Cần kiểm kê khí thải để "bốc thuốc, chữa bệnh" ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí ở Việt Nam đang diễn biến rất phức tạp và có tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe con người và thiệt hại về kinh tế. Theo các chuyên gia, chi phí giải quyết ô nhiễm không khí là rất lớn. Nếu vấn đề không được giải quyết và tiếp diễn trong tương lai, chi phí sẽ tích tụ theo từng năm. Ô nhiễm không khí không chỉ gây ra những tác hại nhãn tiền đối với con người, mà xa hơn, nguồn nhân lực của đất nước sẽ suy giảm nếu ô nhiễm không khí tiếp tục gây hại cho sức khỏe của các thế hệ tương lai.

Theo Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ TN&MT, hiện nay các kết quả theo dõi cho thấy, ô nhiễm tập trung vào hàm lượng bụi, trong đó có bụi mịn (PM2.5), các thông số NO2, O3, CO, SO2 đều đạt giới hạn cho phép quy chuẩn Việt Nam (QCVN 05:2023/BTNMT). Ô nhiễm có tính quy luật theo mùa (từ khoảng tháng 10 - 11 của năm trước, kéo dài tới tháng 3 - 4 năm sau) và tập trung chủ yếu tại một số điểm có mật độ giao thông cao và tập trung nhiều cơ sở sản xuất. Trong ngày, mức độ ô nhiễm cũng dao động, tập trung vào 6 - 8h sáng và 17 - 19h chiều.

Cụ thể, liên tục những ngày cuối năm 2024, đầu năm 2025, ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí IQAir xếp Hà Nội là thành phố ô nhiễm nhất thế giới với chỉ số chất lượng môi trường không khí (AQI) ở ngưỡng cao, rất có hại cho sức khỏe con người. Thậm chí, có những ngày, Hồ Tây (Hà Nội) có chỉ số ô nhiễm ở ngưỡng nâu - mức nguy hại cho sức khỏe con người.

PGS.TS Hoàng Anh Lê - Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: "Có những giai đoạn Trung Quốc chịu thiệt lại kinh tế do ô nhiễm môi trường, sau đó họ đã ước tính sơ bộ GDP kinh tế phát triển tới 30% nhưng chịu thiệt hại kinh tế tới 12% do ô nhiễm không khí. Khi thực hiện chương trình kiểm kê rác thải, Trung Quốc phát hiện ra được các hoạt động công nghiệp đã gây ra ô nhiễm không khí rất lớn. Như thầy thuốc, khi biết được bệnh, Trung Quốc đã cắt giảm các nguồn phát thải lớn đó. Hy vọng trong tương lai các địa phương của Việt Nam sẽ hoàn thành việc kiểm kê khí thải để bốc thuốc – chữa bệnh cho phù hợp".

Theo PGS.TS Hoàng Anh Lê, thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc đã rất thành công trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí (bụi mịn) mặc dù có điều kiện tự nhiên không thuận lợi. Tuy nhiên, nhờ ban hành nhiều chủ trương, chính sách, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó giai đoạn 2013 - 2017 tập trung xử lý nguồn phát thải công nghiệp và đốt than; giai đoạn 2018 - 2020 đẩy mạnh giải quyết vấn đề ô nhiễm từ phát thải giao thông, sau 5 năm triển khai, chất lượng không khí của thành phố Bắc Kinh được cải thiện rõ rệt. Nồng độ bụi mịn PM2.5 giảm 35,6% so với năm 2013; số ngày ô nhiễm nặng giảm 60%.

Những chìa khóa cho thành công của Bắc Kinh bao gồm mục tiêu rõ ràng; một loạt các biện pháp kiểm soát hiệu quả với các nguồn thải lớn như nhiệt điện, công nghiệp, giao thông, xây dựng, đốt hở; phương pháp thực thi các biện pháp kiểm soát hiệu quả sáng tạo với trách nhiệm thực thi cao; cùng với nền tảng khoa học và công nghệ được hỗ trợ phát triển mạnh mẽ.

Tương tự Bắc Kinh, đẩy lùi ô nhiễm không khí từ lâu đã trở thành một trong những ưu tiên hành động của Chính phủ Thái Lan, đặc biệt từ khi vấn đề bụi mịn PM2.5 gây ra những hậu quả nghiêm trọng và được chú ý từ năm 2019. Trong các biện pháp mà Thái Lan áp dụng, nổi bật là kế hoạch hành động quốc gia Giải quyết vấn đề ô nhiễm bụi mịn giai đoạn 2019 - 2024.

Kiểm soát ô nhiễm không khí trong "thời điểm vàng" hiện nay

TS. Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, ô nhiễm không khí ở Việt Nam có tính chất theo mùa, tuy nhiên, chưa bao giờ mức độ ô nhiễm chạm mức kỷ lục như hiện nay. "Giai đoạn hiện nay chính là thời điểm vàng để thu hút sự chú ý và tạo sự đồng thuận cao về vấn đề xưa nay vốn bị coi nhẹ này, từ đó, xác định và triển khai khẩn trương những giải pháp cấp bách và lâu dài trong kiểm soát chất lượng không khí".

Theo Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, những khó khăn trong công tác kiểm soát ô nhiễm không khí hiện nay đó là tắc nghẽn về thể chế, thiếu nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn, còn nặng về tiền kiểm thay vì hậu kiểm, thiếu dữ liệu khoa học, chưa xác định rõ trách nhiệm liên quan của các đối tượng có phát sinh nguồn bụi, khí thải gây ô nhiễm môi trường không khí…

Chắt lọc kinh nghiệm quốc tế, TS. Hoàng Dương Tùng cho rằng: "Mặc dù đã có nhiều biện pháp nhưng các biện pháp triển khai tại Việt Nam còn dàn trải, chưa có ưu tiên và chưa thực sự quyết liệt. Vì vậy, yếu tố quyết định thành công trong cuộc chiến với ô nhiễm không khí là quyết tâm chính trị và nguồn lực hỗ trợ. Cùng với đó, cần phân cấp phân quyền trong trách nhiệm quản lý về ô nhiễm không khí xuống tới cấp phường, xã. Không chỉ trông chờ trách nhiệm của lãnh đạo tỉnh, thành phố, chính quyền sở tại mà phải có sự đồng hành của người dân, doanh nghiệp bởi ô nhiễm không khí tác động chung tới tất cả mọi người. Cần tận dụng thời điểm vàng hiện nay để huy động toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc chiến với ô nhiễm không khí".

Nguyên nhân dẫn tới ô nhiễm không khí ở Hà Nội nghiêm trọng nhất nhì thế giới?

VOV.VN - Theo các chuyên gia có rất nhiều nguyên nhân dẫn dẫn tới ô nhiễm không khí ở Hà Nội nghiêm trọng nhất nhì thế giới. Trong đó, thời tiết là tác nhân gây khuếch tán, giảm chỉ số AQI.