Trao đổi về phản hồi với bài viết của nhà thơ Trần Đăng Khoa

Đó là Cuốn Từ điển type truyện dân gian Việt Nam. Ở trang 60, mục từ số 8 của cuốn sách đã đăng bản tóm tắt truyện dân gian Đi đánh thần hạn có nội dung và câu từ tương tự như trường ca của Trần Đăng Khoa viết từ khi ông 11 tuổi.

3 ngày sau đó, ngày 24/07/2013, đại diện nhóm tác giả cuốn từ điển - PGS.TS Nguyễn Thị Huế, người chịu trách nhiệm chủ biên đã cho đăng trên trang web của Viện Văn học - nơi bà công tác, bài viết “Trao đổi với nhà thơ Trần Đăng Khoa và bạn đọc về cuốn Từ điển type truyện dân gian Việt Nam”. Và ngày 25/07/2013, một bản tương tự đã được PGS.TS Nguyễn Thị Huế gửi đến vov.vn (xem chi tiết ở đây).

Trong bài viết, PGS-TS Nguyễn Thị Huế bày tỏ sự bất ngờ khi có sự “trùng tên”, trùng “nội dung” giữa tác phẩm của nhà thơ Trần Đăng Khoa với mục từ Đi đánh thần hạn trong công trình của bà.

Bà khẳng định: “là những người gắn bó với công tác nghiên cứu lâu năm, ý thức nghiêm cẩn về nghề nghiệp, chúng tôi xác định mỗi kết quả đạt được phải bắt đầu từ mồ hôi và công sức của mình”.

Tuy nhiên, trên thực tế nhóm tác giả của một cuốn từ điển - là loại sách công cụ đòi hỏi sự chính xác và tính khoa học rất cao, sách tham chiếu, tra cứu hàng đầu, đã vội vã “không thẩm định nguồn của nguồn truyện kể dân gian này và không đối chiếu các nguồn tài liệu khác nhau về type truyện này” như thừa nhận trong bài viết. Thật đáng tiếc vì đây lại chính là một trong những thao tác thiết yếu của những người làm công tác nghiên cứu văn hóa dân gian.

Trong khi chỉ gần gõ cụm từ “Đi đánh Thần Hạn” trên công cụ tìm kiếm google là có thể cho ra cả nghìn kết quả cho thấy tác giả bài thơ là ai. Vì không thẩm định và đối chiếc nên nhóm tác giả đã không biết về bản kể truyện thơ Đi đánh thần hạn của nhà thơ Trần Đăng Khoa xuất bản lần đầu năm 1970 và đã từng được tái bản 30 lần.

Bìa cuốn Từ điển type truyện dân gian Việt Nam dày 1099 trang. Ảnh: Trần Thiện Khanh/Viện Văn học

Bên cạnh việc thừa nhận thiếu sót của nhóm biên soạn, điều đáng nói là Chủ biên công trình cấp Bộ này đã dành hơn một trong 4 trang bài để lòng vòng giải thích về hiện tượng dân gian hóa các tác phẩm văn học viết chỉ để giảm nhẹ tình tiết cho sự “nhầm lẫn” và cẩu thả này.

PGS.TS Nguyễn Thị Huế cho rằng đây là việc hoàn toàn khác và “tuyệt đối” không thể cho rằng, nhóm tác giả của bà đã “phù phép” một truyện thơ có tác giả thành truyện dân gian.  

Lẽ ra với tinh thần tôn trọng chân lý mà bất kỳ nhà khoa học nào cũng phải có, PGS Nguyễn Thị Huế phải nhận thức rằng, “nhầm lẫn” hay “phù phép” thì kết quả cuối cùng vẫn là sai sự thật. Cung cách làm việc rất “nghiệp dư” của nhóm tác giả đã nâng tầm và hợp thức hóa cái sai đơn lẻ trong một cuốn sách bình thường vào một cuốn từ điển khoa học chuyên ngành. 

Một bộ từ điển “tầm cỡ”, được tài trợ bằng tiền đóng thuế của dân đã được biên soạn bởi một cán bộ có 40 năm thâm niên trong công tác nghiên cứu, cùng với những cán bộ có chuyên môn, bằng cấp và được nghiệm thu bởi một hội đồng khoa học nghiêm túc mà vẫn có những sai sót “đáng kinh ngạc”.

Lẽ ra các tác giả nên chân thành nhận lỗi và sửa chữa sai lầm này thay vì viết một bức thư dài chỉ nhằm lấp liếm cái sai và cách làm việc cẩu thả của mình. Đó là thái độ khó chấp nhận với những người làm khoa học chân chính./.