Giải Dế Mèn tôn vinh các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi

Là giải thưởng nghệ thuật thường niên do báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) sáng lập và tổ chức từ năm 2020, Giải Dế Mèn nhằm tìm kiếm và tôn vinh các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí xuất sắc "của thiếu nhi" (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc "vì thiếu nhi" (thiếu nhi là đối tượng phục vụ). Cơ cấu giải thưởng bao gồm Giải thưởng Lớn mang tên Hiệp sĩ Dế Mèn (Cricket Knight) và một số giải Khát vọng Dế Mèn (Cricket Desire).

Trong mùa giải đầu tiên, giải Hiệp sĩ Dế Mèn đã được trao cho nhà văn Nguyễn Nhật Ánh với tác phẩm "Làm bạn với bầu trời" cùng sự nghiệp sáng tác cho thiếu nhi với 40 đầu sách. 4 giải Khát vọng Dế Mèn được trao cho: Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung với chùm bài hát cho thiếu nhi, nhà văn Nguyễn Chí Ngoan với bản thảo tập truyện ngắn "Mộng giang hồ", và hai tài năng nhí là Cao Khải An (12 tuổi) với bản thảo truyện dài "Chuyện của Bắp ăn mơ và xóm đồi rơm" và Nguyễn Đới Chung Anh (10 tuổi) với chùm tranh về Covid-19.

Được tái khởi động từ cuối tháng 3/2021, nhưng đến giữa chừng, dịch Covid-19 bùng phát. Dẫu vậy, Giải Dế Mèn lần 2 vẫn về đích đúng kế hoạch với gần 120 tác phẩm dự thi, tính đến hạn chót nhận tác phẩm là 24h ngày 15/5/2021, tăng gần 20 tác phẩm so với mùa giải đầu tiên. 

Chất lượng mùa giải năm nay được đánh giá khá cao, với sự xuất hiện của nhiều tác giả đã thành danh, trong đó có những người đã chạy đua với thời gian để kịp hoàn thành bản thảo dự thi vào giờ chót. Trong các văn nghệ sĩ nhí dự thi có 2 tác giả thiếu nhi đang học lớp 3 hoặc lớp 6 đã dự thi bằng 2 tiểu thuyết dài hàng trăm trang, thuộc thể loại fantasy, trong đó một tiểu thuyết song ngữ - ban đầu được viết bằng tiếng Anh (dự kiến 4 tập, mới hoàn thành 1 tập) rồi mới dịch ra tiếng Việt và được các bạn cùng lớp minh họa. 

Cũng như mùa giải trước, các tác phẩm dự thi chủ yếu là văn học, phổ biến nhất là truyện dài, truyện vừa và tiểu thuyết (có tiểu thuyết giả tưởng dài cả ngàn trang), chỉ có một số ít truyện ngắn và thơ. Khoảng 20 phim hoạt hình đã tham gia dự thi, trong đó có các phim nghệ thuật trên 10 phút và các series phim hoạt hình dài kỳ đã và đang được đầu tư rất công phu. Lĩnh vực âm nhạc ít hơn, nhưng rất vinh dự đón nhận sự tham gia của một vở ca kịch đồ sộ với một số ca khúc đã được thu âm. 

Ban sơ khảo gồm những gương mặt đang hoạt động rất tích cực để thúc đẩy “văn hóa” đọc trong cộng đồng hôm nay như nhà văn Nguyễn Trương Quý, nhà báo Nguyễn Thanh Bình, biên tập viên sách Nguyễn Hoàng Dương, nhà thơ Chu Hồng Tiến, nhà nghiên cứu Phùng Hoàng Anh…. đã tận lực xem, nghe, đọc theo hình thức “cuốn chiếu” toàn bộ các tác phẩm được đề cử hoặc dự thi trong một thời gian ngắn, đề chọn ra 16 tác phẩm tiêu biểu lọt vào vòng chung khảo. Trong đó có 8 tác phẩm sách – truyện tranh, 2 tác phẩm mỹ thuật, 3 tác phẩm điện ảnh và 3 tác phẩm âm nhạc.

Tất cả cho thấy nguồn mạch sáng tác văn hóa nghệ thuật thiếu nhi vẫn chảy liên tục bất chấp những khó khăn do tình hình dịch bệnh. Đặc biệt, các series sách tranh, series truyện tranh, series phim cho thiếu nhi vẫn đều đặn được xuất bản, phát hành, thu hút một lượng công chúng ổn định. Số lượng các bản thảo tốt, ở mức có thể biên tập và in thành sách được, lên tới con số hàng chục, nếu chỉ tính riêng trong giải Dế Mèn. Điều đó cho thấy nếu được đầu tư, chăm chút thì chúng ta đã có thể có ngay được một mùa sách thiếu nhi đầy đặn, chỉ trong phạm vi một cuộc thi.

Từ ngày 20 – 27/5, Hội đồng giám khảo do nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng đã có 2 phiên họp chung khảo trực tuyến với sự tham gia của các thành viên gồm: nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; họa sĩ Thành Chương; nhạc sĩ – nhà thơ Nguyễn Thụy Kha; họa sĩ “Thần đồng Đất Việt” Lê Linh và nhà báo Lê Xuân Thành, Tổng biên tập báo Thể thao và Văn hóa. 

Hội đồng giám khảo đã thảo luận và bỏ phiếu kín để chọn các giải thưởng Hiệp sĩ Dế Mèn và Khát vọng Dế Mèn. 

Hiệp sĩ Dế Mèn là danh hiệu cao quý nhất của Giải thưởng này được lập ra nhằm trao cho các tác giả có những đóng góp to lớn cho thiếu nhi trong suốt cả cuộc đời và sự nghiệp của mình, đồng thời phải có tác phẩm có chất lượng cao (lọt vào vòng chung khảo) trong năm trao giải. Phát biểu tại phiên họp cuối cùng của Hội đồng giám khảo, nhà thơ Trần Đăng Khoa cho biết, Hội đồng để ngỏ khả năng “phong” Hiệp sĩ Dế Mèn cho các tác giả trẻ, các tài năng nhí, miễn là có tác phẩm thật sự xuất sắc, thuyết phục được toàn thể Hội đồng giám khảo. 

Liệu năm nay có giải Hiệp sĩ Dế Mèn không? Vinh danh ai? Kết quả của Giải thưởng sẽ được công bố vào 10h ngày 1/6/2021, đúng ngày Quốc tế thiếu nhi. Do tình hình dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp nên Lễ trao giải sẽ tổ chức không có khán giả trực tiếp tại Hà Nội và TP.HCM. Các tác giả đoạt giải sẽ được mời đến nhận Bằng chứng nhận Giải thưởng, “huy chương” Dế Mèn cùng tiền thưởng từ đại diện Hội đồng giám khảo, Ban tổ chức, Ban sơ khảo. Lễ trao giải sẽ được chụp ảnh, ghi hình, viết bài trên các phương tiện truyền thông và được gửi tới các cơ quan báo, đài trên toàn quốc.