Vaccine dạng hít và xịt mũi: Tương lai mới của vaccine Covid-19?

Trong số hơn 100 loại vaccine Covid-19 đang thử nghiệm lâm sàng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chấp nhận, có 8 loại vaccine dạng xịt mũi.

Chúng được thiết kế để đưa vaccine vào niêm mạc mũi và cổ họng, nơi virus SARS-CoV-2 xâm nhập vào cơ thể, và cung cấp phản ứng miễn dịch.

Vào tuần trước, công ty dược phẩm sinh học CanSino Biologics của Trung Quốc đã công bố kết quả của một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu cho thấy, một phiên bản dạng hít của vaccine Ad5-nCoV đã được chấp thuận sử dụng ở Trung Quốc, Pakistan và Mexico. Theo kết quả thử nghiệm, loại vaccine dạng hít này kích hoạt các phản ứng miễn dịch và không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

Hai liều vaccine Covid-19 dạng hít sẽ được sử dụng cách nhau 28 ngày. Kết quả nghiên cứu cho thấy, một liều vaccine dạng hít có thể tích chỉ bằng 1/5 liều vaccine tiêm vào bắp tay, trong khi phản ứng miễn dịch được tạo ra là tương đương nhau.

Một vài người trong số 130 người tham gia thử nghiệm ở Trung Quốc đã sử dụng 1 liều vaccine dạng tiêm và 28 ngày sau sử dụng 1 liều vaccine dạng hít. Kết quả thử nghiệm cho thấy, những người này có lượng kháng thể trung hòa cao.

“Việc sử dụng vaccine dạng hít Ad5-nCoV đơn giản, không gây đau đớn, dung nạp và sản sinh miễn dịch tốt”, các nhà nghiên cứu viết trong bài báo đăng trên tạp chí y khoa The Lancet hôm 26/7.

Theo các nhà nghiên cứu, dữ liệu hỗ trợ cho các thử nghiệm lâm sàng vaccine dạng hít giai ở đoạn 2 và 3 đã sẵn sàng. Dưới đây là những điều cần biết về vaccine Covid-19 dạng hít.

Vaccine dạng hít hoạt động như thế nào?

Vaccine tiêm ở bắp tay tạo ra các phản ứng miễn dịch cho toàn bộ cơ thể, không nhắm mục tiêu cụ thể vào vùng lây nhiễm của virus. Trong khi đó, vaccine dạng hít nhắm mục tiêu cụ thể vào các bề mặt niêm mạc mũi, họng và phổi, điểm xâm nhập của virus, để tạo ra phản ứng miễn dịch.

Lớp niêm mạc này tạo ra các kháng thể được gọi là immunoglobulin A, giúp cơ thể chống lại các bệnh lây nhiễm qua đường hô hấp.

Trong một cuộc phỏng vấn phát sóng trên Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) hôm 28/7, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra cách vaccine của công ty CanSino sẽ được sử dụng thông qua một ống hít đặc biệt.

Các nghiên cứu trong những năm 1960 và 1970 đã chỉ ra rằng, vaccine dạng hít ngừa bệnh cúm và sởi mang lại sự bảo vệ cho cơ thể.

Ưu điểm của vaccine dạng hít

Vaccine Covid-19 được tiêm ở bắp tay thường yêu cầu bảo quản lạnh và nhân viên y tế phải được đào tạo để tiêm cho người dân. Đây được xem là một khó khăn đối với các nước có nền công nghiệp kém phát triển và các khu vực vùng sâu, vùng xa.

Trong khi đó, vaccine dạng hít có thể được sử dụng thông qua các thiết bị dùng 1 lần mà không cần nhân viên được đào tạo. Điều này giúp chiến dịch tiêm chủng đại trà có thể triển khai dễ dàng hơn.

Ngoài ra, vaccine dạng hít cũng là niềm hy vọng đối với những người mắc chứng sợ kim tiêm. Hou Lihua, nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Quân y Trung Quốc, cho biết, vaccine dạng hít có thể giúp “tăng đáng kể” mức độ sẵn sàng tiêm chủng của người dân.

Bà Lihua cho biết, vaccine dạng hít yêu cầu liều lượng thấp hơn nhiều so với vaccine dạng tiêm, giúp việc sản xuất vaccine trở nên dễ dàng hơn và có thể sản xuất được nhiều vaccine hơn.

Các giáo sư Yuen Kwok-yung và Chen Honglin tại Đại học Hong Kong đã phát triển một loại vaccine dạng hít đang trong giai đoạn đầu thử nghiệm lâm sàng.

Họ cho biết vaccine tiêm ở bắp tay vào sẽ tạo ra phản ứng miễn dịch toàn thân nhưng không rõ các phản ứng miễn dịch ở đường hô hấp sẽ như thế nào. 

Vaccine dạng hít được thiết kế để tạo ra miễn dịch trong đường hô hấp và các thí nghiệm trên động vật cho thấy, chúng cũng có thể tạo ra miễn dịch cho toàn bộ cơ thể. Ngoài ra, vaccine dạng hít cũng được cho là ít gây ra phản ứng dị ứng sau khi sử dụng.  

Những thách thức đối với vaccine dạng hít

Một bài báo xuất bản trên tạp chí Expert Review of Vaccines vào tháng 3 của chuyên gia Wouter Hinrichs tại Đại học Groningen cho rằng, vaccine dạng hít, đặc biệt khi được bảo quản ở dạng bột khô, có thể được giữ ở dạng ổn định lâu hơn nhiều so với vaccine dạng lỏng tiêm ở bắp tay.

Tuy nhiên, câu hỏi về hiệu quả lâu dài của vaccine dạng hít vẫn chưa có câu trả lời chính xác. Mặc dù nghiên cứu của công ty CanSino không cho thấy tác dụng phụ nghiêm trọng trong số những người tham gia thử nghiệm vaccine dạng hít giai đoạn đầu, nhưng cũng không thể loại trừ khả năng xảy ra các tác dụng phụ.

Nghiên cứu của chuyên gia Hinrichs cũng cho thấy, trong khi phản ứng miễn dịch ở bề mặt niêm mạc có khả năng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đường hô hấp khỏi sự xâm nhập của mầm bệnh, nó cũng có thể làm tổn thương phổi hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh nếu phản ứng miễn dịch quá mạnh.

Cuộc đua phát triển vaccine dạng hít và xịt mũi

Vaccine dạng hít là loại vaccine tương đối mới và chủ yếu được sử dụng cho bệnh cúm, nhưng công ty CanSino không phải là đơn vị duy nhất đang nghiên cứu phát triển vaccine dạng hít để ngăn ngừa đại dịch Covid-19.

Đại học Oxford (Anh) cũng đang nghiên cứu các phản ứng miễn dịch từ việc sử dụng vaccine dạng xịt mũi với thử nghiệm ban đầu gồm 30 tình nguyện viên.

Một thử nghiệm kiểm tra tính an toàn và khả năng miễn dịch của COVI-VAC, một loại vaccine Covid-19 dạng xịt mũi của công ty Codagenix (Mỹ), hiện đang được thực hiện tại Anh.

Các loại vaccine dạng xịt mũi khác cũng đang được thử nghiệm ở Australia và Ấn Độ.

Tuy nhiên, một loại vaccine dạng xịt mũi từ công ty Altimmune của Mỹ đã bị loại bỏ sau khi không tạo được phản ứng miễn dịch như mong đợi./.