Tiếp tục thông tin về việc cấp phép tái bản các cuốn từ điển của cố Giáo sư Nguyễn Lân (gọi chung là từ điển Tiếng Việt) được cấp phép tái bản đang khiến dư luận băn khoăn. Nhất là khi gần đây, một số nhà nghiên cứu văn hóa, ngôn ngữ đã có nhiều bài viết, công trình khảo cứu chỉ ra một số sai sót, hạn chế trong các cuốn từ điển này. Phóng viên VOV phỏng vấn ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng Cục Xuất bản – In và Phát hành Bộ Thông tin và Truyền thông, về vấn đề này.

Phóng viên: Thưa ông! Ông có ý kiến gì khi có thông tin cho là Cục Xuất bản- In và Phát hành sẽ cấp phép tái bản Từ điển của cố giáo sư Nguyễn Lân?

Ông Chu Văn Hòa: Phải tách 2 việc, việc được phép xuất bản một công trình nghiên cứu khoa học, hoặc một tác phẩm văn học nghệ thuật với việc tính đúng sai và giá trị của nó đến đâu. Hai việc này có sự đồng nhất nhất định nhưng cũng có phần không phải là đồng nhất.

Ông Chu Văn Hòa.

Quyền xuất bản là quyền của mọi người miễn là không vi phạm luật xuất bản. Thứ nhất là không vi phạm thuần phong mỹ tục, không vi phạm điều 10, hoàn thành đúng thủ tục luật pháp quy định là được phép xuất bản. Tuy nhiên, tác phẩm đó có được cộng đồng chấp nhận hay không, có được người đời lưu lại và công nhận là công trình có giá trị hay không, đó là câu chuyện của khoa học và nghệ thuật. Hai câu chuyện này khác nhau.

Phóng viên: Như vậy thì việc cho phép tài bản cuốn từ điển của GS Nguyễn Lân là hoàn toàn bình thường, đúng pháp luật?

Ông Chu Văn Hòa: Việc cho phép tái bản từ điển của Giáo sư Nguyễn Lân là hoàn toàn bình thường, đúng pháp luật và phải cho phép.

Thứ nhất đây là công trình được giải thưởng Nhà nước, giải thưởng Hồ Chí Minh đàng hoàng, là tài sản văn hóa của dân tộc, tài sản khoa học. Còn về tư cách một tác phẩm nó tồn tại mãi mãi trong lịch sử văn hóa của dân tộc. Vì vậy phải cho phép tái bản.

Thứ 2 là phải cho tái bản để lưu giữ lại sản phẩm tinh thần của dân tộc, sản phẩm khoa học của dân tộc ta, lịch sử khoa học của dân tộc, sau này có nghiên cứu cái gì cao hơn cũng phải bắt đầu từ cái có trước.

Phóng viên: Tức là nếu có người xin tái bản, ông sẽ cấp phép?

Ông Chu Văn Hòa: Mình không cho tái bản mới là phạm luật, cho tái bản là đúng luật. Nhưng cho tái bản như thế nào để có trách nhiệm với cộng đồng mà vẫn tiếp thu được ý kiến các nhà khoa học.

Theo quan điểm cá nhân tôi, Nhà xuất bản có quyền tái bản nhưng phải có lời giới thiệu, chỉ rõ trong quá trình như vậy, có những sự thay đổi như vậy, thậm chí cách đây 50 năm với một trình độ khác, mặt bằng khoa học khác, các cụ ngày xưa với tâm huyết của mình đã làm nên cuốn từ điển này.

Đa số là đúng nhưng có một số cần xem xét điều chỉnh, phải đối chiếu với các tài liệu khác. Chúng ta nên dùng nó ở mức độ nào và nên có một góc nhìn như thế nào để tránh việc các cháu ngộ nhận hoặc là các nhà nghiên cứu ngộ nhận. Tức là phải đối chiếu, tham chiếu.

Khoa học xã hội khác với khoa học tự nhiên, nó có quá trình thay đổi và tiếp biến trong nhận thức. Ngôn ngữ luôn có quá trình tiếp biến. Có những từ trước kia dùng với ý nghĩa đó nhưng sau 50 năm nó đã chuyển hóa.

Có những từ ngày xưa có bây giờ không có. Có những từ bây giờ có ngày xưa không có. Ngày xưa làm gì có “ công dân @”. Có những từ lúc đấy nhận thức là thế, nhưng bây giờ đầy đủ thông tin hơn, trình độ văn hóa cao hơn thì được hiểu trọn vẹn hơn, sâu sắc hơn.

“Nên tạm dừng tái bản Từ điển Tiếng Việt của cố Giáo sư Nguyễn Lân”

VOV.VN - Đó là ý kiến của tác giả cuốn "Từ điển Tiếng Việt của Giáo sư Nguyễn Lân - phê bình và khảo cứu", Hoàng Tuấn Công.

Vì vậy, chúng tôi đề nghị chúng ta tiếp cận từ điển với tinh thần khoa học. Phải gạn đục khơi trong để vẫn sử dụng được mà vẫn tránh được những sai sót

Phóng viên: Một số nhà nghiên cứu đề nghị tạm dừng tái bản các từ điển của GS Nguyễn Lân, chờ ý kiến thẩm định của một Hội đồng nào đó về các ấn phẩm này rồi mới tái bản. Ý kiến của ông thế nào ạ?

Ông Chu Văn Hòa: Việc một tác giả nào đó đứng ra phê phán hay đưa ra quan điểm khác về một số chi tiết, một số nội dung trong cuốn từ điển đó là chuyện bình thường, mà chúng ta lại khuyến khích. Trong khoa học thì có quyền trao đổi quan điểm để làm cho khoa học ngày càng phát triển hơn. Đó là qui luật. Cho nên Luật xuất bản cho phép xuất bản Từ điển của Giáo sư Nguyễn Lân, đồng thời cho phép xuất bản nhưng cuốn sách trao đổi về mặt học thuật.

Trong cách trao đổi của tác giả cuốn sách, tôi thấy cũng rất là khoa học, rất là tận tâm. Chúng ta không có lý do gì để mà bài bác, rất là ủng hộ thôi. Về mặt khoa học không thể phủ nhận giá trị công trình của cụ Nguyễn Lân nhưng cũng không thể không đồng ý với tác giả khi chỉ ra một số điểm phải sửa đổi.

Phóng viên: Theo ông, chúng ta có thể biên tập, hiệu chỉnh các từ điển này để những lần tái bản sau sẽ có những sản phẩm từ điển hoàn chỉnh hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người sử dụng?

Ông Chu Văn Hòa: Chúng ta không được tùy tiện biên tập, điều chỉnh, hiệu chỉnh. Ai nhân danh để hiệu chỉnh? Chỉ có nhân dân hiệu chỉnh, còn nhà khoa học này không thể hiệu chỉnh nhà khoa học khác mà chỉ có thể trao đổi. 

Về phía nhà nước có thể xin phép gia đình, hoặc có một công trình nghiên cứu, biên khảo, hiệu chỉnh tiếp cho cụ. Nhưng đó phải là phần chú giải nằm ngoài cuốn sách và đi kèm với cuốn sách. Chứ không phải là một phần cuốn sách và không được sửa thẳng vào đó. Trên tinh thần đó, nếu cần có thể thành lập hội đồng Quốc gia làm ra bộ từ điển phổ thông. Bộ từ điển này được gọi là bộ từ điển chuẩn nhất.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông./.