Gia hạn Hiệp ước hữu nghị, Nga-Trung bắt tay gửi thông điệp tới Mỹ

Nga và Trung Quốc thời gian gần đây đã gia tăng công kích Mỹ và các đồng minh, đồng thời tuyên bố thúc đẩy quan hệ gần như ở mức liên minh giữa 2 nước và thúc đẩy “một trật tự quốc tế công bằng và dân chủ hơn” nhằm đối trọng với Mỹ.

Bất chấp những suy đoán về sự nổi lên của một trục chống Mỹ, tuyên bố chung được đưa ra sau cuộc họp trực tuyến giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 28/6 đã phủ nhận việc 2 nước đang tìm cách hình thành một liên minh quân sự và chính trị kiểu Chiến tranh Lạnh.

Thay vào đó, hai bên khẳng định mối quan hệ song phương hiện nay đang “chín muồi, ổn định và vững chắc”, đồng thời gọi nhau là “đối tác ưu tiên”.

Dù vậy, cuộc họp thượng đỉnh thứ 2 trong vòng 6 tuần qua giữa lãnh đạo 2 nước cùng tuyên bố dài được đưa ra sau cuộc họp ngày 28/6 được cho là nhằm gửi thông điệp tới Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Ông Biden vừa có cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Nga Putin ở Geneva 2 tuần trước đó nhằm ổn định hóa mối quan hệ giữa Washington với Moscow và ngăn Nga tiếp tục “trôi vào quỹ đạo” của Bắc Kinh.

“Một số nước đã dùng ý thức hệ để vạch ra các lằn ranh, can thiệp vào nội bộ của các quốc gia có chủ quyền, áp đặt các lệnh trừng phạt đơn phương, làm lung lay nền tảng pháp lý của hệ thống quan hệ quốc tế, trong đó có cả lĩnh vực kiểm soát vũ khí”, tuyên bố cho biết.

Tuyên bố cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh bất lợi như vậy, cả 2 bên cần đẩy mạnh hợp tác và phối hợp trong lĩnh vực chính trị, an ninh, quân sự, kinh tế, năng lượng và công nghệ, “bảo vệ các lợi ích chung trên trường quốc tế” và “tiếp tục thực hiện chủ nghĩa đa phương thực sự” để duy trì cán cân quyền lực quốc tế.

Nga-Trung coi nhau là “đối tác ưu tiên”

“Nga cần một Trung Quốc ổn định và thịnh vương, Trung Quốc cần một nước Nga mạnh mẽ và thành công. Trung Quốc và Nga coi đối phương là đối tác ưu tiên”, tuyên bố có đoạn nêu.

Shi Yinhong, một giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân nói rằng liên minh phương Tây do Mỹ dẫn đầu đang ngày càng đối đầu với cả Nga và Trung Quốc, và việc 2 nước nhận thấy sự cấp bách phải đẩy mạnh mối quan hệ “kiểu liên minh” là điều dễ hiểu.        

“Mối quan hệ như vậy sẽ tiếp tục được đẩy mạnh nếu sự đối đầu Mỹ-Trung và Nga-Mỹ trở nên căng thẳng hơn”, ông nói.

Theo ông Daniel Bochkov, một chuyên gia tại Hội đồng các vấn đề quốc tế của Nga, hiếm khi cụm từ “đối tác ưu tiên” được đề cập trong các văn kiện chính thức, mặc dù các nhà lãnh đạo, các quan chức chính phủ hàng đầu đều mô tả quan hệ đối tác chiến lược Nga-Trung là ưu tiên của cả 2 nước. Điều này đòi hỏi cả 2 nước, dù ưu tiên mối quan hệ quốc tế với các đối tác toàn cầu khác, sẽ phải chú ý đặc biệt tới việc liên lạc với nhau trước, đặc biệt là trong vấn đề đối phó Covid-19 và các cáo buộc về nhân quyền.

Ông Bochkov cũng nhấn mạnh mối quan hệ thân thiết giữa ông Tập Cận Bình và ông Putin, hai nhà lãnh đạo từng gặp nhau ít nhất 25 lần và gọi nhau là “bạn tốt”, cũng là một yếu tố quan trọng trong quan hệ song phương, cho phép Moscow và Bắc Kinh thảo luận những vấn đề nhạy cảm nhất một cách chân thành và cởi mở.

Mỹ và các đồng minh trong những năm gần đây thường xuyên bày tỏ lo ngại về mối quan hệ ngày càng nồng ấm giữa Trung Quốc và Nga, đặc biệt là hợp tác quân sự và các cuộc tập trận chung ngày càng gia tăng giữa 2 nước.

Dù Bắc Kinh và Moscow tuyên bố cải thiện hợp tác quân sự, trong đó bao gồm cả việc “gia tăng số lượng và quy mô các nhiệm vụ huấn luyện chiến đấu chung”, tuyên bố chung cho biết, quan hệ đối tác song phương không phải là “một liên minh quân sự và chính trị thời Chiến tranh Lạnh”.

Tăng cường hợp tác quân sự nhưng khó hình thành liên minh

Một điểm nhấn khác trong cuộc họp thượng đỉnh Nga-Trung là việc gia hạn Hiệp ước Láng giềng Hữu nghị, trong đó 2 bên nhất trí gạt sang một bên những bất đồng biên giới mà không tuyên bố chủ quyền đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp.

Với một điều khoản cụ thể trong hiệp ước trong đó nêu rõ 2 bên tham vấn ngay lập tức nếu có mối đe dọa quân sự nổi lên, ông Bochkov nói rằng đây sẽ là cơ sở quan trọng để 2 nước đảm bảo vẫn là bằng hữu trong trường hợp xảy ra đối đầu quân sự.

“Đó là một công thức rất thoải mái của trong quan hệ hợp tác Nga-Trung, đảm bảo 2 bên sẽ không trở nên đối địch với nhau”, ông Bochkov nói.

Zhang Zin, giảng viên về quan hệ quốc tế tại Đại học Hoa Đông nói rằng, “Trung Quốc và Nga cũng có thể thúc đẩy việc phát triển chung các vũ khí công nghệ cao, nhằm đối trọng với Mỹ. Ngoài ra, sẽ có các cuộc tập trận quân sự chung, đặc biệt là các cuộc tuần tra, tập trận không quân và hải quân viễn chinh. Hai bên cũng sẽ kiên quyết phản đối Mỹ và NATO triển khai tên lửa tầm ngắn và tầm trung ở châu Âu cũng như châu Á-Thái Bình dương thông qua cả các giải pháp mềm mỏng và cứng rắn”.

Theo giáo sư Shi tại Đại học Nhân dân, mặc dù mối quan hệ ngày càng đi vào chiều sâu, nhưng sẽ rất khó để nói về một liên minh quân sự chống Mỹ, do vẫn còn những hạn chế trong quan hệ Nga-Trung.

“Hợp tác quân sự sẽ chủ yếu là việc Nga cung cấp cho Trung Quốc các thiết bị công nghệ cao và công nghệ quốc phòng hiện đại. Ngoài ra, các cuộc tập trận quân sự chung nhiều khả năng được tiến hành ở nhiều khu vực khác nhau cả trên biển và trên đất liền. Nhưng tôi không nghĩ rằng Nga sẽ thể hiện mối quan hệ quân sự gần gũi với Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan và Trung Quốc cũng sẽ không thể hiện mối quan hệ gần gũi với Nga trong vấn đề Ukraine. Nga và Trung Quốc không muốn vì đối phương mà dấy lên một cuộc xung đột quy mô lớn với phương Tây do Mỹ dẫn đầu”, ông Shi nói.

Artyom Lukin, giảng viên tại Đại học Viễn Đông của Nga cũng cho rằng vẫn có những căng thẳng trong quan hệ Nga-Trung, như việc Mosocw không mấy dễ chịu với việc Bắc Kinh ngày càng vươn tới Trung Á./.