Ai là người dám "mắng" danh ca Khánh Ly "đứng hát cho đàng hoàng"?

Người đó là nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Trịnh Công Sơn - Khánh Ly là cặp đôi có dấu ấn đặc biệt và độc nhất trong nền âm nhạc Việt Nam. Họ đã làm bàng hoàng, ngất ngây cả một thế hệ vào cuối thập niên 60, đầu thập niên 70 của thế kỷ trước. Và giờ đây, khi một người đã ra đi, một người ở độ tuổi thất thập cổ lai hy, âm nhạc của họ vẫn khiến hàng triệu người mê đắm, tôn thờ.

Trinh Công Sơn lần đầu gặp Khánh Ly tại Đà Lạt trong một hộp đêm có tên Tulipe Rouge. Khi đó, Khánh Ly thường hát tại các phòng trà, hộp đêm, còn Trịnh Công Sơn cùng nhóm bạn lên Đà Lạt chơi.

Ngay khi nghe Khánh Ly hát lần đầu tiên, Trịnh Công Sơn đã bị cuốn hút. Ông chủ động làm quen. Sau này, mỗi lần có dịp lên Đà Lạt, ông đều tới nghe Khánh Ly hát.

Trong cuốn sách Đằng sau nụ cười, Khánh Ly gọi cuộc gặp gỡ với Trịnh Công Sơn là "định mệnh". Danh ca viết: “Cứ tưởng đời sẽ mãi lêu bêu cho tới ngày cuối, nhưng nếu định mệnh là điều có thật thì điều đó đã đến với tôi một đêm mưa tại Đà Lạt. Dáng người mảnh khảnh, cặp kính trắng tròn, gọng đồi mồi, cặp mắt bồ câu, vầng trán cao, rộng, sống mũi thẳng, nụ cười đẹp tươi với chiếc răng khểnh.

Người con trai đó nói với tôi bằng giọng Huế. Dân Đà Lạt đa số nói tiếng Huế nhưng hơi lai, nhưng Sơn là Huế chay. Sơn với hai bàn tay gầy guộc, những ngón tay dài, tài hoa, tháp cho tôi một đôi cánh, xỏ vào chân tôi đôi hài bảy dặm. Cô bé Lọ Lem lột xác. Lột xác để từ một đoạn trường này bước sang một đoạn trường khác”.

Sau này, dù nhiều năm đã trôi qua, Khánh Ly vẫn nhớ như in về cuộc gặp gỡ đó. Bà kể lại: "Ông Trịnh Công Sơn ngày đó đẹp trai lắm, ở ngoài đẹp trai hơn trong hình nhiều. Ông còn nho nhã, dịu dàng, phong cách, nhìn một cái là có cảm tình, tin cậy được. Nhưng đó là sự tin cậy trong sáng, chứ không phải có tà ý hay phải lòng gì".

Còn nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng gọi cuộc gặp gỡ đầu tiên với Khánh Ly là sự tình cờ may mắn. Ông nói: "Gặp gỡ ca sĩ Khánh Ly là một may mắn tình cờ, không phải riêng cho tôi mà còn cho cả Khánh Ly.

Lúc gặp Khánh Ly đang hát ở Đà Lạt, lúc đó Khánh Ly chưa nổi tiếng nhưng tôi nghe qua giọng hát thấy phù hợp với những bài hát của mình đang viết và lúc đó tôi chưa tìm ra ca sĩ nào ngoài Khánh Ly".

Sau cuộc gặp gỡ đầu tiên ấy, Trịnh Công Sơn rất nhiều lần mời Khánh Ly về Sài Gòn hát, nhưng nữ ca sĩ đều từ chối. Khánh Ly yêu Đà Lạt, yêu cái sự yên tĩnh, thanh bình của thành phố núi, và cảm thấy không phù hợp với sự nhộn nhịp của thành phố lớn như Sài Gòn.

Thế nhưng, một lần nữa định mệnh lại sắp xếp để Khánh Ly và Trịnh Công Sơn gắn kết với nhau. Trong một buổi chiều năm 1967, hai người tình cờ gặp lại nhau trên đường Lê Thánh Tôn - Sài Gòn. Rồi ngay tối hôm đó, họ có buổi biểu diễn chung đầu tiên tại sân cỏ Trường Đại học Văn khoa.

Sau này, trong một video, Khánh Ly kể lại buổi biểu diễn đánh dấu bước ngoặt trên con đường ca hát của mình: "Lúc đó, tôi chẳng biết mình hát cho ai, có tiền không, cứ nghe bảo là đồng ý đã. Đêm hát đầu tiên của tôi là năm 1967, trên sân cỏ của Trường Đại học Văn khoa. Tại đó, cỏ đá lởm chởm, ai đến thì ngồi xuống nghe, mỗi người một chỗ.

Tôi vừa đến nơi thì choáng ngợp vì quá đông người, khiến tôi sợ hãi. Chưa bao giờ tôi thấy đông người đến thế. Vì run quá nên tôi quyết định bỏ giày ra để đứng cho đỡ chông chênh. Tôi nhớ về thời còn đi chân đất chạy lông nhông ở Đà Lạt để lấy lại bình tĩnh. Đó là hành động tình cờ, chứ không phải chủ đích của tôi là bỏ giày. Tôi đâu dám nghĩ chuyện làm dáng, làm màu, chỉ tìm cách để hát được thôi.

Lúc đó tôi còn không biết nhạc, không thuộc lời, hát trật lên trật xuống. Tôi sợ quá nên vịn vai ông Trịnh Công Sơn, ông hất tay tôi ra nói: Đứng hát cho đàng hoàng".

Không ngờ, buổi biểu diễn đó gây tiếng vang lớn. Giọng hát khàn đục của Khánh Ly chắp cánh cho những ca khúc của Trịnh Công Sơn. Danh hiệu "Nữ hoàng chân đất" của Khánh Ly cũng ra đời từ đó.

Buổi biểu diễn này mở đầu cho chuỗi hành trình của hai tâm hồn đồng điệu Khánh Ly - Trịnh Công Sơn. Họ gắn bó mật thiết với nhau trong suốt 10 năm rực rỡ nhất của tuổi trẻ và mãi là tri kỷ sau này.

Khánh Ly tâm sự về khoảng thời gian đi hát cùng Trịnh Công Sơn: "Thời ấy, tôi phải chịu đói, chịu khổ, chịu nghèo, không cần biết đến ngày mai, không cần biết đến ai cả, mà vẫn cảm thấy mình cực kỳ hạnh phúc, cảm thấy mình sống khi được hát những tình khúc của Trịnh Công Sơn".

Có một điều lạ là những bóng hồng đi qua cuộc đời Trịnh Công Sơn đều được ông lưu lại bằng một vài tình khúc, nhưng trong số 600 ca khúc của nhạc sĩ, không hề có một sáng tác nào dành riêng cho Khánh Ly. Thế nhưng, bóng dáng của Khánh Ly vẫn luôn xuất hiện trong những sáng tác của Trịnh Công Sơn.

Trong cuốn Đằng sau những nụ cười, Khánh Ly từng kể về buổi chiều bà và Trịnh Công Sơn ngồi cạnh nhau bên dòng sông Hương thơ mộng: "Một hôm tôi hỏi Sơn: 'Sống trong đời mình cần phải có gì? Làm gì?' Sơn cười, ngón tay dài khẽ đẩy cái gọng kính đang trễ xuống. Câu trả lời ngắn gọn: 'Cần có một tấm lòng'. Tôi nhìn Sơn: 'Một tấm lòng?'. Ở giữa thế kỷ này, giữa thời gạo châu, củi quế, giữa thời giá trị con người được đánh giá bằng áo quần, nhà cửa, vòng vàng, hột xoàn... Một tấm lòng để làm gì? Sơn nhìn tôi, ngón tay lại đẩy cao gọng kính. Sống trong đời ta luôn luôn phải sống với một tấm lòng, phải có một tấm lòng, dù không để làm gì cả, dù chỉ để... gió cuốn đi. Tôi nhìn sững Sơn, không nhớ là bao lâu, nhưng chắc chắn là lâu lắm".

Và một phần cuộc nói chuyện đó đã được Trịnh Công Sơn viết thành ca khúc Để gió cuốn đi.

Sau năm 1975, Khánh Ly và Trịnh Công Sơn xa nhau. Một người ở Việt Nam, một người ra hải ngoại. Tuy vậy, họ vẫn luôn nghĩ về nhau. Khi nhắc tới Trịnh Công Sơn, người ta vẫn phải nhớ tới Khánh Ly, và dù có bao nhiêu nghệ sĩ hát nhạc Trịnh đi chăng nữa, người ta vẫn không thể quên được dấu ấn đặc biệt của Khánh Ly./.