“Sửa đổi luật phòng, chống thiên tai để tăng cường bảo vệ trẻ em“

Ngày 8/3, tại Hà Nội, Tổng cục Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức hội thảo rà soát các Luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phòng, chống thiên tai (PCTT), xác định ưu tiên cần điều chỉnh, bổ sung.

Hội thảo rà soát sửa đổi Luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phòng, chống thiên tai.

Trong buổi hội thảo, các đại biểu chỉ ra việc rà soát, sửa đổi các Luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến PCTT là vấn đề hết sức cần thiết trong bối cảnh thiên tai đang ngày càng diễn biến phức tạp, đồng thời để phù hợp với các văn bản quy phạm pháp luật mới, nội luật hóa những cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết.

Nhiệm vụ PCTT phát sinh những yêu cầu mới

Phát biểu tại Hội thảo, ông Trần Quang Hoài, Phó Trưởng ban Ban chỉ đạo TƯ về PCTT, Tổng cục trưởng Tổng cục PCTT (Bộ NN-PTNT) chỉ ra, thiên tai tại Việt Nam những năm gần đây ngày càng trở nên bất thường và khó dự báo đã gây ra những thiệt hại lớn về người và tài sản.

Ông Trần Quang Hoài, Phó Trưởng ban Ban chỉ đạo TƯ về PCTT, Tổng cục trưởng Tổng cục PCTT (Bộ NN-PTNT).

Những năm gần đây, công tác phòng chống thiên tai được Đảng, Chính phủ và Nhà nước quan tâm và chỉ đạo triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp công trình và phi công trình nhằm giảm thiểu những thiệt hại do thiên tai gây ra; các cơ chế chính sách pháp luật về PCTT cũng đang dần dần được hoàn thiện.

“Tuy nhiên yêu cầu thực tế đòi hỏi hệ thống luật và văn bản quy phạm pháp luật về phòng chống thiên tai tiếp tục cần phải rà soát, điều chỉnh để đáp ứng tình hình thiên tai dưới tác động của biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng bất thường, khốc liệt và cực đoan hơn; sự phát triển của các hoạt động kinh tế xã hội làm gia tăng các rủi ro thiên tai; các cam kết quốc tế và khu vực mà Việt Nam tham gia như khung hành động Sendai về giảm nhẹ thiên tai với tầm nhìn 2030 (thay thế khung hành động Hyogo), hội nghị của liên hiệp quốc về biến đổi khí hậu,...”, ông Trần Quang Hoài nói.

TS. Bùi Nguyên Hồng, nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều.

Đóng góp ý kiến tại hội thảo, TS. Bùi Nguyên Hồng, nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống lụt bão cho rằng, cần thiết phải rà soát các Luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến PCTT do tác động của biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, nhiệm vụ phòng, chống thiên tai phát sinh những yêu cầu mới cần có những quy định phù hợp. Bên cạnh đó, việc sửa đổi cũng nhằm phù hợp với các văn bản quy phạm pháp luật khác mới ban hành, tạo thành hệ thống các văn bản pháp quy đầy đủ, đồng bộ. Nội luật hóa những cam kết quốc tế có liên quan đến các hoạt động phòng, chống thiên tai mà Việt Nam đã tham gia ký kết.

Việc sửa đổi những quy định cần thiết cũng là cơ sở để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng chống thiên tai, tạo thuận lợi cho việc thực thi pháp luật, nâng cao hiệu lực quản lý và hiệu quả hoạt động về phòng chống thiên tai.

“Thực tế cho thấy, thời gian qua, nhiều loại hình thiên tai thường xuyên xảy ra tại nước ta như: áp thấp nhiệt đới, bão, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, lốc xoáy, động đất, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn, rét hại,…Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng có những diễn biến bất thường và phức tạp hơn, đó là sự đa dạng về loại hình, gia tăng về cường độ và tần suất. Từ nửa cuối năm 2014 đến giữa năm 2016, hạn hán lịch sử trên diện rộng tại các tỉnh, thành phố của khu vực Nam Trung bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long đã ảnh hưởng tới sản xuất và đời sống của hàng triệu người dân. Riêng năm 2017, thiên tai đã làm 386 người chết và mất tích, gây thiệt hại 60.000 tỷ đồng; năm 2018, thiên tai làm 224 người chết và mất tích, thiệt hại 20.000 tỷ đồng. Vì vậy, việc rà soát, sửa đổi những quy định còn bất cập liên quan đến công tác phòng, chống thiên tai là hết sức cần thiết trong bối cảnh mới”, TS. Bùi Nguyên Hồng chia sẻ thêm.

Xây dựng luật toàn diện hơn để “không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau”

Phát biểu tại hội thảo, bà Mizuho Okimoto Kaewtathip, Trưởng phòng, Chính sách xã hội và Quản trị UNICEF Việt Nam cho biết, tăng trưởng kinh tế vững chắc của Việt Nam trong những thập kỷ gần đây giúp giảm đáng kể tỉ lệ nghèo tuyệt đối, mở rộng cơ sở hạ tầng và dịch vụ, cải thiện tuổi thọ và phúc lợi.

Bà Mizuho Okimoto Kaewtathip

“Tuy nhiên, những thảm họa thiên nhiên dữ dội và thường xuyên hơn trong những năm gần đây càng làm tăng tính dễ bị tổn thương và sự chênh lệch giữa các cộng đồng và gia đình dân tộc thiểu số sống ở khu vực hoang vắng nhất. Trẻ em bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi thiên tai do tính dễ bị tổn thương về thể chất và tâm lý, sự gián đoạn các dịch vụ cần thiết cho sự phát triển của các em, bị lệ thuộc vào cha mẹ và những người chăm sóc khác, và tiếng nói cũng như sự tham gia của các em còn hạn chế”, bà Mizuho Okimoto Kaewtathip nói.

Bà Mizuho Okimoto Kaewtathip cho rằng, với kinh nghiệm toàn cầu, UNICEF tin rằng cần xây dựng một hệ thống thể chế và tăng cường khả năng chống chịu cho cộng đồng để các gia đình và trẻ em có thể chuẩn bị, kiểm soát cũng như vượt qua những căng thẳng và chấn động tích lũy do thiên tai và biến đổi khí hậu gây ra.

Thiên tai tác động đến cộng đồng đặc biệt là trẻ em.

Bà Mizuho Okimoto Kaewtathip đánh giá cao sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tổng Cục phòng chống thiên tai trong việc đạt được tiến bộ lớn trong việc sửa đổi khung pháp lý nhằm tăng cường hệ thống quản lý thiên tai vào năm 2018.

“Chúng tôi cũng đề nghị Luật sửa đổi cần đẩy mạnh vai trò của trẻ em là tác nhân chính của sự thay đổi để tạo ra các cộng đồng an toàn trước thiên tai. Tác động của biến đổi khí hậu là không thể tránh khỏi nhưng với khuôn khổ pháp lý toàn diện hơn, Việt Nam có thể chứng minh những nỗ lực của mình đối với sự phát triển bền vững và kiên cường để không ai bị bỏ lại phía sau nhất là trẻ em”, bà Mizuho Okimoto Kaewtathip nhấn mạnh.

Những khoảng trống và khuyến nghị

Chỉ ra những tồn tại trong vấn đề hiểu biết các chiến lược, văn bản pháp lý, chương trình quốc gia liên quan đến phòng, chống thiên tai tại Việt Nam, TS. lan Wilderspin - chuyên gia tư vấn độc lập khuyến nghị, cần rà soát tất cả các luật và văn bản pháp lý có liên quan tới quản lý rủi ro thiên tai, xác định các vấn đề cần được ưu tiên điều chỉnh. Đồng thời, dự thảo các hướng dẫn ngắn gọn về quản lý rủi ro thiên tai cho các địa phương theo định hướng chuyển từ tập trung vào ứng phó thiên tai sang tập trung nhiều hơn vào giảm nhẹ rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu. Giải thích rõ cơ chế phòng chống thiên tai để củng cố khung giám sát và đánh giá tổng hợp cho các hoạt động giảm nhẹ rủi ro thiên tai nhằm theo dõi tiến độ.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

Hoặc trong vấn đề ứng phó khẩn cấp, theo TS. Ian Wilderspin, vẫn còn thiếu biểu mẫu quy chuẩn cho đánh giá thiệt hại và nhu cầu, các tỉnh khó khăn trong việc phân tích nhu cầu hỗ trợ nhanh; các công lệnh khẩn cấp từ trung ương xuống tỉnh, xuống huyện và xã nhiều lúc chưa được thực hiện một cách nhanh chóng, các quyết định quan trọng thường phải chờ lệnh cấp trên. Vì vậy, cần có dự thảo hướng dẫn tổng hợp, chỉ dẫn cụ thể cùng các biểu mẫu cho đánh giá thiệt hại và nhu cầu, hệ thống số hóa để Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai cấp tỉnh có thể cập nhật dữ liệu trực tiếp lên ngân hàng dữ liệu quốc gia. Cùng với đó, giao quyền tự chủ nhiều hơn cho cơ quan phòng chống thiên tai cấp huyện và cấp xã.

TS. Bùi Nguyên Hồng cho rằng, Luật Phòng chống thiên tai số 33/2013/QH13 còn thiếu quy định về kiểm soát an toàn thiên tai. Do vậy, hoạt động kiểm soát an toàn thiên tai cần được xem xét bổ sung một số điều mới vào sau Điều 20 của luật hiện hành để pháp điển hóa trong luật.

Với vấn đề “bốn tại chỗ”, khi triển khai còn lúng túng, có sự hiểu khác nhau, hầu hết các địa phương nêu khó khăn và có tư tưởng trông chờ sự hỗ trợ từ cấp trên. TS. Bùi Nguyên Hồng đề xuất cần bổ sung thuật ngữ “bốn tại chỗ” vào các khoản 1 và 4 Điều 7 và điểm b khoản 9 Điều 13 của Luật để việc triển khai được chủ động, sát với điều kiện thực tế và hiệu quả hơn./.