tan hy vọng rằng những phản ứng ban đầu của chính phủ có thể thành công trong việc kiểm soát dịch Covid-19.

Tính đến chiều 19/4, số ca mắc Covid-19 tại Nhật Bản đã vượt mốc 10.000. Trong khi đó, con số này ngày 1/3 chỉ là 243 trường hợp.

Ayako Kajiwara, y tá trưởng tại một bệnh viện ở khu vực Saitama, lo sợ rằng hệ thống y tế của Nhật Bản không được chuẩn bản cho những gì có thể sắp diễn ra.

Kajiwara là người trực tiếp chứng kiến sự căng thẳng đối với các đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU) đang điều trị cho các bệnh nhân mắc Covid-19 chuyển biến nặng tại Nhật Bản.

“Đó là điều rất khó, khi chúng tôi nghĩ rằng tình hình của các bệnh nhân có chiều hướng tích cực thì mọi thứ lại chuyển biến xấu một cách bất ngờ”, cô nói.

Số ca mắc Covid-19 tăng mạnh đã khiến Thủ tướng Abe Shinzo phải mở rộng tình trạng khẩn cấp từ 7 khu vực lên phạm vi toàn quốc. Ngày 17/4, ông Abe cũng hứa hẹn trong vòng 1 tuần sẽ cung cấp các thiết bị y tế như khẩu trang, găng tay… tới các bệnh viện đang phải đối mặt với tình trạng thiết hụt trang thiết bị.

Trước đó, nhóm chuyên gia của chính phủ cảnh báo rằng, sẽ có tới 400.000 người ở Nhật Bản chết vì Covid-19 nếu các biện pháp như giãn cách xã hội không được thực hiện. Các chuyên gia cũng dự báo, số ca tử vong gia tăng đột biến có thể xuất phát từ việc thiếu máy thở.

Tình trạng thiếu thiết bị y tế ngày càng trở nên trầm trọng hơn khi Thị trưởng Osaka Ichiro Matsui kêu gọi người dân quyên góp những chiếc áo mưa chưa dùng đến để các nhân viên y tế sử dụng như một thiết bị bảo hộ cá nhân, sau khi họ phải mặc những bộ đồ bảo hộ chế từ túi đựng rác.

Các chuyên gia nói rằng việc thiếu thiết bị y tế cùng với tỷ lệ xét nghiệm tương đối thấp và thiếu giải pháp làm việc từ xa có thể sẽ khiến số ca mắc Covid-19 tại Nhật Bản “bùng nổ”.

Các ổ dịch bệnh viện

Dù rất nỗ lực đối phó với Covid-19, Nhật Bản cũng không thể tránh khỏi tình trạng các ổ dịch hình thành tại các bệnh viện của nước này.

Tính đến 12/4, đã có 87 trường hợp mắc Covid-19 là các y, bác sỹ và những người không phải là bệnh nhân chỉ riêng tại một bệnh viện ở khu vực Nakano của thủ đô Tokyo. Sự gia tăng các ổ dịch ở bệnh viện là điều đặc biệt đáng lo ngại, vì nó làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm cộng đồng.

“Điều quan trọng là phải chuyển việc xét nghiệm khỏi các cơ sở y tế và các bệnh viện”, Kenji Shibuya, cựu quan chức phụ trách chính sách y tế của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho biết.

“Việc thiếu xét nghiệm ở Nhật Bản dẫn tới tình trạng lây nhiễm rộng trong cộng đồng. Các nhân viên bệnh viện không được chuẩn bị vì họ không biết gì về tình trạng nhiễm bệnh của bệnh nhân”, ông Shibuya nói.

Ở Yokohama, nhân viên y tế bán chuyên Sho Hayakawa đã chứng kiến sự gia tăng đều đặn các bệnh nhân mắc Covid-19 tại bệnh viện mà anh làm việc trong những tuần gần đây. Là một người cha, anh lo mình sẽ vô tình mang mầm bệnh về cho vợ con ở nhà.

“Tôi vẫn rất lo nếu vô tình nhiễm bệnh, mặc dù đã hết sức cẩn thận”, anh nói.

Tokyo và Osaka đã bắt đầu chuyển các bệnh nhân có triệu chứng vừa phải tới các khách sạn nhằm giảm tải cho các bệnh viện. Các khu vực khác ở Nhật Bản dự kiến sẽ sớm thực hiện giải pháp này. Hayakawa hy vọng các biện pháp tương tự sẽ được áp dụng ở Yokohama.

Bác sỹ gây mê Mio Shin nói rằng sau khi đồng nghiệp của cô phải tự cách ly vì đã tiếp xúc với một bác sỹ ở một bệnh viện khác bị nghi mắc Covid-19, cô đã phải đảm nhận cả phần việc của anh đồng nghiệp.

“Rất nhiều bác sỹ luân chuyển giữa các bệnh viện khác nhau, vì thế tôi nhận thấy nhiều bệnh viện trên khắp Nhật Bản vốn đã căng sức, lại đang tạm thời mất đi nhân viên bởi họ vô tình tiếp xúc với những người không biết chính mình đang mang virus trong người”, Shin nói.

Cô cho biết, khi các nhân viên y tế được huy động chữa trị cho các bệnh nhân Covid-19, thì sẽ ngày càng có ít người phụ trách các vấn đề y tế khác từ ung thư cho tới phẫu thuật tim hay sản khoa…

“Tôi nghĩ mọi người có thể không nhận ra rằng việc thiếu nhân viên y tế sẽ không chỉ tác động tới việc phòng dịch Covid-19 mà còn ảnh hưởng tới tất cả các vấn đề y tế khác, đặc biệt là khi các nhân viên y tế giờ đây được ưu tiên huy đồn cho việc chăm sóc cho bệnh nhân Covid-19”, Shin nói.

Chỉ khoanh vùng ổ dịch là chưa đủ

Từ khi Nhật Bản ghi nhận ca mắc Covid-19 đầu tiên trong tháng 2, giới chức đã tập trung vào việc kiềm chế lây nhiễm tại các ổ dịch hơn là tiến hành xét nghiệm trên diện rộng như nước láng giềng Hàn Quốc.

Nhật Bản với 126 triệu dân mới chỉ xét nghiệm cho khoảng 90.000 người, trong khi con số này ở Hàn Quốc – đất nước có 51 triệu dân là 513.000.

Các chuyên gia cũng cho rằng, tỷ lệ lây nhiễm Covid-19 ở Nhật Bản có thể còn cao hơn nhiều so với các số liệu thống kê chính thức.

Việc xét nghiệm của Nhật Bản hiện nay chỉ tập trung vào các bệnh nhân nặng cần điều trị y tế khẩn cấp để tránh quá tải cho các bệnh viện.

Nước này có thể tiến hành 12.000 xét nghiệm mỗi ngày nhưng trên thực tế mới chỉ tiến hành ở mức 6.000-7000 xét nghiệm, theo người phát ngôn Bộ Y tế Nhật Bản.

Ngày 15/4, Hiệp hội y bác sỹ Tokyo tuyên bố thiết lập tới 20 điểm xét nghiệm mới.

“Một khi việc xét nghiệm được tiến hành rộng rãi cho những người có triệu chứng vừa phải, chúng ta có thể chứng kiến có thêm nhiều ca mắc Covid-19 nữa”, bác sỹ chuyên về các bệnh truyền nhiễm Eiji Kusumi cho biết.

Trong khi đó, Chính phủ Nhật Bản vẫn nhiều lần khẳng định tin tưởng vào chiến lược xét nghiệm hiện nay.

“Chúng tôi tiếp tục tập trung vào cách tiếp cận khoanh vùng ổ dịch bởi chúng ta vẫn chưa chứng kiến sự gia tăng đột biến về các trường hợp mắc Covid-19”, người phát ngôn Bộ Y tế Nhật Bản nói.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, Nhật Bản không thể tìm ra nguồn gốc lây nhiễm bệnh, nói cách khác là mất dấu bệnh nhân số 0 (hay F0). Ví dụ, khi Tokyo ghi nhận 197 ca mắc Covid-19 hôm 11/4, giới chức đã không thể tìm ra nguồn gốc lây nhiễm của 77% số ca bệnh.

“Ở các thành phố lớn, sẽ rất khó để kiềm chế và truy vết nguồn gốc lây nhiễm của các ổ dịch, bởi có nhiều con đường lây truyền bệnh”, Shibuya, cựu quan chức WHO, cho biết.

Để khống chế các ổ dịch, các nhân viên y tế phải điều tra dịch tễ những người có xét nghiệm dương tính để truy tìm nguồn gốc họ nhiễm bệnh từ đâu. Tuy nhiên, do virus có thể tồn tại trên các bề mặt như tay nắm cửa hay công tắc đèn, thì sẽ rất khó xác định một người đã nhiễm virus như thế nào.

Việc tập trung vào khống chế các ổ dịch có hiệu quả rất tốt ở các giai đoạn đầu khi tỷ lệ lây nhiễm còn thấp và tập trung ở những điểm nhất định. Tuy nhiên, khi số ca mắc bắt đầu gia tăng và không còn truy tìm được nguồn gốc lấy bệnh, trong khi hệ thống y tế đang phải chịu sức ép ngày càng gia tăng, thì chiến lược này cần phải được đánh giá lại càng sớm càng tốt, theo ông Shibuya.

Thay đổi cách truyền tải thông điệp

Takayuki Miyazawa, một nhà nghiên cứu về virus tại Đại học Kyoto, nói rằng, để kiềm chế Covid-19, chính phủ cần phải “thành thực” với người dân về cuộc sống trong bối cảnh dịch bệnh này sẽ như thế nào, đặc biệt là các biện pháp giãn cách xã hội và làm việc từ xa.

Hiện tại, Nhật Bản đã ban bố tình trạng khẩn cấp trên phạm vi toàn quốc, Tuy nhiên, Thủ tướng Abe nhấn mạnh, điều này là nhằm kêu gọi mọi người hạn chế ra ngoài để ngăn chặn bệnh Covid-19 lây lan rộng, còn việc phong tỏa khu vực nào đó sẽ không diễn ra.

“Các chính trị gia đang để cho người dân hy vọng quá nhiều và nói rằng, tình trạng khẩn cấp hiện nay sẽ chỉ kéo dài tới ngày 6/5. Vì thế mọi người sẽ nghĩ rằng tất cả những hạn chế sẽ kết thúc khi thời điểm 6/5 tới, nhưng họ không hiểu được thực tế rằng sau đó họ sẽ vẫn phải tiếp tục duy trì một số hạn chế và tiếp tục các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh”, Miyazawa nói.

Y tá trưởng Kajiwara nói rằng bệnh viện của cô đã thiết lập một đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU) cho các bệnh nhân Covid-19 từ đầu tháng 4, nhưng chỉ có 6 giường bệnh, trong đó một nửa đang được sử dụng. Kajiwara lo rằng các giường bệnh sẽ sớm kín chỗ và quá tải.

Trên phạm vi toàn quốc, Nhật Bản chỉ có 7 giường ICU cho mỗi 100.000 dân, trong khi con số này ở Mỹ là 35 trên mỗi 100.000 dân.

Cũng có lo ngại về tình trạng thiếu thiết bị y tế. Theo thông tin do Hiệp hội các bệnh hô hấp, chỉ có 22.000 máy thở cho toàn bộ dân số 126 triệu người. Cuối tháng 2, khoảng 40% số máy này đã được sử dụng.

Kajiwara nói rằng cô và các đồng nghiệp đang làm mọi điều có thể để chăm sóc cho các bệnh nhân, dù biết rằng chính bản thân họ cũng có nguy cơ mắc bệnh.

 “Tôi vẫn muốn hy vọng. Tất cả kinh nghiệm khiến tôi nghĩ rằng chúng tôi đã từng sống khá thoải mái ở Nhật Bản và nhận được rất nhiều thứ từ trợ cấp. Tôi nghĩ mọi người cũng sẽ nhận ra điều họ cần là gì và điều gì là thực sự quan trọng đối với họ trong lúc này”, Kajiwara nói./.