Phim khoa học tài liệu: Tham lam và lan man
Phim còn bị lẫn vào thể loại phóng sự điều tra, thiếu chất tài liệu; dài dòng, không nhất quán; chủ đề quá vĩ mô nên nội dung tản mạn…
Sau nhiều ngày làm việc căng thẳng, Ban giám khảo thể loại phim khoa học tài liệu Cánh diều 2011 đã đưa ra lựa chọn cuối cùng. Những tác phẩm xuất sắc nhất thể loại phim khoa học và tài liệu sẽ được tôn vinh tại lễ trao giải Cánh diều 2011, tối 17/3, tại Hà Nội. Công việc chấm giải đã hoàn tất, kết quả đã có nhưng những người cầm cân đẩy mực vẫn còn nhiều băn khoăn về chất lượng phim tài liệu khoa học năm nay.
51 tác phẩm, trong đó có 43 phim tài liệu và 8 phim khoa học là con số phim gửi dự thi giải Cánh diều 2011 - đây được xem là mùa giải bội thu của dòng phim tài liệu, khoa học. Các tác phẩm đa dạng về mặt thể loại: Phim tài liệu sự kiện, phim tài liệu chính luận, phim tài liệu chân dung, phim tài liệu nghệ thuật, phản ánh toàn cảnh xã hội Việt Nam thời gian qua.
Đã có những tác phẩm đi sâu vào những vấn đề của cuộc sống ngày hôm nay, phân tích mặt tích cực và tiêu cực trong xã hội. Đặc biệt là ở mảng đề tài biển đảo xuất hiện nhiều chủ đề mới, hấp dẫn như: Những chiến sĩ hải đồ, Sóng nhà giàn, Tiếng vọng từ đảo xa…
Tuy nhiên, bên cạnh đa dạng thể loại, nhiều về số lượng, vẫn còn một số tác phẩm bộc lộ nhược điểm như: bị lẫn vào thể loại phóng sự điều tra, thiếu chất tài liệu; dài dòng, không nhất quán dẫn đến cảm giác mệt mỏi cho người xem; chủ đề quá rộng, quá vĩ mô nên nội dung tản mạn…
Nhà báo Việt Văn – thành viên Ban giám khảo chia sẻ: “Nhìn chung là kém hơn mọi năm. Bây giờ phim tài liệu không bị bó hẹp biên độ nữa có nhiều phim dài 1 tiếng. Nhưng rõ ràng khi cho anh dung lượng dài anh bắt đầu tham và tản mát. Ví dụ có những phim về chân dung rất dài, xem rất mệt mỏi. Nhiều phim như bản báo cáo thành tích, cố gắng đầy đủ, cái gì cũng đủ nhưng thành ra cái gì cũng thiếu. Người ta không thấy được nhân vật đó. Thứ 2, đối với phim về một số tướng lĩnh, chỉ thể hiện bề ngoài mà không làm rõ đời thường hộ như thế nào, trong khi phim tư liệu chân dung phải làm rõ tính cách đời thường của nhân vật”.
Lời bình mảng phim tài liệu khoa học dự giải năm nay cũng gây nhiều tranh cãi, một số tác phẩm quá tham lời bình, lan man… như nhận xét của đạo diễn, nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Sỹ Chung: “Dường như những tác giả luôn luôn lo lắng người xem không hiều điều mình diễn đạt trong phim. Quên đặc trưng của truyền hình và điện ảnh là ngôn ngữ của hình ảnh. Thường dùng lời bình áp đặt người xem, khiên cưỡng định hướng tư duy cho khán giả quên cảm nhận của người xem từ hiện thực được lựa chọn và thể hiện trong phim”.
Tại mảng phim tài liệu khoa học năm nay, một số ban giám khảo tự nhận đã ép mình “tôn vinh” những tác phẩm ở mức mạch lạc dù đó chưa thật xúc động, chưa thật xuất sắc, như cách để gạn đục khơi trong cho dòng phim tài liệu khoa học. Kết quả này thực sự không nằm trong suy nghĩ của những người yêu thể loại phim tài liệu./.