Bãi thải ở Thái Nguyên: Ám ảnh nỗi lo sạt lở

• Phú Thọ đang di dời dân ra khỏi vùng sạt lở

Nhìn từ phía xa, bãi thải mỏ than Khánh Hòa sừng sững như một ngọn núi. Con đường bê tông liên xã dọc theo bãi thải bị các loại xe tải cỡ lớn cày xới, gồ ghề những ổ trâu, ổ voi, quanh năm bụi đất mù mịt.

Trước đây, bãi thải đất đá của mỏ than này cách đường chừng vài trăm mét, nhưng đến nay do tốc độ đổ thải tăng chóng mặt, chân bãi thải chỉ cách đường liên xã khoảng 5m. Dù đã đắp đê chắn, nhưng chẳng ai có thể biết được, đất đá thải có thể vùi lấp con đường bất cứ lúc nào. Không ít lần, đất, đá từ trên bãi thải lăn xuống đường, đe dọa sự an toàn của người dân qua lại nơi đây.

Tìm người bị nạn trong vụ sạt lở bãi thải tại mỏ than Phấn Mễ

Xã Phúc Hà có 14 xóm, thì 9 xóm nằm dưới chân bãi thải. Từ lâu nay, họ phải sống trong ô nhiễm, bởi nguồn nước ăn nhiễm bẩn, nhà cửa, vườn tược, vật dụng bị bụi than phủ đen. Các xóm nằm dọc bãi thải nước sinh hoạt vừa bẩn vừa thiếu; phần lớn người già, trẻ con bị nhiễm bệnh đường hô hấp. Vào tháng 3/2011, sau đợt nổ mìn khai vỉa than, hơn 20 hộ ở xóm 3, xã Phúc Hà bị nứt tường nhà, vỡ mái ngói, nhưng đến nay việc đền bù vẫn còn dang dở; toàn bộ diện tích ruộng lúa phía trước bãi thải bị bùn than tràn vào phải bỏ hoang không thể cấy lúa.

Bụi bặm, nguồn nước sinh hoạt nhiễm bẩn thật đáng lo với người dân Phúc Hà, nhưng sạt lở đất mới là nỗi ám ảnh lớn nhất. Dẫn chúng tôi đi quanh bãi thải cao ngất, ông Nguyễn Ngọc Hải (ở xóm 8, xã Phúc Hà) nói: “Sau vụ Phấn Mễ xảy ra, người dân hoảng sợ, lo sạt lở bãi thải. Có một số nhà khi mưa kéo dài đã tự sơ tán. Dân tâm lý rất muốn di chuyển nhà ra khỏi nơi nguy cơ sạt lở. Giờ mưa to gió lớn kéo dài trong 5 - 7 ngày thì không có gì dám nói trước. Tuy nhiên khu tái định cư chưa có, các hộ ở đây là các hộ nông dân nên di chuyển rất khó khăn. Mong muốn của dân là mau chóng giải quyết khu tái định cư”.

Thái Nguyên hiện có 85 điểm mỏ khai thác được cấp phép với hàng chục bãi thải có nguy cơ sạt lở cao, trong đó phải kể đến bãi thải của mỏ than Khánh Hòa (thuộc xã Phúc Hà, TP Thái Nguyên) với gần 300 hộ dân đang sống trong vùng nguy hiểm. Nguyện vọng của người dân nơi đây là được di dời nhanh chóng, và kế hoạch di dời cũng đã được phê duyệt, nhưng thực tế nhiều năm qua, họ vẫn phải sống trong nỗi lo sạt lở, vì chưa có nơi ở mới.

Đầu tháng 6 vừa qua, trên địa bàn xã Phúc Hà đã có mưa lớn liên tiếp nên một số điểm mặt sườn, ta luy bãi thải đã bị đẩy trôi xuống chân đê. UBND xã Thái Hà đã gửi kiến nghị lên TP Thái Nguyên và Công ty than Khánh Hòa đề nghị đẩy nhanh việc di chuyển các trụ sở công cộng và các hộ dân nằm trong vùng bán kính có nguy cơ xảy ra mất an toàn một cách nhanh nhất. Nhưng đến giờ, mọi việc vẫn dẫm chân tại chỗ.

Ông Nguyễn Minh Tuấn - Chủ tịch UBND xã Phúc Hà cho biết: Thành phố sẽ di dời 288 hộ dân theo kế hoạch đã được phê duyệt. Đợt 1 di chuyển các trụ sở công cộng là ủy ban nhân dân xã, trạm y tế, trường tiểu học và 65 hộ dân trong bán kính có khả năng sạt lở đến khu vực khác trên diện tích 6ha. Tuy nhiên, ông Nguyễn Minh Tuấn cũng thừa nhận hiện tại khu tái định cư đang trong quá trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng.

Chủ trương của UBND TP Thái Nguyên là di dời tất cả hộ dân đang sống dưới chân bãi thải Khánh Hòa và cũng là nguyện vọng chính đáng của các hộ dân địa phương. Nhưng chủ trương này đến nay vẫn khó thực hiện, vì khu tái định cư đã mấy năm nay vẫn đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng. Mặt khác, hơn một nửa số hộ dân được di chuyển vẫn chưa nhận tiền đền bù, vì nếu nhận tiền xong họ cũng chẳng biết đi đâu? Câu hỏi, khi nào mới hoàn thiện khu tái định cư cho người dân thì cơ quan chức năng của Thái Nguyên và Công ty than Khánh Hòa vẫn chưa thể trả lời được./.