Liêm chính khoa học để tạo uy tín không chỉ trong nước mà còn trên thế giới

Số lượng công bố quốc tế duy trì ở mức cao

Tại buổi họp báo cung cấp thông tin định kỳ của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) chiều 19/1, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm PGS. TS Trần Tuấn Anh cho biết, năm 2023, viện đã công bố hơn 2.200 công trình khoa học, trong đó có 76 bằng độc quyền phát minh sáng chế và giải pháp hữu ích. Số lượng các công trình công bố quốc tế của viện năm 2023 tiếp tục được duy trì ở mức cao, đạt trên 1.700 công trình, chiếm 78,6% tổng số công trình công bố. Đặc biệt là trong bối cảnh số lượng cán bộ nghiên cứu giảm theo kế hoạch tinh giản biên chế của VAST (giảm 10% giai đoạn 2016 - 2020 và giảm tiếp 10% giai đoạn 2022 - 2026).

Trong đó, VAST đã tổ chức vinh danh các công trình công bố xuất sắc trong năm cho các lĩnh vực nghiên cứu khác, 9 công trình công bố xuất sắc theo các lĩnh vực, gồm: toán học - công nghệ thông tin, cơ học - vật lý - công nghệ vũ trụ, hóa học, công nghệ sinh học, sinh thái và tài nguyên sinh vật, khoa học vật liệu, khoa học trái đất, khoa học biển, môi trường - năng lượng.

PGS Trần Tuấn Anh cho biết, trong đánh giá nhà khoa học và sản phẩm khoa học, VAST tôn trọng các chỉ số trắc lượng, vì đó là những chỉ số đã được cộng đồng khoa học thừa nhận. Tuy nhiên, việc đánh giá cần được kết hợp nhuần nhuyễn giữa các chỉ số trắc lượng với đánh giá của chuyên gia.

“Chúng ta không dùng chỉ số trắc lượng như là một bộ lọc duy nhất, sau đó những gì ở "trên rây" thì mặc nhiên được đánh giá cao, còn ở dưới thì xem là không đạt. Ví dụ, với 9 công trình xuất sắc theo các lĩnh vực được vinh danh vừa rồi, trước hết chúng tôi xét về ranking (xếp hạng) của tạp chí mà công trình được đăng tải, chỉ số impact factor (ảnh hưởng)... Sau đó là có các hội đồng khoa học chuyên ngành đánh giá. Quy trình đó sẽ mang lại sự đánh giá khách quan, tiệm cận được giá trị của các công trình và của các nhà khoa học là tác giả của các công trình đó”, PGS Trần Tuấn Anh cho biết.

Tuân thủ liêm chính khoa học để tạo uy tín

Cũng theo PGS Trần Tuấn Anh, vấn đề liêm chính khoa học rất được VAST coi trọng. Lãnh đạo VAST yêu cầu tất cả cán bộ khoa học của mình phải tuân thủ tất cả các nguyên tắc về liêm chính khoa học. Đó cũng là một nguyên nhân giúp cho VAST có tỷ lệ cao so với mặt bằng chung về công trình được công bố trên các tạp chí có uy tín trên thế giới.

Các hoạt động điều tra cơ bản luôn là một trong những thế mạnh của Viện Hàn lâm. Hệ thống trên 100 đài trạm của viện trải rộng trên khắp lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam quan trắc các yếu tố môi trường tự nhiên, tiếp tục được duy trì hoạt động ổn định. Năm 2023, các hoạt động điều tra cơ bản được triển khai tốt và thu được nhiều kết quả đáng khích lệ, phát hiện được nhiều loài mới, thu thập được các mẫu có giá trị.

Bên cạnh đó, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cũng rất chú trọng và nỗ lực để hoàn thành các nhiệm vụ do Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ giao như: Nhiệm vụ báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, năm 2023 mạng lưới đài trạm địa chấn quốc gia do Viện Vật lý địa cầu vận hành đã ghi nhận được 343 trận động đất có độ lớn dao động trong khoảng từ 2.5 đến 5.4 độ theo thang Mô men trên lãnh thổ và lãnh hải Việt Nam;

Công tác vận hành hoạt động ổn định và hiệu quả hệ thống VNREDSat-1 trên quỹ đạo thực hiện tốt. Sau 10 năm hoạt động, vệ tinh VNREDSat-1được đánh giá cao về khả năng hoạt động, và vệ tinh đã chụp, truyền về mặt đất trên 155.000 cảnh ảnh, kích thước 17,5km x 17,5km trên toàn bộ lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam cũng như các khu quan tâm trên thế giới, góp phần tích cực vào các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ vũ trụ cũng như an ninh quốc phòng;

Trong việc thực hiện Đề án 515 quy tập và định danh liệt sỹ còn thiếu thông tin, trong năm qua Trung tâm giám định ADN đã thu thập và tiếp nhận tổng cộng 481 mẫu hài cốt liệt sĩ từ 15 nghĩa trang liệt sĩ trên cả nước và bảo quản gần 6300 mẫu hài cốt liệt sĩ…