Ban hành văn bản pháp luật sai: Chưa ai bị giáng chức

Phát biểu của đại biểu Lê Thị Nga – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội sáng nay (30/5) đã thực sự thu hút sự chú ý của cử tri. Bà Lê Thị Nga đã đặc biệt nhấn mạnh vấn đề chất lượng xây dựng các nghị định và thông tư.

“Thời gian qua, bên cạnh mặt tích cực thì chất lượng xây dựng các văn bản quy phạm của Chính phủ còn có những hạn chế. Khá nhiều Bộ, ngành trực tiếp hoặc đề xuất Chính phủ ban hành nhiều quy định xa rời thực tế, thiếu khả thi, cá biệt còn trái luật. Do không khả thi nên nhiều quy định có cũng như không, tạo nên tình trạng “nhờn” pháp luật của cả người dân và cán bộ thực thi” – bà Nga nêu ý kiến.

Phạt người đội mũ bảo hiểm rởm – bất công?

Phân tích về nguyên nhân xây dựng văn bản pháp luật “như đi trên mây” thời gian qua, bà Nga cho rằng: Các quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật không được chấp hành nghiêm. Việc tổng kết thực tiễn, đánh giá thực trạng, đánh giá tác động, lấy ý kiến người dân được cơ quan soạn thảo thực hiện một cách hình thức, chiếu lệ. Những yêu cầu nghiêm ngặt của Khoản 3 Điều 36 về đảm bảo tính hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật và đặc biệt là tính khả thi đã không được chấp hành nghiêm. Chất lượng công tác thẩm định của Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành theo thẩm quyền chưa thật tốt; giữ vai trò “gác cổng” nhưng đã để “lọt lưới” khá nhiều văn bản không đảm bảo.

Bà Nga lấy ví dụ về quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm với chế tài xử phạt nặng nếu không đội mũ. Quy định này đã biến mũ bảo hiểm trở thành mặt hàng thiết yếu của người đi xe máy. Trong suốt 6 năm thực thi các cơ quan có trách nhiệm đã buông lỏng quản lý chất lượng và quản lý thị trường ngay từ khâu nhập khẩu, sản xuất kinh doanh. Khi Uỷ ban An toàn giao thông quốc gia vào cuộc mới phát hiện ra số mũ không đảm bảo chất lượng tới 70% lưu hành phổ biến. Điều đó cũng nói lên là chủ trương đội mũ bảo hiểm của chúng ta chưa thành công tới 2/3. Ở đây có lỗi của khâu hoạch định chính sách khi quá coi trọng xử phạt trước khi cung ứng đủ mũ có chất lượng cho dân. Khâu tổ chức thực hiện có trách nhiệm không nhỏ của cơ quan quản lý thị trường, cơ quan quản lý tiêu chuẩn chất lượng. Nhưng thay vì xử lý nghiêm các cá nhân có trách nhiệm thì một số bộ lại đề xuất giải pháp phạt người tiêu dùng khi họ tham gia giao thông. Một giải pháp vừa thiếu nghiêm khắc với cán bộ thực thi công vụ, thiếu công bằng với người sản xuất kinh doanh, với người tiêu dùng và đặc biệt là thiếu khả thi vì chúng ta không thể chặn hàng chục triệu người đi xe máy để kiểm tra và xử phạt.

Đại biểu Lê Thị Nga dẫn chứng thêm: Một lãnh đạo của Cục quản lý thị trường còn hăng hái xung phong để lực lượng này ra đứng đường cùng cảnh sát giao thông để kiểm tra xử phạt. Cử tri đặt câu hỏi: Khi thì buông lỏng bỏ mặc cho mũ rởm hoành hành, khi thì thắt chặt quản lý đột ngột và đề xuất xử phạt người tiêu dùng, nếu đề xuất này được chấp nhận thì tất yếu tạo ra một cơn sốt mũ chuẩn. Ai bị thiệt hạ, ai được hưởng lợi đằng sau cách làm chính sách như vậy?

Số đông người dân đều mong muốn mua được mũ tốt để bảo vệ sức khoẻ. Việc hàng ngàn tỷ đồng của dân bỏ ra mua phải 70% mũ bảo hiểm không đảm bảo chất lượng để lưu hành 37 triệu xe máy thuộc trách nhiệm của ai? Không lẽ chỉ là lỗi của dân? Chính phủ, Bộ Công thương, Bộ Khoa học và công nghệ cần làm rõ để trả lời cho cử tri.

Công tác kiểm tra văn bản theo Điều 90 chưa được Chính phủ quan tâm đúng mức. Thẩm quyền của Bộ Tư pháp và Cục kiểm tra văn bản còn hạn hẹp dẫn đến hiệu quả chưa cao.

Nguyên nhân tiếp theo được bà Nga đề cập là thứ tự ưu tiên chưa hợp lý. Việc quy định chế tài xử phạt là cần thiết, nhưng cách xây dựng chính sách của chúng ta đã làm cho người dân có cảm giác dường như chúng ta đã thiên về xử phạt hơn, trong khi đây là biện pháp cuối cùng để các chính sách đi vào cuộc sống. Đặc biệt xử phạt chỉ nên áp dụng sau khi nhà nước đã đảm bảo đủ các điều kiện cho người dân tự giác chấp hành.

Có nghị định mới ký năm 2012 trong khi chưa quy định người dân phải làm gì thì đã đưa ra mức phạt tiền cụ thể nếu không chấp hành kèm theo giả định nếu sau này pháp luật có quy định đó. Như vậy là chúng ta đã đi ngược hoàn toàn với nguyên lý chung bởi chế tài sinh ra là để nhằm cho quy định được thực hiện nên không thể đưa ra chế tài trước khi có quy định.

Tiến độ ban hành quá chậm không theo kịp yêu cầu cuộc sống. Cử tri rất bức xúc tình trạng luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư làm cho nhiều quy định của Quốc hội không đi vào cuộc sống ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. “Chính phủ cần xác định rõ trách nhiệm của cá nhân để xảy ra tình trạng chậm ban hành văn bản hướng dẫn luật” – bà Nga đề nghị.

Chậm, sai là chuyện bình thường?

Về việc chậm sửa đổi các nghị định, các văn bản bất hợp lý, theo bà Lê Thị Nga, Nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu là một minh chứng. Với tầm quan trọng của mặt hàng thiết yếu này những bức xúc của người dân, của doanh nghiệp và quản lý nhà nước đã nhiều lần được nêu lên trước Quốc hội cùng với đó là quyết tâm của Chính phủ về sửa đổi nghị định, sửa đổi quỹ bình ổn giá. Tuy nhiên đã gần nửa nhiệm kỳ Quốc hội với nhiều lần kiến nghị của cử tri, Mặt trận tổ quốc, và đại biểu mà nghị định này vẫn chưa được sửa đổi. “Có vẻ như một quy luật cứ trước mỗi kỳ họp Quốc hội giá xăng dầu lại nằm im hoặc được giảm đôi chút làm yên lòng đại biểu và cử tri để rồi sau đó lại tiếp tục tăng trong sự hoài nghi của xã hội về tính minh bạch của nó. Chính phủ cũng cần trả lời Quốc hội về lý do của việc trì hoãn việc sửa đổi nghị định này” – bà Nga đưa ra một thắc mắc giống với suy nghĩ của nhiều cử tri.

Về công tác phối hợp giữa các bộ, thời gian qua xảy ra những cuộc tranh luận gay gắt, trái chiều giữa các bộ. Một mặt cho thấy không khí dân chủ và bản  lĩnh của một số lãnh đạo bộ khi cương quyết bảo vệ quan điểm trái chiều nhằm tạo thuận lợi cho dân. Đồng thời thể hiện điểm hạn chế do sự quá khác biệt giữa các cơ quan của Chính phủ trong việc đưa ra chính sách cùng vì mục tiêu chung là hướng tới một bộ máy hành chính phục vụ dân. Có khi trong một tuần, một tháng mà các bộ liên tục đưa ra nhiều quan điểm khác nhau trong cùng một chính sách, thể hiện sự bất nhất, thiếu tầm nhìn, thiếu phối hợp và thiếu vai trò điều phối trong tư duy quản lý, điều hành.

Ngoài ra, bà Nga còn đưa ra hàng loạt nguyên nhân khác như vai trò, phản ứng của Bộ Tư pháp trong một số trường hợp còn chậm. Đặc biệt, về cán bộ, một số công chức chịu trách nhiệm tham mưu, soạn thảo, thẩm định có dấu hiệu quan liêu, năng lực hạn chế, trách nhiệm kỷ luật và trách nhiệm bồi thường do sai phạm không nghiêm. “Hàng chục năm nay chưa thấy một cán bộ lãnh đạo nào, công chức nào bị giáng chức, buộc thôi việc hay bồi thường do lỗi đề xuất, thẩm định ban hành văn bản sai trái” – bà Nga nhấn mạnh.

Để khắc phục tình trạng nêu trên, bà Lê Thị Nga đề nghị Quốc hội sớm tiến hành cuộc giám sát tối cao về chấp hành Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Chính phủ cần xây dựng cơ chế thẩm định thông tư khách quan hơn, tiến tới bổ sung vào Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tăng thẩm quyền cho cơ quan kiểm tra văn bản sau khi văn bản được ban hành.

Theo bà Nga, những quy định bất hợp lý dù mới chỉ là dự thảo nhưng cũng đã gây xáo trộn tâm lý đời sống của người dân, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh. Vì doanh nghiệp và người dân thường đón đầu những động thái, những xu hướng thay đổi chính sách từ rất sớm để điều chỉnh tiêu dùng, định hướng sản xuất kinh doanh. Mặt khác còn gây lãng phí về tiền của, thời gian của nhà nước và nhân dân./.