Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm

Việc mua bán mất kiểm soát, nhất là chất lượng sản phẩm do có thể được trà trộn các chất độc hại, thậm chí có thể là ma túy… đang tạo gánh nặng cho các cơ quan quản lý, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ cộng đồng, nhất là giới trẻ đang ngày càng tiếp cận và sử dụng nhiều thuốc lá thế hệ mới. 

Thuốc lá thế hệ mới chưa được phép lưu hành

Tại hội thảo, ông Trần Thành Trung, đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, hiện nay chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới chưa có, nên mặt hàng này chưa được phép lưu hành. Tuy nhiên, thuốc lá thế hệ mới vẫn được bày bán công khai, người dùng dễ dàng tiếp cận, sử dụng và đa phần là sản phẩm xách tay, nhập lậu, không được quản lý về chất lượng, nguồn gốc. Việc mua bán và quảng cáo các sản phẩm này đều là vi phạm quy định của pháp luật.

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ có văn bản xin ý kiến bộ, ngành và dự kiến sẽ thí điểm sản xuất, kinh doanh thuốc lá làm nóng trong 5 năm, sau đó có đánh giá và báo cáo Chính phủ.

Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) cũng cho rằng, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc lá làm nóng, thuốc lá thế hệ mới cần quản lý theo luật hiện hành đang áp dụng cho thuốc lá điếu thông thường của nước sở tại. Tại Việt Nam, đó là Luật Phòng chống tác hại thuốc lá 2012, trong đó nêu rõ, với các sản phẩm chứa thuốc lá, cần chịu sự kiểm soát dưới luật. Ngoài ra, còn có Luật Đầu tư 2020, Nghị định 67/2013 làm căn cứ pháp lý phục vụ cho việc quản lý thuốc lá làm nóng.

Theo ông Lê Đại Hải, để quản lý các loại thuốc lá mới này, cần có biện pháp và quy định chặt chẽ về quản lý, quy định như tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy chuẩn sản xuất, nhập khẩu, quy định về thu thuế, quy định về nguyên tắc kinh doanh có trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà cung cấp. Thực tế, dù các sản phẩm thuốc lá mới chưa được cấp phép kinh doanh tại Việt Nam, nhưng vẫn được bày bán tràn lan trên thị trường chợ đen và trở nên phổ biến trong cộng đồng mạng xã hội. Việc buôn bán mất kiểm soát, trà trộn các chất độc hại, ma túy vào sản phẩm nhằm dụ dỗ giới trẻ… đang để lại cho xã hội nhiều lo ngại, nhất là khi giới trẻ chịu tác động trực tiếp.

“Để kiểm soát các loại thuốc lá mới này, về góc độ quản lý Nhà nước, cần có biện pháp và quy định chặt chẽ. Chẳng hạn như tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy chuẩn sản xuất, nhập khẩu, quy định về thu thuế, người bán, người mua cũng như quy định về nguyên tắc kinh doanh có trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà cung cấp. Với bản thân những người đang sử dụng thuốc lá, phương thức lý tưởng nhất là cố gắng cai nghiện thông qua việc hạn chế, giảm liều lượng sử dụng, bỏ hẳn hút thuốc, không sử dụng thuốc lá trong thời gian dài hoặc cân nhắc giải pháp thay thế giảm thiểu tác hại”, ông Lê Đại Hải nói.

Các tiêu chuẩn quốc gia cho thuốc lá mới

Liên quan đến các tiêu chuẩn quốc gia cho thuốc lá mới, ông Lê Thành Hưng, Trưởng phòng Tiêu chuẩn chất lượng Nông nghiệp Thực phẩm, VSQI, Bộ Khoa học - Công nghệ nhắc lại 03 tiêu chuẩn quốc gia về sản phẩm thuốc lá làm nóng do Bộ Khoa học - Công nghệ ban hành năm 2020, và 04 tiêu chuẩn quốc gia về sản phẩm hóa hơi, trong đó có thuốc lá điện tử. Ông Hưng cũng nhắc lại sự khác biệt cơ bản giữa thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử và xác nhận cho đến tháng 7/2021, đã có 184/195 quốc gia thành viên của WHO đưa mặt hàng thuốc lá làm nóng vào quy định quản lý các sản phẩm thuốc lá (hoặc sản phẩm khác) theo luật hiện hành.

Nêu ý kiến tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế cho rằng, do chưa quản lý, thuốc lá thế hệ mới gắn liền với hoạt động buôn lậu, Nhà nước không thu được thuế: “Thuốc lá thế hệ mới dưới hình thức nào đều là thuốc lá, đều là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Có chính sách quản lý, đưa thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử vào danh mục kiểm soát là cần thiết để kiểm soát chất lượng sản phẩm, hạn chế ảnh hưởng nghiêm trọng với sức khoẻ người dùng. Đặc biệt, không chỉ áp dụng chính sách thuế với thuốc lá”.

Với quyền lợi người tiêu dùng, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ - Pháp luật, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhìn nhận: “Nếu đã đặt mục tiêu con người trên lợi ích thì chúng ta cần sớm bàn đến hướng triển khai làm sao để hệ thống quản lý đạt mục tiêu này. Nếu Luật hiện hành đã bao hàm thì tận dụng luật và tăng mức độ xử phạt để tăng tính nghiêm minh, đồng thờ kiểm soát nguồn cung để làm sao thuốc lá mới đừng bán đại trà như thuốc lá điếu. Chúng ta cũng ngăn chặn nguồn cầu từ giới trẻ, mềm mỏng thì bằng biện pháp tuyên truyền, cứng rắn thì áp dụng hình thức xử phạt nhằm cảnh báo đến phụ huynh, nhà trường. Đồng thời, chúng ta cũng cần làm thế nào để giám sát các bên cung cấp, các nguồn cung sản phẩm kinh doanh có trách nhiệm, áp đặt những nguyên tắc ngăn chặn việc tiếp cận sai đối tượng”.  

Nhấn mạnh tầm quan trọng của cơ quan quản lý trong việc kiểm soát toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới trên thị trường, ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng: “Hiện nay chưa có sản phẩm thuốc lá nào là không độc hại, thì phải có các chính sách để quản lý. Thứ nhất là chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thứ hai là chính sách bảo vệ giới trẻ. Thứ ba là chính sách quản lý hàng hóa. Thứ tư là chính sách về đối ngoại, phải thực hiện những cam kết về nhân quyền, về môi trường theo luật pháp quốc tế mà Việt Nam đã ký kết”.

Đại diện các Bộ, ngành liên quan đều nhấn mạnh việc đưa các sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử chịu chế tài của pháp luật, không đặt lợi ích kinh tế, nguồn thu của Nhà nước làm trọng tâm. Thay vào đó, mục tiêu chính là để kiềm chế sự lan rộng các sản phẩm này bằng hàng rào pháp lý trên cơ sở bảo vệ cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.