Người chuyển giới đang sống “ngoài vòng phủ sóng”

Đóng góp ý kiến cho Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII sáng 24/10, tại điều 37 về Quyền chuyển đổi giới tính, nhiều đại biểu không tán thành với quy định của dự thảo về việc không công nhận quyền chuyển đổi giới tính, nhưng người đã chuyển đổi giới tính được thay đổi hộ tịch và có các quyền nhân thân kèm theo giới tính mới được chuyển đổi.

Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về mục đích, nguyên nhân của việc chuyển giới, trường hợp nào được chuyển đổi giới tính để tránh lạm dụng. Ý kiến khác đề nghị chưa nên quy định “công nhận việc chuyển đổi giới tính”.

Bom (trái) ở Hải Phòng - Người chuyển giới từ nam sang nữ cùng với bố (Ảnh: iSEE))

Người chuyển giới chưa được bảo vệ hợp pháp

Đại biểu Nguyễn Trung Thu (Long An) cho rằng, Dự thảo trình Quốc hội kỳ trước (kỳ 9) không công nhận quyền chuyển đổi giới tính, nhưng người đã chuyển đổi giới tính được thay đổi hộ tịch và các quyền dân sự khác theo giới tính mới. Nhiều ĐBQH không tán thành vì không thể nào vừa không công nhận việc chuyển giới, vừa thừa nhận việc đã chuyển giới, pháp luật phải minh bạch, rõ ràng.

Ông Nguyễn Trung Thu tán thành với dự thảo luật lần này, tách việc chuyển đổi giới tính thành một điều riêng (điều 37) và chỉnh lý nội dung này theo hướng xác định việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật: “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có các quyền nhân thân phù hợp với giới tính theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan”.

Đại biểu cho rằng, quy định như vậy đảm bảo thận trọng, hợp lý vì việc chuyển đổi giới tính kéo theo những vấn đề xã hội phát sinh liên quan đến y tế, bảo hiểm, hôn nhân gia đình, chính sách an sinh xã hội… Đồng thời giải quyết được những vấn đề phát sinh với những người đã chuyển giới. Đại biểu đề nghị Quốc hội nên xem xét vấn đề chuyển giới tính ở góc độ vừa là quyền con người vừa là thực tiễn xã hội đặt ra.

Ông Nguyễn Trung Thu cho biết: Thực tế người chuyển giới ở nước ta ngày càng thể hiện rõ rệt hơn nhưng chưa được công nhận, chưa có quyền xác định lại giới tính, mặc dù việc chuyển đổi giới tính đang tồn tại khách quan nhưng thực chất họ sống ngoài vòng phủ sóng như người vô hình. Bản thân người chuyển giới đã chịu khó khăn trong đời sống, việc làm, y tế, an sinh xã hội; bị chính gia đình và xã hội kỳ thị, trong khi các cơ chế hỗ trợ, nhất là hỗ trợ pháp lý chưa thực sự hợp lý.

Theo đại biểu, thực tế một số trường hợp người chuyển giới bị xâm hại nhưng không hoặc chưa được bảo vệ một cách thích đáng. Điều này xuất phát từ việc không công nhận chuyển giới. Việc thực thi pháp luật hình sự với người chuyển giới cũng gặp rất nhiều khó khăn khi tiến hành một số hoạt động trong điều tra, biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự; cũng như trong quá trình thi hành án hình sự; một số biện pháp cưỡng chế và khi thực hiện cần căn cứ vào giới tính như khám người, tạm giữ, tạm giam; án tù có thời hạn, tù chung thân trong tố tụng hình sự…

Thực tiễn cho thấy, áp dụng các biện pháp này đối với người chuyển giới có một số khó khăn nhất định và có thể xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm và quyền tự do của họ.

Đại biểu cũng đề nghị ban soạn thảo cần thông tin hiện nay có bao nhiêu quốc gia trên thế giới công nhận chuyển giới và hệ quả ra sao để Quốc hội có thêm cơ sở.

Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) cũng khẳng định, dự thảo chưa thể hiện rõ có thừa nhận việc chuyển đổi giới tính ở nước ta hay không, mà chỉ mới đặt ra vấn đề này. “Tôi cho rằng chúng ra nên thừa nhận việc này, để quyền và nghĩa vụ của người chuyển giới sẽ được giải quyết như những người bình thường” – ông Tô Văn Tám đề nghị.

Người chuyển giới được thay đổi hộ tịch

Theo Ủy ban thường vụ Quốc hội: Việc chuyển đổi giới tính kèm theo nhiều vấn đề xã hội phát sinh liên quan đến y tế, bảo hiểm, hôn nhân và gia đình, các chính sách an sinh xã hội...

Để bảo đảm tính thận trọng, hợp lý, đề nghị Quốc hội cho tách việc chuyển đổi giới tính thành một điều riêng (Điều 37 mới) và chỉnh lý nội dung này theo hướng xác định: “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có các quyền nhân thân phù hợp với giới tính theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan”./.