Bài 3: Kỷ lục về... rác!
Với 99% hộ dân trong làng làm nghề tái chế rác, Làng Khoai (Hưng Yên) đã được báo động “đỏ” về ô nhiễm môi trường làng nghề của cả nước
Làng Khoai (thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên) có hai thôn: Đông Minh Khai và Tây Minh Khai. Đây có lẽ là ngôi làng… kỷ lục về nhiều rác nhất Việt Nam. Đến mức, theo lời trưởng thôn Nguyễn Văn Thăng, nếu tìm hộ nào không làm nghề thu mua phế liệu tái chế, có lẽ khó hơn… đi tìm đom đóm trong đêm sáng trăng.
Rác khắp nơi dồn ứ về làng
Trong danh sách các làng nghề truyền thống Việt Nam, làng Khoai cũng có tên. Tuy nhiên, cái nghề mà hiện nay người dân làng Khoai theo đuổi không có vẻ gì lãng mạn cho lắm: nghề tái chế phế thải.
Bởi một nhẽ, làng Khoai là “đầu nậu”, là “nơi tập kết” cuối cùng các loại phế thải (chủ yếu là nhựa, vỏ chai nhựa, nilon…) để tái chế ra các sản phẩm khác như: túi nilon, quần áo mưa (loại mặc một lần), đồ dân dụng bằng nhựa… để cung cấp cho khắp trong Nam ngoài Bắc.
Theo như lời trưởng thôn Tây Minh Khai, anh Nguyễn Văn Thăng, làng có 900 hộ dân thì có tới 99% số hộ làm nghề tái chế rác. Nghề này đã giúp cuộc sống người dân nơi đây thay da đổi thịt: nhà tầng mọc san sát. Xe ô tô (cả xe chở hàng, xe hơi du lịch đắt tiền) đỗ chật đường làng… Cả làng khó tìm thấy một khu đất trống, bởi người ta tận dụng tối đa mọi chỗ trống làm nơi tập kết, sơ chế, phân loại, đóng ép… các loại phế phẩm nhựa từ khắp các tỉnh đổ về…
Cho nên, dù là ngôi làng nằm giữa vùng đồng bằng Bắc bộ, song bước chân vào làng Khoai cứ ngỡ như lạc vào một khu… công nghiệp. Biển hiệu các cơ sở tái chế, sản xuất nhựa, sản xuất túi nilon, áo mưa, đồ dân dụng bằng nhựa, xốp… giăng dọc trục đường làng, dọc hai bên bờ sông… Những con đường chật chội và nhếch nhác, vì những kiện vỏ nhựa được ép thành từng lốc xếp chồng lên nhau cao ngất; những bao tải nilon đóng bao vứt chỏng chơ hai bên đường; rãnh nước thải lúc nào cũng vẩn lên những váng tù đọng…
 |
Con sông chảy qua làng trước đây hiền lành yên ả, và là nguồn nước sinh hoạt của cả làng. Nay, dù đã được kè cứng hai bên bờ như con sông Tô Lịch trong nội thành Hà Nội, nhưng rác thải đã ùn ùn lấp kín cả lòng sông. Cả làng có lẽ chẳng còn bóng cây nào che nắng mưa cho đường thôn ngõ xóm. Vì để có mặt bằng sản xuất, các hộ dân đã thi nhau đốn chặt.
Khoảng đầu năm 2000, cán bộ ngành môi trường đã đến kiểm tra không khí, nguồn nước… của làng Khoai. Kết quả phân tích cho thấy, tất cả các chỉ số đều vượt mức cho phép đến hàng chục lần. Và, làng Khoai trở thành một trong những “điểm đỏ” về ô nhiễm môi trường làng nghề của Hưng Yên và của cả nước.
Bà Vũ Thị Vòng, Trưởng phòng Tài nguyên môi trường (TNMT) huyện Văn Lâm cho biết: Dự án xây dựng, quy hoạch, phát triển làng nghề, quy hoạch làng nghề tái chế phế thải của làng Khoai được khởi động từ năm 2006, khi đó, tỉnh, huyện, thị trấn đều lo… ế vì không đủ số hộ đăng ký thuê đất, mua đất chuyển xưởng chế biến sang khu vực làng nghề. Thế nhưng, đến nay làng nghề không còn chỗ vì số các cơ sở sản xuất đăng ký nhiều quá. Huyện Văn Lâm đang có kế hoạch… mở rộng quy hoạch làng nghề để “quay” các xưởng tái chế ra khỏi khu dân cư, trả lại sự trong lành cho thôn xóm!
Không biết quy hoạch làng nghề giải quyết được bao nhiêu phần trăm mức độ ô nhiễm. Tuy nhiên, sự thật về “nhà nhà tái chế, người người tái chế” phế phẩm nhựa ở làng Khoai, đã là vấn đề nhức nhối gần 20 năm nay, khi nghề thu mua, tái chế phế phẩm ở làng Khoai bắt đầu manh nha từ những năm đầu thập niên 90 thế kỷ 20. Đến nay, nó đã “phình” to chưa từng thấy, đến mức, nhắc đến làng Khoai, ai cũng phải “thở hắt ra” khi nghĩ đến ngôi làng… nhiều rác nhất Việt Nam.
Người chết cũng khổ vì ô nhiễm
Đó là câu chuyện khiến người dân thôn Tây Minh Khai (xóm 2, thị trấn Như Quỳnh, Văn Lâm, Hưng Yên) hoang mang và bức xúc, bởi nhiều người chết được an táng tại nghĩa trang làng từ 5 - 6 năm nhưng vẫn không phân hủy được. Nhiều gia đình, khi gặp phải tình huống trên đã phải đậy lại nắp huyệt để… mai táng tiếp, đợi thêm thời gian cho người chết phân hủy hết mới cải táng.
Anh Phùng Văn Kiêu, quản trang thôn Tây Minh Khai gần chục năm, nhà ở ngay lối vào nghĩa trang, xác nhận: “Trong thời gian tôi làm quản trang, rất nhiều gia đình đã gặp phải trường hợp trớ trêu không ai muốn! Ban đầu, nhiều gia đình nghĩ rằng đó là “mộ kết”, gia đình có phước lớn. Thế nhưng, quá nhiều trường hợp lặp lại hiện tượng trên khiến người dân hoang mang. Hiện tượng này xảy ra khoảng 6 - 7 năm nay. 10 ngôi mộ thì có tới 7 - 8 mộ người chết không hoặc chưa phân hủy hết!”.
Cũng theo anh Kiêu, trước đó, chưa bao giờ người dân làng Khoai gặp phải chuyện “oái oăm” như thế. Trong khi đó, tại nghĩa trang xóm Đông Minh Khai (cùng thuộc làng Khoai), người chết chỉ chôn 2 - 3 năm đã hoàn toàn phân hủy sạch sẽ, chưa xảy ra hiện tượng mộ “kết giả” như nghĩa trang Tây Minh Khai. Trước hiện tượng trên, nhiều gia đình khi có người thân mất, đã chọn phương án hỏa táng cho “an toàn”.
Người dân làng Khoai thì cho rằng, nguyên nhân là do nhiều nhà máy xung quanh nghĩa trang, đã xả trực tiếp nước thải vào nghĩa trang. Các hóa chất độc hại đã khiến người chết không phân hủy được.
 |
Nghĩa trang Tây Minh Khai nằm lọt thỏm giữa 3 nhà máy gồm Nhà máy kính Việt Hưng, Công ty may Nguyễn Hoàng và Công ty TNHH sản xuất phụ tùng xe máy Việt Nam (VAP). Con đường mòn chạy vào nghĩa trang dài chừng 300m. Có lẽ, đây là điểm khô ráo, sạch sẽ nhất ở nghĩa trang. Song song với con đường là rãnh nước thải ngả màu đen kịt, và sủi ngầu bọt. Người dân cho biết, vào những ngày nắng nóng, mùi hôi thối bốc lên từ rãnh nước thải không thể chịu được. Hai đường ống xả thải từ Công ty may Nguyễn Hoàng vẫn trực tiếp xả nước thải ra rãnh nước.
Trưởng thôn Tây Minh Khai, anh Nguyễn Đức Thăng xác nhận: “Hiện tượng trên xảy ra từ 6 - 7 năm nay. Nhiều người dân khi có người thân qua đời đã không dám địa táng, mà mang sang mãi Hà Nội để làm dịch vụ hỏa táng”. Theo anh Thăng, nhiều năm nay, các nhà máy xung quanh nghĩa trang đã xả nước thải, trong đó có nhiều loại hóa chất độc hại, đã ngấm xuống lòng đất và trực tiếp ảnh hưởng đến khu mộ trong khu vực. Trước kia, nghĩa trang làng Khoai nằm giữa khu cánh đồng, địa hình cao bằng mặt ruộng. Từ khi các nhà máy xây dựng quanh nghĩa trang, đã làm mặt bằng nền móng cao hơn khiến nghĩa trang làng Khoai trở thành khu đất thấp nhất, lại bị bốn bức tường bao quanh nên không có đường thoát nước. Vì thế, chỉ cần một cơn mưa nhỏ, nghĩa trang đã biến thành một cái… ao tù.
Ông Nguyễn Đình Phong, Trưởng ban Địa chính - Tài nguyên môi trường (UBND thị trấn Như Quỳnh) cho hay: UBND thị trấn Như Quỳnh đã biết được thông tin nói trên. Vì nghĩa trang ở địa hình thấp, trũng như vậy nên nếu vào ngày mưa, gia đình nào có người chết sẽ rất khó khăn để tìm đất chôn cất người thân.
Bà Vũ Thị Vòng, Phòng TNMT huyện Văn Lâm cho rằng chưa thể kết luận được nguyên nhân chính xác có phải do ô nhiễm nguồn nước thải của các nhà máy xây dựng xung quanh nghĩa trang hay không, vì kết luận đó phải có bằng chứng, có kết quả nghiên cứu các mẫu chất thải lấy từ khu vực nghĩa trang làng Khoai. Bà Vòng cũng thừa nhận, hiện tại, cơ quan chuyên ngành cấp huyện như Phòng TNMT huyện Văn Lâm chưa đủ nhân lực và năng lực để có thể tiến hành lấy các mẫu về để nghiên cứu, phân tích. Phải có một cơ quan, tổ chức chuyên môn làm công tác này, lúc đó mới có thể kết luận được nguyên nhân từ đâu.
Vì chưa có kết luận chính thức nên nguyên nhân của sự việc trên, người ta cũng chỉ dám phỏng đoán. “Chúng tôi cũng chỉ biết đề đạt ý kiến lên UBND thị trấn. Còn chính xác, những chất thải hóa chất đó là gì, thì phải do các cơ quan chuyên môn kết luận. Nhưng, nếu cứ kéo dài mãi như thế này, thì cả người sống, người chết ở làng Khoai đều khổ!” - Ông Nguyễn Đình Phong ngậm ngùi./.