Minh bạch tiền công đức và câu chuyện niềm tin

Thu chi minh bạch, tránh tư lợi

Số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho thấy, trên cả nước hiện có gần 9.000 lễ hội. Trong đó, có khoảng 7.000 lễ hội dân gian truyền thống, gần 1.400 lễ hội tôn giáo, hơn 400 lễ hội lịch sử, cách mạng, ngoài ra có gần 30 lễ hội du nhập từ nước ngoài. Về di tích, cả nước có trên 10.000 di tích đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh, gần 4.000 di tích đã được xếp hạng di tích quốc gia, 123 di tích đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Đồng thời, có trên 40.000 di tích đã được kiểm kê theo quy định của Luật Di sản văn hoá.

Tuy nhiên, từ lâu chưa có văn bản pháp luật điều chỉnh về quản lý, thu chi đối với lĩnh vực này mà mới chỉ dừng ở công văn hướng dẫn thực hiện. Trong khi trên thực tế người dân có nhu cầu rất lớn trong việc đóng góp cho hoạt động lễ hội, bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Vì vậy, việc Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 04/2023/TT-BTC (chính thức có hiệu lực từ 19/3/2023) hướng dẫn quản lý, thu chi tài chính cho công tác tổ chức lễ hội và tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội được đánh giá là văn bản pháp lý quan trọng.

Liên quan tới quản lý tiền công đức tại các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo, Thông tư số 04 quy định, các hình thức tiếp nhận tiền công đức, tài trợ cũng được quy định rõ, khi nhận tiền mặt sẽ có người tiếp nhận ghi chép, hòm công đức phải được kiểm đếm công khai định kỳ, nhận tiền chuyển khoản phải mở tài khoản ở Kho bạc Nhà nước hoặc ngân hàng thương mại và khi nhận các loại giấy tờ có giá trị, kim khí quý đều phải ghi chép cẩn thận đầy đủ. Qua đó, bảo đảm tính công khai, minh bạch trong công tác tiếp nhận và quản lý tiền công đức.

Theo Bà Vũ Thị Hải Yến, Phó Vụ trưởng Vụ Hành chính sự nghiệp, Bộ Tài chính, những năm qua, việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội còn nhiều bất cập, như xu hướng thương mại hoá và lợi dụng tổ chức lễ hội vì mục đích kinh tế, còn để xảy ra tranh chấp ở một số di tích, làm ảnh hưởng đến những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo.

“Thực tế người dân có nhu cầu rất lớn trong việc đóng góp cho hoạt động lễ hội, bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Trong khi việc quản lý di tích và tổ chức lễ hội ngày nay bị chi phối bởi nhiều yếu tố, đặc biệt là yếu tố kinh tế thị trường, đòi hỏi các vấn đề liên quan đến quyền, lợi ích vật chất cần được quản lý theo hướng minh bạch, rõ ràng. Việc ban hành Thông tư 04 thực sự cần thiết, giúp tạo hành lang pháp lý, tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức tham gia đóng góp tích cực hơn cho việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích và lễ hội nói riêng, phát triển văn hóa đất nước nói chung” - Bà Vũ Thị Hải Yến chia sẻ.

Phó Vụ trưởng Vụ Hành chính sự nghiệp, Bộ Tài Chính cũng cho rằng, khi đang ở trong bối cảnh của xã hội số, nền kinh tế số, bên cạnh việc công đức, tài trợ theo hình thức tiền mặt, thì việc công đức, tài trợ theo hình thức chuyển khoản là bình thường. Điều này không gây ảnh hưởng đến hành vi, thói quen công đức của người dân và cũng không cản trở các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.

Lấy lại niềm tin trong cộng đồng

Cùng bàn luận về vấn đề này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc nhận định, Thông tư 04 của Bộ Tài chính ra đời dù muộn nhưng vẫn rất hiệu quả, giúp quản lý việc thu chi tiền công đức vốn đã có rất nhiều bức xúc trong thời gian vừa qua. Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, việc thu chi tiền công đức trước giờ vẫn luôn là một hoạt động hết sức phức tạp và nhạy cảm:

“Ngay từ năm 1957, khi đất nước gặp muôn vàn khó khăn, Bộ Văn hoá đã ra một Thông tri về quản lý tiền thu chi trong lễ hội nói chung và trong công đức nói riêng. Trải qua thời gian, việc công đức có nhiều thay đổi, các khoản thu ngày một nhiều hơn, xã hội cũng có nhiều phức tạp hơn. Đó là lý do mà chúng ta cần có một văn bản quy phạm pháp luật đủ bao quát được những vấn đề của thực tiễn cuộc sống. Nghị định số 110/2018/NĐ-CP đã quy định rõ, giao cho Bộ Tài chính ban hành văn bản quản lý việc thu chi của lễ hội. Từ năm 2018 đến nay, cũng đã 5 năm, cho thấy chúng ta đã rất thận trọng để ban hành một văn bản liên quan đến một lĩnh vực nhạy cảm và phức tạp này. Mục đích nhằm lấy lại niềm tin trong xã hội về hoạt động công đức vốn có ý nghĩa lớn trong việc bảo tồn, phát huy, tôn tạo, xây dựng di tích cũng như tổ chức các lễ hội trong thời gian hiện nay”.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, để thông tư đi vào thực tiễn cuộc sống cũng như có đóng góp hiệu quả, cần phải làm tốt công tác tuyên truyền nhằm cụ thể hoá quy định của Thông tư. Bên cạnh đó, cần có sự vào cuộc của các địa phương, đặc biệt là các Ban quản lý di tích nhằm ban hành các quy chế, quy định cụ thể cho từng di tích, lễ hội của mình. Bởi mỗi di tích lễ hội sẽ có những quy mô, loại hình, cách thức sở hữu khác nhau.

“Nhà nước cần tăng cường chức năng kiểm tra, giám sát theo đúng thẩm quyền khi xảy ra các trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Thực hiện tốt những hoạt động quản lý sẽ giúp thông tư được triển khai có hiệu quả hơn. Những lộn xộn trong việc quản lý tiền công đức vừa qua cùng những xử phạt nghiêm minh chính là bài học làm gương. Các di tích, ban tổ chức lễ hội cần xem đó là bài học của riêng mình, để từ đó làm tốt hơn công tác thu chi tiền công đức” - PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh./.