Tết của đồng bào La Hủ

Từ xa xưa người La Hủ thường làm nhà lều tạm bợ rải rác ở trong rừng, trên nương, trên núi cao. Nhà lợp lá xanh, đến khi lá vàng thì chuyển làm nhà khác nên còn có tên là Sá lá vàng, có nghĩa là luôn phải mới.

Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, chính quyền các cấp, vận động của bộ đội biên phòng, đồng bào La Hủ nhiều năm nay đã ở định cư trong những ngôi nhà gỗ lợp mái tôn. Bản làng thường ở trên sườn núi đất cao, mỗi bản có vài chục nóc nhà.

Ông Phàn Phu Lô ở bản Tân Biên cho biết: Người La Hủ cũng giống như các dân tộc vùng cao khác có hệ lịch riêng gồm 13 con giáp.

Tết cổ truyền của đồng bào La Hủ tập trung vào nửa cuối tháng 12 âm lịch, nhưng không ăn một ngày mà trong tháng chọn ngày đẹp để ăn tết ứng với tuổi của từng gia chủ. Bà con kiêng ăn tết vào những ngày con khỉ, hổ, chó, rắn và ngày người thân qua đời.

 “Tết cổ truyền của dân tộc La Hủ theo truyền thuyết từ ngày xưa để lại là trong tháng người ta tổ chức cả tháng, tuần này là bản này, tuần sau là bản kia để người ta đến thăm hỏi nhau và chúc sức khỏe nhau. Tết cổ truyền thì mỗi lần đến thăm nhau thì có quà cho nhau”, ông Lô nói.

Để chuẩn bị đón tết, người phụ nữ trong gia đình tất bật lên rừng tìm củi khô về dự trữ đảm bảo đủ chất đốt trong những ngày tết. Nhà cửa, ngõ bản được dọn dẹp sạch sẽ, áo váy phơi trước sân rực rỡ cả bản. 

Ông Thàng Hu Lô ở bản Thăm Pa cho biết: “Gia đình nào cũng thế, anh em đến thăm chúc tết nhau cùng uống rượu và chúc nhau , chúc cho gia đình con cháu mạnh khỏe. Khi về thì chủ nhà lại có quà tết gửi về cho người ở nhà”.

Trước tết, người La Hủ cũng tổ chức gói bánh chưng. Bánh chưng được gói giống với bánh tét của người Kinh. Khi bánh chín, chủ nhà phát cho các cháu nhỏ cầm đi chơi tết. Theo quan niệm của đồng bào, trẻ em cầm bánh chưng đi chơi đầu năm thể hiện sự no đủ và sung túc.

Ngày tết của đồng bào La Hủ còn có thêm bánh dày. Nếp nương trắng ngần được ngâm với nước ấm sau đó đem đồ chín, xôi thơm và cho vào bao tải sạch, bôi mỡ bên trong và dùng chày đập mạnh đều cho đến khi hạt xôi nhuyễn ra, đem cuộn tròn và dùng dây lạt cắt bánh. Bánh dày có thể ăn luôn hoặc để khô sau đó rán ăn sau ngày tết.

Ông Thàng Hu Lô  cho biết thêm: “Độc đáo hơn là Tết nhà nào cũng mổ lợn. Dù giàu hay nghèo mỗi nhà cũng có một con lợn khỏe mạnh mổ để xem gan. Lợn được những chàng trai khỏe mạnh chọc tiết sau đó mổ lấy gan ra đầu tiên để chủ nhà xem”. 

Theo người La Hủ, lợn là con vật gần gũi  nên xem gan đầu năm sẽ biết được vận hạn của gia đình, hàng xóm trong năm mới: “Xem thì chủ yếu là xem trong một năm đấy ăn tết mới gia đình có được mạnh khỏe không, có hạnh phúc không, có bị ốm yếu không”.

Lễ cúng tổ tiên đầu năm mới được thực hiện vào giờ tốt của buổi sáng. Chủ gia đình sẽ đem bát cơm đầu tiên của nồi cơm mới đem bỏ vào một cái mẹt bê đến giữa giường của mình thường ngủ và cúng với cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì cho năm mới sức khỏe dồi dào, mùa màng bội thu.

“Cúng tổ tiên thì cầu mong năm mới nuôi gia súc cho đầy đàn này, trồng trọt, chăn nuôi cái gì cũng mới lên, phát triển lên”, ông Lô chia sẻ.

Sau lễ cúng tổ tiên, các gia đình trong dòng họ bắt đầu đến thăm nhau, chúc năm mới may mắn, nhiều sức khỏe. Mâm cơm mừng năm mới được gia chủ mang ra mời khách, mọi người cùng chung vui, giành cho nhau những tình cảm, lời chúc tốt đẹp tràn trề như chén rượu đầy và cùng hòa vào điệu xòe cổ truyền của dân tộc./.