Diễn đàn kinh tế Việt Nam 2021: Nhiều đề xuất về chính sách tài khóa và tiền tệ

Sau phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ sáng 5/12, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 diễn ra Phiên toàn thể. Các chuyên gia kinh tế thảo luận, gợi ý chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 và hàm ý chính sách với Việt Nam.

Theo các đại biểu, khủng hoảng kinh tế - xã hội lần này xuất phát từ dịch bệnh Covid-19, không phải xuất phát từ khủng hoảng kinh tế - tài chính nên để xử lý triệt để thì các giải pháp chuyên môn về y tế vẫn mang tính chất quyết định và chủ yếu, còn chính sách kinh tế vĩ mô là các công cụ mang tính hỗ trợ. Trong ngắn hạn, mục tiêu của gói hỗ trợ tài khóa là kiềm chế đại dịch, giảm thiểu tác động về y tế và kinh tế nên sẽ cần dành ưu tiên cho chi tiêu y tế, đảm bảo an sinh xã; hỗ trợ cho khu vực doanh nghiệp.

Đại diện cho nhóm chuyên gia nghiên cứu thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chuyên gia kinh tế, TS. Cấn Văn Lực cho biết, sự phục hồi kinh tế đang ở dạng hình chữ U, thay vì chữ V như nhiều nước trên thế giới. Theo dự báo, năm 2022, nền kinh tế nước ta sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Nếu không có những chương trình đặc biệt, nước ta có thể sẽ bị lỡ cơ hội và tụt hậu.

Gợi ý chính sách tài khóa và tiền tệ trong thời gian tới, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, cần tính toán đến tác động cả tổng cung và tổng cầu. Việc xây dựng chính sách phải khả thi và thực hiện nhanh, gọn, hiệu quả, đồng thời phải phối hợp tốt giữa các chính sách với nhau. Về chính sách tiền tệ, cần sử dụng một loạt công cụ khác để hỗ trợ các tổ chức tín dụng tiếp tục giảm lãi suất vốn vay từ 0,5 đến 1%. Nếu đề xuất cho vay lĩnh vực nhà ở theo đề xuất của Bộ Xây dựng là 65.000 tỷ đồng, Chính phủ sẽ cần chi khoảng 6.100 tỷ đồng cho phần lãi suất đó.

Theo TS. Cấn Văn Lực, điều quan trọng nhất hiện nay là cần nâng cao năng lực y tế. Việc hỗ trợ người dân và doanh nghiệp cần tiếp cận ở 2 cách là nghĩa vụ tài chính và tiếp cận vốn. Bên cạnh đó, cần có chính sách bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua các quỹ ở các địa phương. Về gói hỗ trợ lãi suất, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, mức dự kiến của Bộ Tài chính đề xuất khoảng 20.000 – 30.000 tỷ là khả thi và có thể hấp thụ được trong 2 năm tới. “Riêng về cơ sở hạ tầng, chúng tôi đề xuất tăng đầu tư bổ sung khoảng 150.000 tỷ cho những dự án, những công trình trọng điểm. Theo đó, tất cả các gói hỗ trợ tài khóa của chúng ta sẽ ở mức 278.000 tỷ, tương đương 3,41% GDP của năm 2021, theo tính toán của chúng tôi là tăng trưởng 2%”, TS. Cấn Văn Lực chỉ rõ.

Về dài hạn, với mục tiêu hỗ trợ phục hồi nền kinh tế, các biện pháp tài khóa cần chuyển dần từ hỗ trợ trực tiếp sang hỗ trợ gián tiếp, từ hỗ trợ về tài chính sang hỗ trợ về cơ chế, từ hỗ trợ số nhiều sang số ít các đối tượng còn chịu ảnh hưởng lâu dài của đại dịch, hướng tới thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và tăng trưởng xanh, bền vững. 

Ông Nguyễn Minh Cường, Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á tại Việt Nam cho rằng, điểm quan trọng nhất đối với Việt Nam là cho dù Việt Nam có thể có dư địa về tài khóa nhưng liệu Việt Nam có dư địa về thời gian, đủ để thực hiện các biện pháp ngắn hạn hay không? Đó là dấu hỏi đặt ra?

“Bóng đen bởi dịch bệnh vẫn tiếp tục bao phủ toàn cầu và rủi ro lạm phát dù đã bớt, nhưng với sự xuất hiện của biến chủng mới nên vẫn tiềm ẩn các rủi ro đối với kinh tế toàn cầu. Việc thu hẹp dần các chính sách tài khóa và tiền tệ của các nước trong năm 2022, cũng sẽ thu hẹp dần dư địa thời gian của Việt Nam. Nếu như Việt Nam không thực hiện nhanh những chính sách hỗ trợ, đặc biệt là trong thời gian ngắn hạn”, ông Cường dẫn chứng.

Gợi ý cho các Cơ quan của Quốc hội và Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, ông Francois Painchaud, Đại diện thường trú Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam cho rằng, cần tập trung vào chi tiêu thay vì các biện pháp giảm hay hoãn thuế.

“Các chính sách tài khóa đóng vai trò lớn hơn, thông qua sự hỗ trợ kịp thời, tạm thời và cần thiết. Giãn hay hoãn thuế cũng đóng vai trò hỗ trợ hiệu quả nhưng không thể hỗ trợ tốt nhất cho hộ gia đình ảnh hưởng nghiêm trọng do đại dịch. Tăng cường đầu tư công hơn nữa trong thời gian tới, cũng như hỗ trợ đầu tư tư nhân để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, qua đó đáp ứng thách thức cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”, ông Francois Painchaud nêu quan điểm.

Ở một góc nhìn khác, GS.TS. Nguyễn Đức Khương, Phó Giám đốc phụ trách nghiên cứu Trường kinh doanh IPAG, Paris nhấn mạnh, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo sẽ là không gian tạo con người, quy trình vận hành đan xen và thúc đẩy tăng năng suất.

“Hỗ trợ của Nhà nước, Chính phủ cần tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về vốn, chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, thông qua giúp doanh nghiệp thực hiện hành động chiến lược để ứng phó với 5 thách thức lớn. Đó là thách thức thay đổi mô hình kinh doanh, đầu tư công nghệ, dữ liệu lớn để có thể hiểu người tiêu dùng hơn và tiếp cận với họ. Thách thức chuyển đổi số, dịch vụ số, bằng những nền tảng phải tự sáng tạo ra, dùng chung, thách thức liên quan đến nguồn lực con người”, GS.TS. Nguyễn Đức Khương khuyến nghị.

Về giải pháp phục hồi kinh tế và phát triển bền vững thông qua chuyển đổi số, PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện kinh tế Việt Nam cho rằng, hiện nay năng lực cạnh tranh của nước ta so với các nước ASEAN là rất thấp. Tỷ lệ đầu tư từ Ngân sách Nhà nước cho khó học công nghệ giảm trong khi xu hướng của thế giới ngày càng tăng. Thời điểm này đang là cơ hội vàng đối với quy mô nền kinh tế số của Việt Nam. Vấn đề đặt ra là cần đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển hệ sinh thái cho chuyển đổi số và kinh tế số để nắm bắt cơ hội vàng này.

“Cần tăng cường cho đầu tư, đầu tư bằng vật chất, đầu tư bằng nguồn lực và cải thiện, hoàn thiện thể chế. Trong đó có thí điểm về thể chế cho đổi mới sáng tạo và cho các nhà khoa học. Chúng tôi cho rằng, đã đến giai đoạn phải thay đổi quyết liệt, thay đổi nhanh để có thể thích ứng với sự thay đổi đang diễn ra rất nhanh quanh chúng ta. Có như vậy thì chúng ta mới có thể tồn tại và phát triển trong thời gian tới”, PGS.TS. Bùi Quang Tuấn nêu rõ.

Cũng trong sáng nay, Diễn đàn đã diễn ra Phiên tọa đàm cấp cao. Tại phiên họp này, các đại biểu đã thảo luận những giải pháp thiết thực trong thời gian tới, giúp cho Việt Nam sớm khắc phục những khó khăn do dịch Covid-19 và nhanh chóng phục hồi nền kinh tế.

Các đại biểu nhấn mạnh đến việc tập trung tăng cả tổng cung và tổng cầu mà hiện nay nền kinh tế còn đang rất yếu do ảnh hưởng của dịch bệnh. Bên cạnh đó, cần phối hợp linh hoạt, chặt chẽ, hài hòa chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và đặc biệt bám sát chủ trương của Đảng về điều chỉnh chính sách tài chính-tiền tệ hiệu quả, có quy mô đủ lớn, có mục tiêu trọng tâm, trọng điểm vì nếu không đủ liều lượng thì có thể không giải quyết những vấn đề cấp bách, không tạo ra sự thay đổi, thậm chí lãng phí hơn. Trong đó, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế là yêu cầu bắt buộc và rất quan trọng.

Việc sử dụng các chính sách đều phải bảo đảm tính an toàn cho nền kinh tế. Do vậy, cần tính toán kỹ lưỡng tác động đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế, khả năng cân đối và trả nợ, có thể chấp nhận một số chỉ tiêu thay đổi trong ngắn hạn nhưng phấn đấu bảo đảm các mục tiêu cho cả giai đoạn./.