Sự cố môi trường liên quan đến Formosa Hà Tĩnh được khắc phục đến đâu?

Tổ Giám sát (Bộ Tài nguyên và Môi trường) vừa có báo cáo về kết quả giám sát quá trình khắc phục hậu quả vi phạm và thực hiện các hạng mục cải thiện, bổ sung công trình bảo vệ môi trường đối với Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS).

Báo cáo cho biết, về kết quả khắc phục vi phạm và hoàn thành các hạng mục công trình bảo vệ môi trường cải thiện, bổ sung, tính đến cuối tháng 7/2017, FHS đã hoàn thành 7 hạng mục cải thiện, bổ sung công trình xử lý chất thải để đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế theo yêu cầu tại Quyết định số 2604/QĐ-BTNMT, trong đó có hệ thống hồ sự cố kết hợp hồ sinh học trên diện tích khoảng 10 ha.

Hiện nay, các dòng nước thải sinh hoá, công nghiệp đã được xử lý đạt QCVN ở các Trạm xử lý nước thải cục bộ của FHS sau khi qua hệ thống hồ sinh học tiếp tục được xử lý, cải thiện tốt hơn đối với một số thông số và luôn đạt QCVN cho phép, đáp ứng với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt.

Đối với việc thay đổi phương pháp làm nguội than cốc từ ướt sang khô (hệ thống CDQ) và lắp đặt một số thiết bị xử lý khí thải bổ sung cho Xưởng thiêu kết: đến tháng 3/2019, FHS đã đưa hệ thống CDQ số 1 vào vận hành thử nghiệm, tháng 6/2019 đưa hệ thống CDQ số 2 và 01 thiết bị xử lý khí thải bổ sung cho Xưởng thiêu kết vào vận hành và đến ngày 2/10/2019 thiết bị xử lý khí thải còn lại cũng được đưa vào vận hành. 

Hiện nay, toàn bộ các hạng mục cải thiện, bổ sung công trình bảo vệ môi trường theo yêu cầu của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã được FHS hoàn thành, được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy xác nhận để vận hành chính thức. Theo báo cáo của FHS, tổng kinh phí đầu tư cho các công trình bảo vệ môi trường của Dự án đến nay là khoảng 1,4 tỷ USD (chiếm khoảng 10,9% tổng vốn đầu tư cho cả dự án); riêng các hạng mục cải thiện, bổ sung công trình bảo vệ môi trường đầu tư sau sự cố môi trường là trên 350 triệu USD.

Thực hiện các yêu cầu của Bộ Tài nguyên và Môi trường và UBND tỉnh Hà Tĩnh, FHS đã nghiêm túc thực hiện các biện pháp khắc phục vi phạm. Đến nay, FHS đã khắc phục toàn bộ các hành vi vi phạm hành chính (53 lỗi vi phạm) theo quy định. 

Đến nay, về cơ bản các hạng mục sản xuất, xử lý chất thải của FHS đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường kiểm tra, xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường để đi vào vận hành chính thức theo quy định. 

Riêng đối với 2 hạng mục nhằm cải thiện chất lượng sản phẩm (xưởng tách nước trong dầu cốc thô để nâng cao chất lượng dầu cốc) và hạng mục nhằm ứng phó sự cố trong quá trình sản xuất (máy đúc gang số 2 để dự phòng cho máy đúc gang số 1, nhằm thực hiện cam kết không đổ gang lỏng ra bãi lưu chứa ngoài trời) đang trong quá trình vận hành thử nghiệm dưới sự giám sát chặt chẽ của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hà Tĩnh.

Báo cáo cũng cho biết, ngay sau khi được thành lập (từ tháng 7/2016), Tổ giám sát về bảo vệ môi trường đã triển khai đồng bộ, thường xuyên, liên tục các hoạt động kiểm tra, giám sát về bảo vệ môi trường đối với FHS

Trong quá trình tổ chức Đoàn định kỳ hoặc đột xuất để kiểm tra, giám sát, Tổ giám sát đã mời đơn vị có chức năng lấy, phân tích mẫu đánh giá chất thải, việc xả thải và mẫu đánh giá chất lượng môi trường xung quanh tổng thể khu vực hoạt động của FHS. Tổng hợp kết quả đánh giá diễn biến chất thải, môi trường xung quanh thực hiện từ năm 2016 đến nay như sau:

Nước thải phát sinh từ các hạng mục đã được xử lý đạt QCVN tại các trạm xử lý nước thải cục bộ (sinh hoạt, sinh hoá) trước khi dẫn về trạm xử lý nước thải công nghiệp để xử lý và chảy vào hồ sinh học. Tổng hợp diễn biến chất lượng nước thải tại trạm quan trắc online xả ra biển từ tháng 7/2016 đến tháng 4/2020 cho thấy các thông số ô nhiễm đã được cải thiện sau khi nước thải được xử lý sinh học tại hồ sinh học, đặc biệt là các thông số Tổng phenol, TSS, Fe, Mn. Kết quả đánh giá của Tổ giám sát tại đợt giám sát tháng 9/2020 cho thấy tất cả các thông số đều đạt QCVN 52:2017/BTNMT, cột B, trong số đó hầu hết các thông số đạt cột A của QCVN này (mục đích cấp nước sinh hoạt) và đạt cả quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng môi trường xung quanh.

Theo yêu cầu của Tổ giám sát, FHS đã báo cáo và được Bộ Tài nguyên và Môi trường chấp thuận phương án tái sử dụng nước thải sau hệ thống hồ sinh học vào quy trình sản xuất, tiến tới giảm tối đa lượng nước thải xả ra ngoài môi trường. Thực hiện phương án này, từ tháng 9/2020 đến nay FHS đã tái sử dụng được khoảng 90.000 m3 nước thải. Theo báo cáo của FHS, sau khi hoàn thành toàn bộ phương án thì mỗi tháng sẽ chỉ xả thải khoảng 4-6 ngày (thay vì xả liên tục như hiện nay).

Về bụi, khí thải, kết quả quan trắc bụi, khí thải (thông qua việc lấy, phân tích mẫu và số liệu quan trắc khí thải online) tại các ống khói, ống thải đều đáp ứng QCVN. 

Đặc biệt, sau khi hoàn thành hệ thống xử lý khí thải bổ sung cho xưởng thiêu kết, nồng độ một số chất ô nhiễm đặc trưng trong khí thải tại các ống khói ngoài việc luôn đạt QCVN còn giảm đáng kể so với thời điểm trước khi lắp đặt, cụ thể là thông số Dioxin/Furan giảm từ 48-77%, thông số SO2 giảm từ 50-54% và thông số NOx giảm từ 32-34%.

Về chất thải rắn,  FHS đã thực hiện phân định, phân loại các chất thải rắn phát sinh và bố trí 19 khu vực lưu giữ tạm thời chất thải. Việc quản lý chất thải tại FHS được phân thành các nhóm như sau: Chất thải rắn không thể tái sử dụng, tái chế bao gồm rác thải sinh hoạt, chất thải công nghiệp thông thường và chất thải nguy hại được FHS hợp đồng chuyển giao cho đơn vị có chức năng xử lý. Tính từ tháng 5/2017 (thời điểm lò cao số 1 đi vào vận hành thử nghiệm) đến hết ngày 25/11/2020 cho thấy, rác thải sinh hoạt phát sinh là 2.136 tấn và đã chuyển giao toàn bộ; chất thải rắn công nghiệp thông thường phát sinh là 16.080 tấn (hiện chỉ lưu kho là 23 tấn); chất thải nguy hại phát sinh là 29.900 tấn (hiện chỉ lưu kho là 440 tấn).

Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng nội bộ hoặc đáp ứng yêu cầu làm vật liệu xây dựng. FHS đã được đơn vị chức năng đánh giá và chứng nhận một số loại chất thải rắn (là các loại phát sinh với khối lượng lớn nhất của Dự án) phù hợp với yêu cầu để sản xuất hoặc sử dụng làm vật liệu xây dựng, gồm: xỉ hạt lò cao dùng cho sản xuất xi măng; xỉ thép dùng làm vật liệu san lấp, vật liệu cấp phối cho đường giao thông; tro bay, tro đáy và thạch cao từ nhà máy nhiệt điện dùng cho bê tông, vữa xây hoặc phụ gia cho sản xuất xi măng. 

FHS đã đẩy mạnh việc chuyển giao các loại chất thải đã được hợp chuẩn, hợp quy này ra thị trường thông qua cơ chế trợ giá vận chuyển cho đơn vị tiếp nhận, chính vì vậy khối lượng lưu kho đối với xỉ thép hiện nay chỉ còn 295.300 tấn (bằng 12% tổng khối lượng đã phát sinh từ khi lò cao số 1 vận hành thử nghiệm), mặc dù đã hoàn thành bãi thải xỉ lấn biển nhưng đến nay FHS chưa sử dụng để lưu chứa xỉ thép mà ưu tiên lưu giữ tại bãi chứa trên bờ để phục vụ chuyển giao, tái sử dụng nêu trên.

Ngoài ra, hầu hết các loại chất thải rắn khác được FHS ưu tiên tái sử dụng nội bộ trong khu liên hợp để làm nguyên liệu sản xuất. Đặc biệt, với việc đầu tư và hoàn thành các thiết bị xử lý khí thải bổ sung cho Xưởng thiêu kết (là hạng mục tái sử dụng chính các loại chất thải rắn phát sinh) thì việc tái sử dụng chất thải của FHS đã được kiểm soát chặt chẽ, bảo đảm đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Về chất lượng môi trường xung quanh, kết quả quan trắc hiện trạng môi trường biển xung quanh khu vực hoạt động của FHS (lấy tại 10 điểm) từ năm 2016 đến nay cho thấy chất lượng nước biển ngày càng được cải thiện, đặc biệt là sau khi FHS hoàn thành và đưa vào vận hành hệ thống hồ sinh học, nồng độ các thông số đặc trưng đã giảm nhiều lần so với thời điểm trước đó, điển hình là các thông số TSS, Fe và Coliform. Kết quả quan trắc của Tổ giám sát trong tháng 9/2020 cho thấy cả 10 điểm quan trắc đều đạt QCVN 10-MT:2015/BTNMT.

Kết quả quan trắc chất lượng nước dưới đất trong Khu liên hợp và khu vực xung quanh cho thấy không có sự biến động so với giai đoạn trước khi xảy ra sự cố môi trường. 

Kết quả quan trắc chất lượng môi trường không khí xung quanh tại 11 điểm từ năm 2016 đến nay đều đáp ứng QCVN. Đặc biệt, sau thời điểm FHS đưa vào vận hành các thiết bị xử lý khí thải bổ sung cho Xưởng thiêu kết thì các thông số NO2 và SO2 giảm rõ rệt so với giai đoạn trước đó./.