Giáo sư Hàn Quốc mong phán quyết công bằng trong vụ kiện Trung Quốc
VOV.VN - Một vị giáo sư thuộc một Viện nghiên cứu Việt Nam tại Hàn Quốc vừa có bài viết thể hiện thái độ ủng hộ lẽ phải trong vụ Philippines kiện Trung Quốc.
Ngày 22/1/2013, Philippines, là một thành viên của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (tiếng Anh: United Nations Convention on the Law of the Sea - UNCLOS), cũng gọi là Công ước Luật biển đã đệ đơn kiện Trung Quốc lên Tòa án Trọng tài Quốc Tế, được thành lập theo quy định tại Phụ lục VII của UNCLOS.
Theo đơn kiện, Philippines khiếu nại về các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông là trái với luật pháp quốc tế. Cụ thể, phía Philippines cho rằng Trung Quốc đã thực hiện những giải thích sai trái và vi phạm việc áp dụng các Điều 279, 283, và 284 trong UNCLOS.
Việc giải quyết một cách ôn hòa các tranh chấp thông qua đối thoại và qua các biện pháp pháp lý được ủng hộ rộng rãi bởi cộng đồng quốc tế. Động thái của Philippines được đánh giá như là một giải pháp tối ưu và hợp pháp tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sau khi nước này thất bại trong việc giải quyết tranh chấp với Trung Quốc thông qua các cuộc đàm phán song phương.
Chuyên gia quốc tế vạch trần âm mưu đối phó với PCA của Trung Quốc
Theo tiêu chí giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp thông qua đối thoại và các biện pháp pháp lý được ủng hộ rộng rãi bởi cộng đồng quốc tế trước đây. Tại hội nghị thượng đỉnh gần đây của họ tại Nhật Bản, các nhà lãnh đạo của các nước G7 đã thông qua một tuyên bố, đó là tái khẳng định cam kết của mình để duy trì một trật tự hàng hải dựa trên các nguyên tắc của luật pháp quốc tế như được đề cập trong UNCLOS, để giải quyết tranh chấp hòa bình với những hỗ trợ bằng các biện pháp như xây dựng lòng tin và các phương tiện pháp lý.
Các quốc gia thành viên ASEAN cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của luật pháp quốc tế và việc sử dụng các biện pháp ôn hòa trong vấn đề giải quyết tranh chấp. Năm 2014 trong tuyên bố chung về các diễn biến ở Biển Đông vào, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã kêu gọi tất cả các bên có liên quan phải kiềm chế và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình mà không cần đến sự đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, sao cho phù hợp với những nguyên tắc được thừa nhận của luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS.
Trong Tuyên bố của Chủ tịch Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tại Vientiane, Lào tháng hai này, các Bộ trưởng một lần nữa tái khẳng định cam kết chung của họ để giải quyết hòa bình các tranh chấp, bao gồm tôn trọng đầy đủ các quy trình pháp lý và ngoại giao, mà không cần sử dụng đến sự đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, phù hợp với những nguyên tắc được thừa nhận của luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS.
Lập trường của Trung Quốc
Trung Quốc là một thành viên của UNCLOS nhưng đã từ chối tham gia vào các phiên tòa xét xử. Theo Trung Quốc, các vụ kiện của Philippines nằm ngoài thẩm quyền của Tòa án Trọng tài vì nó kiến nghị về việc sử dụng, chủ quyền và phân định ranh giới biển, đây là trường hợp ngoại lệ dành riêng như tuyên bố của Trung Quốc. Theo đó, Trung Quốc cũng tuyên bố rằng vụ kiện của Philippines là vi phạm tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông năm 2002, trong đó quy định các cuộc đàm phán song phương là phương tiện giải quyết biên giới và các tranh chấp khác. 
Tòa trọng tài “PCA” mà Trung Quốc ra sức đối phó là gì?
Gần đây, Trung Quốc đã phát động một "chiến dịch" để ngăn chặn các tòa án của đảng cầm quyền và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nước khác.
Tuy nhiên, mặc dù Trung Quốc tuyên bố họ đã nhận được hỗ trợ bởi 60 quốc gia, Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế có trụ sở tại Washington nói rằng chỉ có tám chính phủ đã tuyên bố sự ủng hộ của tuyên bố của Trung Quốc trên phương tiện đại chúng. Còn phần lớn các quốc gia đã tuyên bố ủng hộ việc sử dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết các tranh chấp phù hợp với luật pháp quốc tế về biển. Vì vậy, sự hỗ trợ rộng rãi cho lập trường của Trung Quốc về việc giải quyết tranh chấp song phương và vụ kiện của Philippines chỉ đơn thuần được tạo ra bởi phương tiện truyền thông của chính Trung Quốc.
Chúng ta cũng cần lưu ý rằng trong khi bày tỏ sự phản đối của họ với vụ kiện của Philippines và sự phán xét đến Tòa án, Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động cải tạo trái phép ở Biển Đông.
Theo một báo cáo của Lầu Năm Góc, Trung Quốc đã khai hoang hơn 3.200 mẫu đất ở Biển Đông vùng phía đông nam và hiện đang chuyển hướng tập trung vào phát triển và quân sự hóa những hòn đảo nhân tạo này. Đã có báo cáo rằng Trung Quốc đã triển khai tên lửa bay đến đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa.
Phán quyết về thẩm quyền tài phán
Bất chấp sự phản đối và lập luận của Trung Quốc, vào tháng 10/2015, Tòa trọng tài quốc tế tại La Hay đã ra quyết định đầu tiên của mình trong vụ kiện của Philippines. Tòa án phán quyết rằng các trường hợp tranh chấp và tuyên bố của Trung Quốc đã "nằm trong quy định” của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển; sự "không xuất hiện" của Trung Quốc không ảnh hưởng đến thẩm quyền của Tòa án; và việc Philippines thực hiện quyền lợi của mình khi đệ trình trường hợp của mình như vụ kiện về sự tranh chấp giữa hai nước liên quan trên cơ sở giải thích và áp dụng của UNCLOS. Vì vậy, quyết định này có nghĩa là các quy định PCA sẽ nghiêng về Philippines trong vấn đề chủ quyền vùng biển.
Ngoài Trung Quốc, Đài Loan gần đây đã có những nỗ lực để can thiệp và ảnh hưởng đến phán đoán của Tòa án. Đài Loan đã công bố lập trường về vấn đề Biển Đông, gửi một giấy tư vấn cho tòa án, và yêu cầu một hòn đảo được cấp gọi là đảo Taiping với một vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý. Tuy nhiên, 'thỉnh nguyện thư' Đài Loan là không hợp pháp và vô hiệu vì Đài Loan không phải là một thành viên của Liên Hợp Quốc cũng không phải là UNCLOS. Và Đài Loan không phải là đại diện cho bị đơn và vấn đề kiến nghị của mình cũng không được nâng lên như của Philippines trong vụ kiện mặc dù tên của Taiping đã được đề cập tại phiên điều trần. Như vậy, mặc dù Tòa án có thể cần một khoảng thời gian nữa để xem xét kiến nghị của Đài Loan theo thủ tục tòa án, nhưng kiến nghị này có thể sẽ không có ảnh hưởng trên các phán quyết cuối cùng.
Chờ đợi phán quyết công bình
Người ta hi vọng các phán quyết cuối cùng về vụ kiện của Philippines sẽ được thực hiện càng sớm càng tốt trong tháng Bảy. Mặc dù, có những suy đoán về phán quyết có thể không bao gồm đầy đủ tất cả các đệ trình của các bên, nhưng nội dung dự kiến chủ yếu của nó sẽ đối phó với các nội dung sau:
Đầu tiên là Tuyên bố 'đường chín đoạn' của Trung Quốc. Các chuyên gia nói rằng các tòa án có thể tuyên bố rằng tuyên bố của Trung Quốc dựa trên căn cứ về "sự thật lịch sử" sẽ bị bác bỏ vì nó không phù hợp với UNCLOS.
Philippines phát động chiến tranh pháp lý với Trung Quốc qua “PCA”
Thứ hai là việc các đảo nhân tạo mà Trung Quốc bồi đắp lên. Có sự mong đợi to lớn rằng tòa án sẽ phán quyết rằng các đảo đã được xây dựng không có cơ sở cho việc tuyên bố chủ quyền về các vùng biển liên quan đối với các nước trong khu vực, khi mà một số đảo chỉ được coi là đá trong một vùng lãnh hải 12 hải lý.
Thứ ba là việc vi phạm UNCLOS của Trung Quốc khi ngăn cản Philippines thực hiện quyền chủ quyền và quyền tài phán của mình trong vùng biển của mình trong những quy định của UNCLOS.
Nếu phán quyết của Tòa án nhằm giải quyết các vấn đề trên theo một cách toàn diện rõ ràng và phù hợp với quy định của UNCLOS, thì sẽ đáp ứng sự mong đợi của cộng đồng quốc tế bởi nó nêu bật tầm quan trọng của luật pháp quốc tế và quan niệm giải quyết tranh chấp một cách hòa bình. Cho dù vấn đề có lớn hay mạnh mẽ như thế nào, nhưng tất cả các nước phải tuân theo luật pháp quốc tế nhằm bảo vệ hòa bình, sự ổn định và hợp tác giúp đỡ tại khu vực và toàn cầu./.
(Bài viết của Giáo sư Kim Hyun Jae, Khoa Kinh tế ASEAN, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Việt Nam, Đại học Youngsan, Hàn Quốc)
