Quyết tâm đặt nền móng tổ hợp truyền thông đa phương tiện

Những năm 1996-2002, Đài Tiếng nói Việt Nam đã đặt những viên gạch đầu tiên để xây nền móng cho ước vọng một tổ hợp truyền thông đa phương tiện và mở rộng tầm ảnh hướng của Đài TNVN ra quốc tế.

Nhà báo Trần Mai Hạnh, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam thời kỳ ấy, đã trò chuyện với phóng viên Báo Tiếng nói Việt Nam.

Chủ tịch nước Trần Đức Lương thăm và làm việc với Tuần báo Đài TNVN, ngày 6/11/1998 (ảnh: Quý Hoài)

PV: Thưa ông, xuất phát từ lý do gì mà thời kỳ đó Đài Tiếng nói Việt Nam có những quyết định đột phá?

Nhà báo Trần Mai Hạnh: Về thuận lợi, lúc đó sau những thắng lợi của công cuộc đổi mới, Đài tiếp tục nhận được sự quan tâm tạo điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí rất lớn của Đảng và Nhà nước, Ban lãnh đạo Đài cùng toàn thể đội ngũ cán bộ chủ chốt có sự đoàn kết, nhất trí rất cao... Tuy nhiên, những thách thức thì cũng không kém phần gay gắt.

Đó là: Cuộc cạnh tranh quyết liệt giữa các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt là cuộc cạnh tranh giữa tivi và radio, và manh nha sự phát triển của internet; thêm nữa là các đài phát thanh nước ngoài phát tiếng Việt phát vào nước ta (lúc đó có 37 đài) ngày đêm chống phá; và thách thức do chính chúng ta tạo ra trong thế phát triển. Thực trạng bộ máy tổ chức và lề lối làm việc còn mang nặng tính hành chính, bao cấp của Đài quốc gia khi đó càng làm những thách thức nêu trên thêm gay gắt... Vì vậy, Ban lãnh đạo Đài xác định chính xác hướng đi lên của Đài Tiếng nói Việt Nam là không ngừng nâng cao chất lượng các chương trình phát thanh, đặc biệt là tính thời sự, tính chiến đấu và tính trực tiếp sống động trong  các bản tin và bài viết của phóng viên bản đài, cùng với đó là việc đổi mới công nghệ phát thanh theo hướng hiện đại hóa; tăng cường các loại hình để nâng cao vị thế của Đài quốc gia trong đời sống chính trị - xã hội và đời sống báo chí của đất nước.

PV: Và tờ báo in, tờ báo điện tử của Đài TNVN ra đời trong quyết tâm đó?

Nhà báo Trần Mai Hạnh: Đúng như vậy, khi đó chúng tôi nhận định, Đài TNVN đã có đủ điều kiện xuất bản một tờ báo in, đồng thời tận dụng thế mạnh của internet, đưa chương trình phát thanh lên mạng internet và xuất bản một tờ báo điện tử. Song, trong đó phát thanh vẫn là nhiệm vụ chính trị quan trọng nhất của Đài TNVN.

Được phép của Ban Tuyên huấn Trung ương và Bộ Văn hóa - Thông tin, ngày 2/11/1998, Tuần báo Đài Tiếng nói Việt Nam chính thức xuất bản số đầu tiên. Việc thuyết phục để Đài TNVN (báo nói) được phép xuất bản tờ báo in (báo giấy) cũng không hề đơn giản. Tên báo “Tiếng nói Việt Nam” trong tờ trình lúc đầu chỉ được chấp nhận trong Giấy phép là “Báo Đài Tiếng nói Việt Nam”, mãi sau này khi cấp lại Giấy phép, báo mới được mang tên “Tiếng nói Việt Nam”.

Lãnh đạo Đài TNVN đã chủ động chỉ đạo từ rất sớm việc đưa bản tin tiếng Việt và tiếng Anh lên mạng Internet. Đúng 22h ngày 3/2/1999, Đài TNVN chính thức hòa mạng Internet hai bản tin tiếng Việt, tiếng Anh và khai sinh tờ báo điện tử của Đài TNVN mang tên VOVnews, sau này là VOV.VN.

Như vậy, đến năm 1999, Đài TNVN là cơ quan thông tin đại chúng duy nhất có cả ba phương tiện truyền thông: phát thanh, báo in và báo điện tử. Trong đó, phát thanh giữ vai trò chủ đạo. Ba phương thức truyền tải thông tin này đã hỗ trợ và tương tác với nhau, làm cho thông tin của Đài TNVN ngày càng phong phú, đa dạng, hiệu quả và hấp dẫn hơn.

Khi ấy, Ban lãnh đạo Đài TNVN xác định xây dựng một tổ hợp truyền thông đa phương tiện, và do điều kiện chưa chín muồi nên chưa phát triển thêm truyền hình, nhưng bây giờ thì đã có đủ cả 4 loại hình.

PV: Để “nuôi” tổ hợp truyền thông vào thời điểm đó, ngoài mở thêm các cơ quan thường trú trong nước như Cơ quan TT Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Bắc Đài TNVN mở các cơ quan thường trú ở nước ngoài. Như vậy, ngoài Thông tấn xã Việt Nam, Đài TNVN là cơ quan báo chí thứ hai có mạng lưới  cơ quan thường trú nước ngoài. Ông có thể nói rõ thêm về điều này?

Nhà báo Trần Mai Hạnh: Chúng tôi xác định, tiến trình đổi mới đất nước, mở cửa với thế giới đỏi hỏi Đài TNVN không chỉ tăng tính toàn quốc, toàn diện mà phải mở rộng địa bàn hoạt động ra nước ngoài, trước mắt là tại các địa bàn trọng điểm. Đài TNVN cần phải thông tin thật chính xác, kịp thời những sự kiện liên quan tới đất nước ta và sự kiện quốc tế giúp lãnh đạo Đảng, Nhà nước chỉ đạo, điều hành hiệu quả, đấu tranh chống lại các luận điệu sai trái; đồng thời cập nhật kịp thời tới cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài những thông tin chính thống, đúng đắn về tình hình trong nước. Mặt khác, bạn nghe đài cũng thích thú khi nghe những tin tức quốc tế có băng ghi âm phát biểu của nhân vật, tiếng động hiện trường...

Chính vì vậy, Ban lãnh đạo Đài TNVN khi đó đã quyết tâm mở các cơ quan thường trú nước ngoài. Trong 7 cơ quan thường nước ngoài nêu trong tờ trình xin phép lúc đó gồm: Nga, Trung Quốc, Pháp, Thái Lan, Ai Cập, Nhật Bản và Hoa Kỳ thì từ 1998 tới 2001, Đài TNVN đã chính thức khai trương và đưa 5 cơ quan thường trú tại Thái Lan, Pháp, Liên bang Nga, Trung Quốc và Ai Cập.

Hoạt động của các cơ quan thường trú nước ngoài thực sự có hiệu quả trên nhiều mặt, chứ không chỉ trên làn sóng. (Được biết, năm 1967, Đài TNVN đã có một tổ thường trú ở Lahabana (Cuba), và chấm dứt hoạt động vào tháng 3/1976).

Cũng với nhận thức như vậy, Ban lãnh đạo Đài TNVN khi đó đã có văn bản đệ trình, và lần đầu tiên Đài TNVN được phép cử các phóng viên chuyên trách đi theo đưa tin về các hoạt động (cả trong nước và nước ngoài) của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước (Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội). Hoạt động của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước trên sóng phát thanh được phản ánh kịp thời, phong phú, sống động hơn rất nhiều so với trước đây khi đọc các tin văn bản của TTXVN.

PV: Chất lượng các chương trình phát thanh ngày ấy, điều gì ấn tượng nhất, thưa ông?

Nhà báo Trần Mai Hạnh: Cùng với việc xây mới và tăng thêm công suất các đài phát sóng, tăng thời lượng và mở thêm các chương trình phát thanh mới, chất lượng các chương trình phát thanh hằng ngày cả đối nội và đối ngoại, đặc biệt là chương trình Thời sự đã không ngừng được nâng cao. Tính thời sự, tính chiến đấu, tính trực tiếp, quan điểm, chính kiến của Đài quốc gia trước các sự kiện, sự việc dư luận đặc biệt quan tâm ở cả trong nước và quốc tế được thể hiện rõ trong các chương trình phát thanh.

Loạt bài về vụ “kỳ án” bà Dương Thị Nga xảy ra ở quận Hoàn Kiếm - Hà Nội là một ví dụ. Từ người dân bình thường đến các vị đại biểu Quốc hội và các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước, Quốc hội đều quan tâm theo dõi, chỉ đạo giải quyết. Bài báo đã đoạt giải thưởng cao nhất (giải A) với số phiếu bầu cao nhất Giải thưởng Báo chí toàn quốc năm 2000. Số buổi phát thanh trực tiếp tăng hàng chục lần những năm trước. Từ bỏ tác phong “làm báo trong phòng lạnh”, bất kể ở đâu, thời điểm nào khi có những sự việc nóng bỏng xảy ra, khi có thiên tai bão lũ cả trong Nam, ngoài Bắc phóng viên Đài quốc gia đều có mặt kịp thời để phản ảnh. Nhờ đó uy lực cũng như sự hấp dẫn, sống động của sóng phát thanh được nâng cao.

PV: Xin cảm ơn ông đã dành cho Báo Tiếng nói Việt Nam - tờ báo mà ông đã góp phần khai sinh và là Tổng biên tập đầu tiên - cuộc trò chuyện cởi mở, thân tình./.