Ai phải chịu trách nhiệm về những sự cố công trình?

Câu chuyện về chất lượng các công trình xây dựng - giao thông, đặc biệt là những công trình có sử dụng nguồn vốn ngân sách, lại một lần nữa làm nóng dư luận khi trụ sở UBND quận Hoàng Mai - Hà Nội vừa mới đưa vào sử dụng đã xuống cấp nghiêm trọng. Ai phải chịu trách nhiệm cho những sự cố này? Câu hỏi không mới này vẫn chưa có lời giải đáp thỏa đáng.

Thủy điện Sông Tranh 2, thủy điện Đak Mek 3, hầm chui Văn Thánh, tháp truyền hình Nam Định… những công trình tiêu tốn hàng trăm tỉ đồng của ngân sách quốc gia, lẽ ra phải là biểu tượng cho sự phồn thịnh của đất nước, giờ đây lại đang trở thành “biểu tượng” cho tình trạng mất ổn định chất lượng công trình xây dựng, hay nói một cách nghiêm khắc hơn, là “biểu tượng” cho sự gian dối của một bộ phận người làm nghề xây dựng - trong quá trình xây dựng những công trình mang giá trị kinh tế, chính trị, văn hóa lớn này. Đối với những người có tâm huyết với nghề, đây thực sự là một thực tế đáng buồn và đáng xấu hổ.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chất lượng của công trình xây dựng thấp, cũng như không thiếu giải pháp để đảm bảo chất lượng công trình xây dựng. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là ý thức trách nhiệm của những người tham gia xây dựng. Sự thiếu trách nhiệm đã dẫn đến một loạt những vấn đề tại các công trình xây dựng và giao thông sử dụng vốn ngân sách hiện nay.

Trụ sở UBND quận HOàng Mai có giá trị đầu tư hàng chục tỷ đồng đang xuống cấp (Ảnh: Dân trí)

Đó là tình trạng rút ruột công trình, khiến cho vốn ngân sách bỏ ra thì lớn mà công trình đưa vào sử dụng lại có chất lượng thấp, mà công trình trụ sở UBND và Quận ủy quận Hoàng Mai, Hà Nội là một ví dụ. Đó là tình trạng để thất thoát, lãng phí trong quá trình xây dựng, bằng cách sử dụng các giải pháp kỹ thuật vượt quá yêu cầu chất lượng của công trình.

Đó còn là tình trạng ép tiến độ một cách duy ý chí, chỉ cốt lấy thành tích mà không quan tâm đến các yếu tố kỹ thuật - mà câu chuyện ép tiến độ thi công cốt nền từ 8 tháng xuống 3 tháng của hầm chui Văn Thánh, TP HCM để rồi 6 tháng sau hầm chui này bị lún nứt hẳn chưa phải là đã cũ.

Không khó để tìm ra nguyên nhân của những sự cố chất lượng trên các công trình sử dụng vốn ngân sách, vì tất cả các chi phí công khai đều có đơn giá rõ ràng, các chuyên gia ngành kế toán trung bình đều có thể tính toán được chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí báo cáo là bao nhiêu, công trình bị rút ruột ở những khâu nào. Các chuyên gia ngành xây dựng cũng có thể tính toán được các thông số kỹ thuật của công trình có đảm bảo hay không, thừa thiếu như thế nào. Thế nhưng, khi xảy ra sự cố, vẫn rất ít cá nhân và đơn vị phải chịu trách nhiệm thực tế, vẫn chưa có vụ việc nào được xử lý một cách quyết liệt, đến tận cùng. Phải chăng do chế tài chưa đủ mạnh?

Luật pháp của nước ta đã có đầy đủ hệ thống văn bản pháp quy cần thiết để xem xét và xác định trách nhiệm của từng cá nhân, đơn vị tham gia từng khâu trong quá trình xây dựng. Đặc biệt, Nghị định 15/2013 vừa được Chính phủ ban hành và có hiệu lực từ ngày 15/4 còn nhấn mạnh hơn nữa vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước, với điểm mới nổi bật là các khâu từ khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu công trình đều buộc phải thông qua các cơ quan quản lý Nhà nước thẩm tra để bảo đảm an toàn, chất lượng, hiệu quả đầu tư, tránh lãng phí, thất thoát.

Đồng thời, tăng cường chế tài xử lý, xử phạt hành chính theo đúng quy định của pháp luật đối với các bên liên quan trong việc kiểm soát chất lượng công trình xây dựng, tiến tới có thể cấm tạm thời hoặc vĩnh viễn đối với các nhà thầu thi công yếu kém.

Thế nhưng, sẽ chẳng bao giờ có một điều khoản nào quy định chữ “tâm” của những người làm xây dựng. Vậy nên, cách duy nhất để từng cá nhân trong từng khâu xây dựng làm việc đúng với trách nhiệm của mình, thì đã đến lúc cần xử lý những sai phạm trong quản lý chất lượng các công trình xây dựng một cách quyết liệt, triệt để.

Ngoài trao thưởng Cúp Vàng chất lượng cho các doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc như Bộ Xây dựng đã làm, thì cũng cần làm rõ trách nhiệm, xử phạt nghiêm và công bố công khai những đơn vị làm ăn gian dối. Có như vậy mới minh bạch được thông tin doanh nghiệp, giúp chủ đầu tư lựa chọn đúng nhà thầu. Bên cạnh đó cũng cần từ bỏ quan điểm lựa chọn nhà thầu nào bỏ thầu thấp nhất, vì chừng nào còn tìm kiếm nhà thầu bỏ giá thấp thì chừng đó vẫn còn đất cho những  tiêu cực, bớt xén ảnh hưởng tới chất lượng công trình.

Đặc biệt là cần có một tổ chức độc lập nghiệm thu, giám định chất lượng các công trình xây dựng để tránh tình trạng cơ quan quản lý Nhà nước “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.

Chúng ta đã có một hành lang pháp lý tương đối đầy đủ cho vấn đề quản lý chất lượng công trình xây dựng, nhưng chỉ khi nào trách nhiệm cụ thể của từng đơn vị hay cá nhân tham gia xây dựng công trình chịu trách nhiệm thực sự về chất lượng của công trình đó thì khi ấy chất lượng và tiến độ công trình mới được đảm bảo./.