Xét tặng danh hiệu nghệ sĩ: Không nên quy đổi huy chương

Sáng 11/11, Hội nghị - Hội thảo Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số 89 của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú” được tổ chức tại Hà Nội đã trao đổi, thảo luận về những ưu điểm, hiệu quả đạt được và một số vấn đề còn vướng mắc trong công tác triển khai thực hiện Nghị định số 89/2014/NĐ-CP.

Các nghệ sĩ vinh dự được Thủ tưởng Nguyễn Xuân Phúc trao tặng danh hiệu trong đợt xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú" lần thứ 9.

Triển khai thực hiện Nghị định, từ năm 2015 đến nay, Bộ VHTT&DL đã tổ chức được 2 đợt xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú”. Trong đợt xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú”.  lần thứ 8 năm 2015, Chủ tịch nước đã có Quyết định phong tặng, truy tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân" cho 102 Nghệ sĩ ưu tú và danh hiệu "Nghệ sĩ ưu tú” cho 379 nghệ sĩ. Trong đợt xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú” lần thứ 9 năm 2018, Chủ tịch nước đã có Quyết định phong tặng, truy tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân" cho 84 Nghệ sĩ ưu tú và danh hiệu "Nghệ sĩ ưu tú” cho 307 nghệ sĩ.

Theo ông Phùng Huy Cẩn, Vụ trưởng Vụ Thi đua khen thưởng (Bộ Văn hóa - thể thao & du lịch), việc trao tặng danh hiệu vinh dự cao quý của Nhà nước cho các nghệ sĩ đã góp phần động viên, khích lệ các văn nghệ sĩ “những người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa” hết mình cống hiến cho nền văn học nghệ thuật nước nhà, say mê trong sáng tạo, biểu diễn nghệ thuật, để có nhiều chương trình, tác phẩm, tiết mục nghệ thuật có giá trị phục vụ nhân dân. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được vẫn còn một số vướng mắc trong quá trình xét tặng danh hiệu: vướng mắc về tiêu chuẩn, số lượng thành viên hội đồng các cấp và cơ cấu hội đồng; về tỷ lệ phiếu bầu tại các hội đồng xét tặng danh hiệu, quy định trường hợp vắng mặt, hội đồng xin ý kiến thành viên bằng văn bản là khó khăn đối với lĩnh vực văn học, nghệ thuật. 

Không chỉ dựa vào huy chương

Xoay quanh việc quy đổi thành tích mà Nghị định đưa ra tại khoản 4 Điều 9 chương II về “Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú”: “Có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia hoặc 01 giải Vàng quốc gia và 02 giải Bạc quốc gia”, nhiều đại biểu cảm thấy chưa thỏa đáng.

“Có thể đặc cách trong xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú” nhưng không nên quy đổi huy chương” – là ý kiến của phần đông đại biểu có mặt tại Hội nghị. Theo các đại biểu việc quy đổi 2 huy chương Bạc thành một huy chương Vàng để xét tặng danh hiệu là vô lý. Bởi danh hiệu dành cho cá nhân không phải góp nhặt từ cái này sang cái kia.

Hội nghị - Hội thảo Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số 89 của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú” diễn ra vào ngày 11/11.

NSND Phạm Ngọc Khôi, Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam nêu ý kiến: “Vàng mãi là vàng và bạc thì mãi chỉ là bạc, không thể nấu 1 cân bạc để thành 1 lạng vàng, nó khác nhau về phân khúc”.

Việc quy đổi huy chương dẫn đến nhiều nghệ sĩ có thành tích quy đổi nổi bật, nhưng ảnh hưởng của người đó với quần chúng, với đồng nghiệp thì mờ nhạt.

NSND Thanh Hoa bày tỏ quan điểm rằng, chính vì tiêu chí huy chương được coi trọng trong việc xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú”, nên ngày càng có nhiều cuộc thi, liên hoan được tổ chức, trong đó, tồn tại việc “chạy chọt” huy chương. Hay nhiều nghệ sĩ giành huy chương trong các cuộc biểu diễn chuyên nghiệp, nhưng khán giả chẳng biết là ai. Trong khi đó, có những nghệ sĩ cả đời phục vụ công chúng, không đi thi thì lại chẳng có huy chương nào để xét, như vậy rất thiệt thòi.

“Cần phân biệt rõ danh hiệu để tôn vinh những người nghệ sĩ cống hiến cho nhân dân hay nghệ sĩ cống hiến trong ngành. Theo tôi, sự cống hiến để được khán giả, được nhân dân yêu quý quan trọng hơn rất nhiều”, NSND Thanh Hoa nói.

NSND Nguyễn Quang Vinh, Quyền Cục trưởng Cục Biểu diễn Nghệ thuật cũng cho rằng đã đến lúc phải thay đổi. Phải đánh giá đúng cả 4 tiêu chí trong việc xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú”cho các nghệ sĩ bởi có những hội đồng đặt tiêu chí cống hiến xã hội lên trên thì lại có hội đồng đặt tiêu chí huy chương lên đầu. Ông Vinh nói: “Đây cũng là một mâu thuẫn, chúng ta có 4 tiêu chí, huy chương chỉ là 1, nếu đủ huy chương chỉ là 1/4, nhưng trong khi xem xét chúng ta hầu như loại bỏ 3 tiêu chí mà chỉ xem có đủ huy chương không. Thứ 2 phải thực sự là một nghệ sĩ nổi tiếng được đồng nghiệp và nhân dân mến mộ, điều này tôi nghĩ điều này với nghệ sĩ biểu diễn là hết sức quan trọng. Vây chúng ta có thể nghiên cứu lấy ý kiến từ công chúng hỗ trợ cho hội đồng bình chọn này thì nó sẽ hiệu quả hơn”.

Không “bỏ sót” tôn vinh các nghệ sĩ tài năng

Cũng trong Hội nghị, các đại biểu đưa ra ý kiến xây dựng tiêu chí đánh giá riêng cho từng lĩnh vực cụ thể. Dù đã có cơ chế cởi mở hơn nhưng  việc xét tặng danh hiệu cho nghệ sĩ hiện nay vẫn tồn tại nhiều hạn chế, có phần chưa thỏa đáng giữa các loại hình nghệ thuật và giữa các nghệ sĩ. Các nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực văn hóa dân gian, nghệ thuật truyền thống, hậu cảnh hậu trường… có phần thiệt thòi hơn so với những nghệ sĩ hoạt động thường xuyên, xuất hiện trên truyền hình, các hội thi, hội diễn,… Vì thế các cho rằng mỗi lĩnh vực nên biết cách tôn vinh nghệ sĩ của mình. Từng ngành tôn vinh điểm sáng của mình, quy củ hơn cách xét huy chương như bây giờ.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã trao danh hiệu NSND cho nghệ sĩ Trần Hạnh.

Trong đợt xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú” lần thứ 8 và lần thứ 9, có một số trường hợp đề nghị xét tặng danh hiệu chưa đủ điều kiện, tiêu chuẩn, nhưng đó là các nghệ sĩ được hội đồng các cấp thảo luận, đánh giá là những nghệ sĩ thực sự có tài năng, có cống hiến trong lĩnh vực nghệ thuật chuyên ngành, được đông đảo công chúng mến mộ.

Các cấp hội đồng thông qua tỷ lệ phiếu bầu đã đều thống nhất cao xét trình Thủ tướng Chính phủ trình Chủ tịch nước xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” đối với các nghệ sĩ đó. Các trường hợp này, được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu đều được dư luận xã hội đồng tình, không có đơn thư khiếu nại, tố cáo. Theo ông Phùng Huy Cẩn để tránh “bỏ sót” việc tôn vinh các nghệ sĩ có tài năng, Bộ VHTT&DL thấy rằng cần đề xuất bổ sung thêm một nội dung trong Nghị định sửa đổi bổ sung Nghị định số 89/2014/NĐ-CP: Một số trường họp đặc biết, do Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định./.