Tượng Huyền Thiên Trấn Vũ - bảo vật quốc gia
VOV.VN - Tượng Trấn Vũ ở xã Thạch Bàn, thuở ban đầu được làm bằng gỗ, về sau mới được đúc bằng đồng. Tượng được công nhận là bảo vật quốc gia năm 2015.
Theo các tài liệu Hán – Nôm còn lưu lại tại di tích thì pho tượng Đức Thánh Trấn Vũ có từ rất lâu. Bia “Trấn Vũ Điện bi ký” dựng năm Minh Mệnh năm1820) ghi: “Khi Lê Thánh Tông (1460-1496) đem quân đánh Chiêm Thành, ông đã dừng chân, nghỉ lại ở địa phận Cự Linh (xã Thạch Bàn, Long Biên, Hà Nội ngày nay), được thần Trấn Vũ ứng mộng. Vua cảm thấy xúc động, liền sai dân lập đền thờ, cho tạc tượng gỗ cùng bài vị ghi: “Hiển Linh Trấn Vũ quán”. Vua lại gia ân, ban cho dân làng sở tại một số ruộng đất để phục vụ hương hỏa cho đền.
Đến năm Đinh Mão, niên hiệu Cảnh Hưng (1747), dân làng đã đúc tượng đồng thay thế tượng gỗ. Tuy nhiên, nhiều người đến đây chiếm bái cảm thấy tượng chưa xứng với quy mô của đền. Do đó, đến năm Mậu Thân (1788), nhân dân sở tại đúc lại tượng Thánh Trấn Vũ, năm Nhâm Tuất (1802) thì hoàn thành. Tượng tồn tại đến ngày nay”.
 |
| Cổng đền Trấn Vũ. |
Theo Bia “Huyền Thiên Thượng đế bi ký”, khắc năm Mậu Thìn, niên hiệu Bảo Đại năm thứ 3 (1927): “Trong quán Trấn Vũ, trước đây thờ bài vị, đặt trên long ngai. Bài vị khắc 5 chữ: “Hiển linh Trấn Vũ quán”, bên cạnh bài vị này khắc 5 chữ “Phú Vương phủ tín cúng” (phủ Phú Vương cung tiến). Dưới thời Lê Thánh Tông, vua đã ban chiếu cho tạc tượng gỗ để phụng sự. Sau đó, khoảng 292 năm, dưới thời Lê Hiền Tông, vào năm Đinh Mão, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 8 (1747), tượng gỗ bị hư hỏng, vâng lệnh vua, các quan hợp sức với dân Ngọc Trì đúc lại tượng đồng phụng sự”.
Đến năm Bính Thìn, niên hiệu Khải Định năm 1916, ông Nguyễn Trinh Cán, một vị Tiên chỉ người trong làng, từng giữ chức Tu Soạn, Viện Hàn Lâm, nhận thấy tượng đồng bị rỉ, do lẫn nhiều tạp chất, đã thương thảo với các vị chức sắc trong làng, căn cứ theo “Thánh tích” (Thánh khoác áo bào màu đen), đã thuê thợ dùng sơn ta, pha thành màu đen sậm để sơn tượng.
 |
| Tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng nặng 4 tấn được an vị ở giữa hậu cung đền Trấn Vũ. |
 |
Trong đền, tượng bằng đồng được an vị ở giữa hậu cung, cao khoảng 3,9 m, nặng khoảng 4 tấn. Pho tượng Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ mang phong thái của một vị Đạo sĩ, với hai chân buông xuống dưới; tay trái bắt ấn, co ngang rồi khép trước ngực; tay phải tỳ trên đốc kiếm cắm thẳng xuống lưng rùa. Quấn quanh kiếm là một con rắn trong tư thế đang lao xuống. Tượng có đầu để trần, mặt tròn, mắt mở to, nhìn thẳng, mày rậm, mũi to, cằm tròn, miệng khép, môi dày, có ria mép, tai to, toả ra dáng dấp uy nghiêm, mình mặc áo giáp, trên áo điểm xuyết một số dạng hoa văn, như hổ phù – được cách điệu dưới dạng hoa lá (ở đầu gối); hoa văn tổ ong nổi (ở cánh bắp tay), hoa lá thiêng (ở diềm áo), rồi long mã (ở bổ tử - trước ngực… Tượng mang phong thái “hiền hoà”, gần gũi với tinh thần tạo tượng dân gian của người Việt… Trong truyền thuyết, Trấn Vũ cũng là vị thần giúp An Dương Vương xây thành Cổ Loa.
Ông Ngô Quang Khải, Ban quản lý di tích đền Trấn Vũ cho hay: “Đền Trấn Vũ từ xa xưa đã được các triều đại phong kiến xếp vào loại đền linh thiêng, nhiều đời vua ban phong sắc chữ, mỗi lần lễ hội đều được quan tâm, nhân dân xa gần đến dâng hương cầu nguyện điều tốt lành, tâm linh khát vọng trở thành tình cảm thiêng liêng của mỗi người dân. Tượng Trấn Vũ và ngôi đền được cho là linh thiêng nhất vùng này, người dân thờ kính".
Ngoài đền Trấn Vũ ở thôn Ngọc Trì, tượng thần Trấn Vũ còn được người dân thờ phụng ở nhiều nơi như đền Quán Thánh (Ba Đình), chùa Huyền Thiên (Hoàn Kiếm), quán Thụy Lôi (Đông Anh). Trong đó, tượng thần ở đền Trấn Vũ có nhiều nét tương đồng với tượng ở đền Quán Thánh từ chất liệu, thần thái đến tay chống kiếm.
Thần tích về Thần Huyền Thiên Trấn Vũ có nhiều dị bản khác nhau. Có truyền thuyết cho rằng: “Vào thời Tuỳ Khai Hoàng (667), sau khi tu luyện đắc đạo ở núi Vũ Dương, Huyền Thiên Thượng Đế thường đi du ngoạn khắp nơi để thưởng thức cảnh đẹp thiên nhiên. Rất nhiều lần ngài xuất hiện ở trần gian để tiễu trừ yêu ma giúp dân lành”.
Cũng có truyền thuyết cho rằng “Thần Huyên Thiên Trấn Vũ vốn là một hoá thân của Ngọc Hoàng Thượng Đế giáng trần tu theo đạo Phật và đắc đạo, được phong hiệu là Huyền Thiên Thượng Đế Đãng ma Thiên tôn vô lượng thọ Phật”. Ngài giáng trần với Kim ấn Vương hư Sư tướng, thần kiếm Tam thai Thất Tinh và 500 viên Linh Đan, cùng với 36 vị Thiên tướng thu trừ yêu quái các sơn thuỷ động, giúp cho tam giới yên bình, nhân thế ổn định, vạn vật sinh sôi./.
