Nấm đen - Cơn ác mộng tiếp theo của các bệnh nhân Covid-19 ở Ấn Độ

Đầu tháng 5, các bác sỹ ở Ấn Độ bắt đầu cảnh báo về sự gia tăng của một căn bệnh hiếm gặp do nhiễm trùng nấm dẫn tới tử vong, còn gọi là bệnh nấm đen.

Rất nhiều người bị bệnh nấm đen là các bệnh nhân mắc Covid-19 hoặc đã khỏi bệnh Covid-19 nhưng hệ miễn dịch vẫn còn yếu hoặc những người có những bệnh lý nền khác – phần lớn là bệnh tiểu đường.

Trong những tuần qua, hàng nghìn trường hợp nhiễm nấm đen được ghi nhận trên khắp Ấn Độ, hàng trăm người phải nhập viện và ít nhất 90 người đã thiệt mạng. Nhiều bang đã tuyên bố có dịch nấm đen, trong khi chính phủ trung ương cũng báo động về dịch bệnh này.

Vậy căn bệnh này đáng sợ tới mức nào, nhất là trong bối cảnh Ấn Độ vẫn đang phải gồng mình chống đỡ làn sóng Covid-19 thứ 2?

Những triệu chứng của bệnh nấm đen

Bệnh nấm đen chủ yếu gây ra bởi nấm mốc trong môi trường ẩm ướt. Bệnh có thể tấn công đường hô hấp nhưng không lây từ người sang người.

Theo Trung tâm ngăn ngừa và kiểm soát dịch bệnh (CDC) Mỹ, một số loại nấm có thể gây bệnh. Những loại nấm này không gây hại với hầu hết mọi người, nhưng lại gây bệnh nghiêm trọng ở những người có hệ miễn dịch kém,

Nấm đen thường ảnh hưởng đến xoang hoặc phổi sau khi một người hít phải bào tử nấm trong không khí và cũng có thể ảnh hưởng đến da sau chấn thương bề mặt như vết cắt hoặc vết bỏng. Các triệu chứng phụ thuộc vào vị trí mà nấm phát triển trên cơ thể, nhưng có thể bao gồm sưng mặt, sốt, loét da và các vết tổn thương màu đen trong miệng.

Trong một tuyên bố ngày 14/5, Bộ Y tế Ấn Độ cho biết căn bệnh này “bắt đầu biểu hiện bằng nhiễm trùng da ở các khu vực sau trán, mũi, gò má và giữa mắt và răng. Sau đó, nó lây lan sang phổi và thậm chí có thể lan đến não. Nó dẫn đến mũi bị thâm đen hoặc đổi màu, nhìn mờ hoặc nhòe, tức ngực, khó thở và ho ra máu”.

Bác sỹ Hemant Thacker, chuyên gia về tim mạch chuyển hóa tại Bệnh viện Breach Candy ở Mumbai cho biết: “Vi trùng xâm nhập vào các mạch máu, làm ảnh hưởng tuần hoàn đến cơ quan ngoại biên, tạo ra các mô chết hay hoại tử sau đó chuyển thành màu đen. Vì vậy, nó được gọi là nấm đen”.

Trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, vi trùng đi qua các mạch máu vào não, có khả năng gây mất thị lực. Nếu không được kiểm soát, không được điều trị, tỷ lệ tử vong có thể từ 20% đến 50%.

Theo CDC Mỹ, một nghiên cứu năm 2005 về 929 trường hợp bị nấm đen từ năm 1885 cho thấy tỷ lệ tử vong nói chung của bệnh nấm đen là 54%. Tỷ lệ tử vong cũng phụ thuộc vào loại nấm liên quan và bộ phận nào của cơ thể bị ảnh hưởng. Nó ít gây chết người hơn đối với những người bị nhiễm trùng xoang, nhưng lại gây tử vong nhiều hơn đối với những người bị nhiễm trùng phổi.

Mối liên quan với Covid-19

Bộ Y tế Ấn Độ cho biết những người bị suy giảm miễn dịch dễ bị nhiễm trùng hơn như các bệnh nhân Covid-19, bệnh nhân tiểu đường, người dùng steroid và những người mắc các bệnh đi kèm khác như ung thư hoặc cấy ghép nội tạng.

Bệnh nhân Covid-19 đặc biệt nhạy cảm vì không chỉ virus ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của họ mà thuốc điều trị cũng có thể ngăn chặn phản ứng miễn dịch.

Các bệnh nhân Covid-19 phải thở oxy trong ICU có thể có máy tạo độ ẩm, qua đó làm tăng khả năng tiếp xúc với độ ẩm và khiến họ dễ bị nhiễm nấm hơn.

Tuy nhiên, theo Bộ Y tế Ấn Độ điều này không có nghĩa là mọi bệnh nhân Covid-19 sẽ bị nhiễm bào tử nấm, vì bệnh nấm đen không phổ biến ở những người không mắc bệnh tiểu đường.

Theo Cổng thông tin y tế quốc gia chính thức của Ấn Độ, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường ở nước này cao từ 12% đến 18% dân số trưởng thành, đặc biệt là ở các khu vực thành thị.

“Ấn Độ là nước có tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường cao nhất thế giới. Ấn Độ cũng có khí hậu nhiệt đới, nơi nấm hoạt động mạnh mẽ. Tất cả những yếu tố này đã dẫn tới dịch bệnh nấm đen”, Bác sỹ Thacker tại Bệnh viện Breach Candy nói.

Điều trị bệnh nấm đen như thế nào?

Theo CDC Mỹ, bệnh nấm đen được điều trị bằng thuốc chống nấm, thường được tiêm vào tĩnh mạch. Các loại thuốc phổ biến nhất bao gồm Amphotericin B - một loại thuốc hiện đang được sử dụng ở các bang của Ấn Độ để ngăn chặn dịch bùng phát.

Người mắc bệnh nấm đen có thể phải dùng thuốc chống nấm liên tục trong 6 tuần. Khả năng hồi phục phụ thuộc vào việc bệnh được chẩn đoán và điều trị sớm như thế nào.

Thông thường, những người bị bệnh nấm đen phải phẫu thuật để cắt bỏ mô chết hoặc bị nhiễm trùng. Ở một số bệnh nhân, điều này có thể dẫn đến mất răng hàm trên hoặc đôi khi là cả mắt.

Nhu cầu về Amphotericin B đang tăng lên ở Ấn Độ, nhưng nguồn cung lại đang thiếu hụt do các bệnh viện không lường trước được sự gia tăng số ca bệnh.

Bhavya Reddy, một cư dân ở bang Telangana, miền nam Ấn Độ, cho biết cha cô được chẩn đoán mắc bệnh nấm đen hôm 26/4, khi ông đang hồi phục sau mắc Covid-19.

“Khi cha tôi bắt đầu hồi phục sau mắc Covid-19, mặt ông bắt đầu sưng lên. Khi vết sưng không giảm, các bác sĩ nói rằng cha tôi cần phải tiêm”, Reddy nói.  

Do bệnh viện không có nguồn cung cấp Amphotericin B, Reddy đã phải khiếu nại lên thủ hiến bang để nhận được những lọ thuốc này. Sau khi có thuốc, cha cô được phẫu thuật nội soi xoang để giảm sưng.

Trước tình trạng thiếu thuốc điều trị nấm đen, Ấn Độ đã cấp phép cho 5 công ty sản xuất loại thuốc ngày ngoài 6 công ty hiện nay.

Bệnh nấm đen thường gặp tới mức nào?

Căn bệnh này phân bố trên toàn cầu và nói chung là khá hiếm - mặc dù có thể khó đưa ra ước tính chính xác về mức độ phổ biến của nó do thiếu dữ liệu và giám sát toàn diện.

Tại Mỹ, giám sát trong phòng thí nghiệm tại Khu vực Vịnh San Fancisco từ năm 1992 đến năm 1993 cho thấy tỷ lệ mắc bệnh nấm đen hàng năm là 1,7 trường hợp trên một triệu người.

Tuy nhiên, căn bệnh này dường như phổ biến hơn ở Ấn Độ. Nghiên cứu của các nhà vi sinh vật học Ấn Độ, công bố vào tháng 3 vừa qua trên tạp chí Vi sinh vật, cho thấy ở Ấn Độ bệnh nấm đen phổ biến gấp 70 lần so với dữ liệu toàn cầu.

Có vài lý do dẫn tới điều này và một trong số đó là vì Ấn Độ có tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường khá cao Nhiều bệnh nhân mà nhóm trên nghiên cứu thậm chí không biết mình mắc bệnh tiểu đường cho đến khi họ được chẩn đoán mắc nấm đen. Điều đó chứng tỏ người dân Ấn Độ ít khám sức khỏe định kỳ.

Nghiên cứu cho biết tỷ lệ tử vong do nấm đen ở Ấn Độ cũng cao “đáng kể” do sự chậm trễ trong việc khám và chẩn đoán bệnh, cũng như những thách thức trong việc kiểm soát giai đoạn nhiễm trùng tiến triển.

Bác sỹ Thacker cho rằng khí hậu của Ấn Độ cũng là một yếu tố.

“Nấm đen có thể phát triển trên mặt bánh mì được để ở bên ngoài. Nó có thể phát triển ở bất cứ đâu dưới dạng mốc, nhưng ở các nước nhiệt đới có độ ẩm cao, nó có xu hướng phát triển nhiều hơn. Ở Ấn Độ hiện đang là vào mùa hè, trời nóng và ẩm. Mọi người đều biết rằng sự lây nhiễm nấm đen sẽ mạnh hơn trong điều kiện khí hậu như vậy”, ông Thacker nói.

Những bang đã ghi nhận bệnh nấm đen

Theo Guardian, cho đến nay, đã có hơn 7.200 trường hợp nhiễm nấm đen trong đó 219 người đã tử vong do nấm đen ở các bang của Ấn Độ, đặc biệt là ở Maharashtra, Madhya Pradesh, Haryana, Telangana và Gujarat.

Bang Maharashtra có số ca bệnh cao nhất, với hơn 2.000 trường hợp được báo cáo và 800 người phải nhập viện. Ít nhất 90 người đã chết vì bệnh nấm đen ở bang này. Bang Gujarat ghi nhận ít nhất 369 trường hợp chỉ tại một bệnh viện.

Ngày 20/5, chính quyền trung ương đã phân loại nấm đen là một căn bệnh đáng quan tâm, có nghĩa là tất cả các tiểu bang và vùng lãnh thổ phải báo cáo trường hợp mắc bệnh tại địa phương cho chính quyền liên bang.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi nhấn mạnh: “Hiện chúng ta đang có một thách thức mới về nấm đen, chúng ta cần phải thận trọng và chuẩn bị đối phó với nó”.

J. V. Modi, quản lý y tế tại Bệnh viện Dân sự Ahmedabad của bang Gujarat, cho biết: “Các trường hợp bị nấm đen được ghi nhận ở những bệnh nhân đã khỏi bệnh Covid-19, vì thế mọi chuyện trở nên phức tạp hơn”.

Bệnh viện Ahmedabad đã ghi nhận sự gia tăng số ca bị nấm đen trong 10 ngày qua, khi Ấn Độ dường như đã qua đỉnh của làn sóng Covid-19 thứ 2./.